Si Tandang Basio Macunat | Page 6

naparoon aco sa caniyang bahay.
Nang aco,i, dumating sa bahay nang matanda, ay nagrorosario pa silang mag-anac; caya aco,i, nag-antay, at umupo aco sa liputan nang bacuran, hangan sa natapos ang canilang pagdarasal.
Pagcatapos nang canilang dasal, ay sumungao si tandang Basio sa bintana, at pagcaquita sa aquin, ay sumigao nang gayon:
--?Aba! ?cayo, po, pala,i, naririyan! Cami, po,i, inyong patatauarin, at cayo, po,i, pinaantay namin diyan sa hamogan.
--Uala, pó, ang sagot co, uala, pó, acong sucat na ipatauad sa inyo, at uala, pó, cayong casalanan, sapagca,t, inaagapan co ang aquing pagparito.
--?At comusta, pó, cayo? Cayo, pó, yata,i, naligo cangina sa bucal.
--Siya nga, pó, ang aquing sagot, doon aco,i, naligo canginang umaga, at namaril acong tuloy nang caunting oras sa manga tabing palayan.
Pagcatapos nitong aming pagbabatia,t, pagcocomustahan, ay pumanhic na aco sa canilang bahay, at capagcaraca,i, sumigao si tandang Basio nang gayon: ?Silia! ?Silia!... cunin mo yaong balutang natatabi sa loob nang aquing caban, doon sa ilalim nang manga damit.
Pagca maya-maya,i, ito na si tandang Siliang may taglay ang naturang balutan na iniabot sa caniyang asaua. Binuclat ni matandang Basio, at hinango roon ang isang parang librong munti, at ang uica niya sa aquin:
--Ito, pó, aniya, ang casulatang sinabi co sa inyo cagabi. Cung gusto, po, ninyong basahin, ay basahin, pó, ninyo, at cung ang gusto po, ninyo, na aco,i, siyang bumasa, ay babasahin co, pó.
--Cayo, na, pó, ang aquing sabi cay tandang Basio, cayo na, po, ang bumasa, at paquiquingan co.
--Salamat, pó, cung siya ang inyong gusto. Subali,t, bago cong sapulan ang pagbasa nito,i, mayroon, po, acong ipahahayag sa inyo.
--Cayo, pó, ang bahala; at aco,i, ayunayunan sa inyo.
--Salamat, pó, ang ulit nang matanda, at tuloy nag-uica sa aquin nang gayon:--Ito pong casulatan, ay guinaua nang aquing tatay, at palibhasa,i, siya,i, capoua co ring hangal, ay _segurong-seguro_ po,i, maraming mapipintasan ninyong salitang hindi matotouid. Datapoua,t, cung sa laman, pó, ay totoong-totoo ang nalalaman dini; at cung caya,i, pinatotoohanan co, sapagca,t, inabot co at naquilala co rin ang lahat nang tauong nasasambit dito sa tinatangnan cong libro.
--Houag, pó, cayong, ang sagot co; houag, po, cayong mag-alaala niyan at nang anoman, at aco,i, isa ring hangal. Ang ibig co, pó, lamang ay matalastas co ang laman niyang casulatang hinahauacan ninyo; caya, cung baga minamatapat, pó, ninyo, ay inyong sapulan na.
--Cung ganoon, pó, ay inyo, pong paquingan, at aco,i, sasapol na.
--Pagcasagot nang ganito ni tandang Basio, ay lumapit siya sa ilao, binuclat niya ang casulatan, pinahiran nang _pa?o_ ang caniyang mata, suminga nang caunti, tumic-him pang dahan-dahan, at binasa niyang tuloy itong manga susunod, na isinalin co dito sa papel, na ualang culang at ualang labis:

IV
Buhay nang isang mag-anac na tagarito sa Tanay.
Sa taong sanglibo, ualong daan at labing tatlo,i, mayroon dito sa bayan nang Tanay isang mag-anac na mayaman at mabait. Aapat silang catauo: ang ama,t, ina baga, at dalaua nilang anac, bucod ang manga alila.
Ang ngalan nang ama ay si D. Andrés Baticot na Cabezang pasado, na cung tauaguin dito,i, si cabezang Dales; ang pangalan nang ina, ay si D.a Maria Dimaniuala, na cung tauaguin ay si cabezang Angi; at ang ngalan naman nang canilang dalauang anac, ay si Prospero ang lalaqui, at si Felicitas ang babayi, na cung tauaguin ay si Proper at si Pili.
Dito sa boong bayang ito,i, uala cayong ibang mariringig cundi manga pagpupuri sa naturan cong manga tauo, palibhasa,i, mababanal sila,t, masimbahin; maauain sa manga pobre at mahihirap na tauo; masusunurin sa manga utos nang Dios, nang Padre Cura, at nang manga Justicia na cung sabihin co sa catagang uica at: ualang-ualang sucat ipagpintas sa canila sa ano pa mang bagay.
Lumaqui itong dalauang anac ni cabezang Dales, at naguing bagong tauo at dalaga, at baga man anac sila nang mayayaman, ay sila una-una,i, gumugusar nang manga catungculan nang bagong tauo at dalaga sa panahong yaon, sa pagrorosario baga, sa pagsisimba cung sabado, sa pagdarasal, sa paggamas sa patio nang Simbahan, at sa iba,t, iba pang ugaling gauin nang manga bagongtauo at dalaga.
Mahusay sa mahusay ang asal nitong dalauang magcapatid, na si Pili, baga at si Proper. Marurunong din sila nang manga catungculan nang tauong cristiano at nang iba pang nauucol sa pagcabuhay, at sa paquiquipagcapoua tauo. ?Ano pa?; Ang pananamit nilang magcapatid, at ang quilos man nang canilang catauoan, ay tapat na tapat, na ualang cahalong capalaluan ó calibugan.
?Ay cung baquit naisipan nang magasaua ni cabezang Dales, na paluasin ang canilang anac na si Prospero sa Maynila nang mag-aral doon, anila, nang caunti!
?Hindi co maiisip, hindi co naalaman, cung sinong manunucsong tauo,i, naguudioc sa canila sa gayong bagay!
Nang mabalitaan ni Felicitas itong manga naisipan nang caniyang magulang ay nalumbay siyang totoo; at sa malaquing caramdaman nang caniyang loob, ay nangusap siya sa caniyang tatay nang ganito:
--?Totoo, pó, baga, tatay, na paluluasin, po, ninyo si Próspero sa Maynila?
--Oo, ang sagot nang caniyang ama.
--?At ano,t, paluluasin, pó, ninyo?
--?Balio ca! ang sigao ni