Wat er te zien valt in Armenië | Page 3

40 kilometer. Daar de bodem gedeeltelijk bestaat uit vulkanische
asch en aanslibbingen, zijn zij zeer vruchtbaar, en zouden een veel
talrijker bevolking levensonderhoud kunnen verschaffen. De bewoners,
Armeniërs, die in Turkije vermengd zijn met Turken en Kurden, in
Rusland met Georgiërs en Tscherkessen, en in het Zuiden met
verschillende mohammedaansche stammen, Turkomanen en Tartaren,
zijn zeer bedreven in besproeiing en veldarbeid, en weten uitstekend

partij te treken van de smalle stroompjes, die van de hoogten vloeien.
Door deze vlakten stroomen groote rivieren, benevens een aantal
kleinere zijtakken, die van nog meer belang zijn. Armenië is even rijk
aan rivieren als Frankrijk. In het Oosten zien wij de Araxe, die zich met
den Koeros vereenigt, kort voor deze zich uitstort in de Kaspische zee.
De Araxe, die langs de Noordzijde van het gebergte Ararat stroomt,
vormt de grens tusschen Armenië en Perzië. Het stroomgebied dezer
rivier is uiterst vruchtbaar en rijk bebouwd; het klimaat is er gematigd
in de bergen, en in de dalen warm.
In het midden besproeit een tak van den Eufraat, (de Kara Soe of Zwart
water in het Turksch) de heerlijke vlakte van Erzeroem, eer zij zich
naar het Zuiden wendt, om zich met den anderen tak, de Moerad Soe, te
vereenigen en daarna den eigenlijken Eufraat te vormen, die met zijn
bijrivier, de Sultan Hoe, door de vruchtbare vlakte van Malatia kronkelt,
eer hij Zuidwaarts stroomt naar Mesopotamië.
De Moerad Soe doorloopt de geheele Westelijke helft van Kurdistan
van het koude Noorden, tot het verschroeiende Kharpoet in het Zuiden.
Eveneens treffen wij in het Zuiden de twee stroomen aan, die door hun
samenvloeiing den Tiger vormen, terwijl een bijvloed van deze rivier,
de Bitlis Soe, door de stad van dien naam en de vlakte van Sert stroomt.
Het Noorden des lands is niet minder rijk aan stroomen.
Drie rivieren kronkelen daar door vruchtbare vlakten, eer zij zich
uitstorten in de Zwarte Zee. De Tschorokh besproeit het dal van
Baïboert, neemt vervolgens den Tortoem Soe op en wendt zich dan
naar russisch Trans-kaukasië, om zich in de Zwarte Zee uit te storten.
In het Westen heeft de rijke landstreek Tokat haar vruchtbaarheid te
danken aan de Yechil-Irmak, die evenwijdig loopt met den grooten
Kezil-Irmak, waaraan de belangrijke stad Sivas ligt.
De bergketens, die deze vlakten omringen, en de dikwijls zeer hooge
bergwanden, die ze scheiden, vangen een voldoende hoeveelheid regen
en sneeuw op, om in het voorjaar zich te bedekken met gras, dat
voedsel levert voor de kudden, en in de valleien, waarheen de stroomen
vloeien, die van hun toppen naar beneden dalen, grazige weiden te

vormen, die, als de winter niet te lang aanhoudt, tweemaal per jaar een
rijken hooioogst opleveren. Toch is een groot gedeelte van den bodem
in Armenië onvruchtbaar. Al groeit nog koren op een hoogte van 2500
M., de plaatsen, die geschikt zijn om bebouwd te worden, zijn
schaarsch in aantal; het gras groeit alleen dáár, waar de rotsen
langzaam zijn vergruisd en in vruchtbare aarde overgegaan, doch zeer
vele plaatsen in deze bergketens zijn vulkanisch, en vertoonen niet
anders dan lava en granietvormingen. Daar de bosschen overal zijn
verdwenen, en men weken lang kan reizen zonder een boom te zien,
heeft het land een treurig en verlaten voorkomen. Niets is zoo
droefgeestig, als het gezicht van die kale hoogten, in eindelooze
opeenvolging, die doen denken aan de ruggen en de logge ledematen
van reusachtige, versteende, voorwereldlijke dieren. Wanneer de weg
langs den voet dier gebergten leidt, zooals bij Kop Dagh, op den weg
naar Trebizonde, ziet men niet anders dan steenachtige hellingen, zoo
ver het oog reikt, waarboven nog enkele besneeuwde toppen zich
verheffen. Alleen de middenloop der Kara Soe en die van den
Tschorokh kenmerken zich door meerdere schilderachtigheid.
De vulkanen zijn hier bijzonder talrijk, zooals trouwens overal in
Klein-Azië. De Ararat was ook een vulkaan, waarvan de krater voor de
helft is ingestort.
In het Zuiden liggen in een rij de Tendörek, die nog werkt, de Sipan en
de Nimroed, die zich verheffen boven het meer Van. De vorming van
hun kraters is zeer merkwaardig. Reusachtig groot, vormen zij een
volkomen cirkelvormige kom, zoo regelmatig, dat zij door
menschenhanden schijnt uitgehold, en waarin men op den bodem een
heldere waterplas ziet, in den vorm van een halve maan, naast een
grasvlakte, waarop de prachtigste bloemen groeien, die nergens anders
in de omstreken worden aangetroffen.
Het is niet te verwonderen, dat deze ligging der armenische
hoogvlakten, die zoo streng zijn omcirkeld en afgesloten, heeft
medegewerkt tot de vorming van vele stilstaande wateren, die geen
afvoer vinden. Een aantal kleine meren strekt zich uit tusschen de
Zwarte en Kaspische en Middellandsche Zee. Het belangrijkste is dat

van Tortoem, dat bij zijn uitstorting in de rivier van dien naam een
waterval vormt, dien Elisée Reclus den schoonsten van Klein-Azië
noemt. Kleine binnenzeeën vormen het meer