Wat er te zien valt in Armenië | Page 2

van hun zaak, zoowel door
het onvoorbereide van den opstand, die niet algemeen was, als door
gemis aan vaste organisatie, hun geen vrees hadden behoeven in te
boezemen, en gemakkelijk te onderwerpen waren geweest door eenig
vertoon van militaire macht, en een gematigd optreden der politie.
Want wat zou een volk vermogen, dat nergens de meerderheid vormt?
De Turken hadden geen gevaar behoeven te duchten, en de Europeanen
hadden geen reden tot de onderstelling, dat zich een nieuw organisme
kon ontwikkelen uit den schoot der armenische bevolking. Men zal
zich hiervan het best kunnen overtuigen, door het nagaan van een hier
volgend statistisch overzicht door den schrijver dezer bladzijden,
volgens betrekkelijk zekere gegevens, opgesteld.
Het is echter zeer moeilijk, dergelijke gegevens in Turkije te
verzamelen. De Armeniërs hebben getracht, hun aantal grooter voor te
stellen dan het was, toen hun belang dit medebracht, en hun Katholikos,
Monseigneur Khrimeian, heeft zelfs het congres van Berlijn op dit punt
bedrogen. Later echter zijn zij weder van taktiek veranderd, en thans is
het hun bedoeling, minder talrijk te schijnen, dan zij zijn, om
zoodoende de belasting te ontduiken, die hun door de turksche
regeering is opgelegd, na hun vrijstelling van den militairen dienst.
Nu eens willen de Turken van hun kant hun aantal overdrijven, dan
weder doen zij juist het tegendeel, al naar hun wisselende belangen dat
medebrengen, zoodat onze opgaven ten slotte gegrond zijn op de
inlichtingen van onpartijdige en wel onderrichte Armeniërs. Men ziet
daaruit, dat het armenische volk over de geheele wereld is verspreid, en
dat men, om de Armeniërs als volk te leeren kennen, behalve de
eigenlijke Armeniërs, ook nog zou moeten bestudeeren Turken en
Kurden, Circassiërs en Kezilbachen, Yezids en Nestorianen, Assyriërs,
Grieken, Georgiërs en Laziërs.
Om het gewicht van zulk een statistiek goed te beseffen, doet men wel,
zich rekenschap te geven van enkele bijzonderheden, waaruit ten

duidelijkste blijkt, hoe onmogelijk het is, Armenië te vergelijken bij
eenigen anderen staat, die van het turksche rijk is afgescheiden.
Het volk dat de "armenische kwestie" in het aanzijn heeft geroepen, is
verspreid over een reusachtig grondgebied, tusschen den Balkan, den
Kaukasus, en Mesopotamië. En het aantal, dat in hun oorspronkelijk
vaderland is gebleven, bedraagt nauwelijks anderhalf millioen, terwijl
ook deze omringd zijn door, en vermengd met tallooze andere
volksstammen. Hoe zou het zelfs hun dan mogelijk zijn, een zelfstandig
volk te vormen, daargelaten nog, dat hiervan voor de buiten het
eigenlijke Armenië wonenden volstrekt geen sprake kan zijn?
Transkaukasië: Erivan 509985, Ielizavetpol 293632, Tiflis 218841,
Bakoe 81615, Alibi 128718. Totaal 1232791
Europeesch Rusland 10000
Aziatisch Turkije (Het oude Armenië): Sivas 170000, Diarbekir 80000,
Erzeroem 135000, Bitlis 132000, Kharpoet 70000, Van 81000,
Mohamm. bev. dezer 6 vilayets met Kurden etc. 3500000. Totaal
668000
Aziatisch Turkije (Niet armenische provincies): Ismidt 50000, Angora
94500, Brousse 89000, Trebizonde 47500, Adana 98000, Passim 8688,
Aleppo 38000. Totaal 425688
Perzië: Azerbedjan 28890, Djoufla (Ispahan) 14110. Totaal 43000
Europeesch Turkije en Balkanstaten: Konstantinopel 180000, Bulgarije,
Roemenië en Roemelië 18000, Alibi 2000. Totaal 200000
Het overige gedeelte van Europa: Oostenrijk, Frankrijk, Duitschland,
Zwitserland, Engeland 3000
Uitgewekenen in Polen, Transsylvanië, Italië 7500
Vereenigde Staten van Amerika 25000
Indië en Australië. (Bij benadering; in wording zijnde kolonies) 1000

Totaal (bij benadering) 2615979
Ziedaar de feiten,--en ongetwijfeld is het toe te schrijven aan
onbekendheid met deze noodzakelijke gegevens, wanneer eenige
edelmoedig gezinde hervormers plannen hebben willen verwezenlijken,
die voor de Armeniërs de noodlottigste gevolgen na zich sleepten.
Niet minder belemmerend voor de vorming van een juist en onpartijdig
oordeel is de onzekerheid, waarin men tot nog toe verkeert, omtrent de
toestanden in Anatolië, Kurdistan, de streken rondom den Ararat, en de
verschillende stammen, die daar, 't zij in vrede, 't zij op voet van oorlog,
verblijf houden. In den strijd om de oppermacht in Klein-Azië, zal dàt
volk de meeste kans hebben op de overwinning, dat het best de
karaktertrekken der verschillende stammen heeft weten te doorgronden,
hun behoeften kent, en dus zal weten te bevredigen, en vooral door het
verschaffen van goed onderwijs het peil van hun zedelijke en stoffelijke
welvaart zal weten te verhoogen.
Voor alles dienen wij ons nauwkeurig rekenschap te geven omtrent de
gesteldheid van het land, waar deze volken verblijf houden; het klimaat,
de ligging der bergen en den loop der rivieren, en den staat der wegen
en verkeersmiddelen.
Het eigenlijke Armenië wordt gevormd door een zeer hoog gelegen
plateau. De hoofdstad, Erzeroem (60000 inwoners) ligt tegen den berg
gebouwd, tusschen een hoogte van 1920 en 2000 Meter. De Ararat is
nog 300 M. hooger dan de Mont Blanc. Aan den voet der hooge
bergtoppen strekken zich groote vlakten uit, die door bergen zijn
ingesloten, en waartusschen slechts onderlinge verbinding bestaat door
de passen in deze bergketens, die dikwijls 3000 M. hoog zijn. De
grootste dezer vlakten, die van Mouch, strekt zich uit over een lengte
van