Si Tandang Basio Macunat | Page 2

pagsasalitaan, ay pinag-uusapan din naman ang
iba,t, ibang ugali nang manga tagalog, at aco,i, natotoua nang di hamac,
sa paquiquinig co nang caniyang matitinong catourin at casagutan sa
lahat nang bagay na aming pinag-uusapan.

Isang gabi, ay tinucso co ang matanda, na ang uica co baga sa caniya:
Cung cayo po,i, nag-aral sa Maynila nang caunti man lamang; cung
cayo, po, anaquin, ay natuto nang uicang castila man lamang, ay
_segurong-segurong_ cayo,i, naguing directorcillo dito sa inyong bayan,
at macaquiquita, po cayo sa Tribunal nang pagcabuhay ninyo na ualang
malaquing capagurang paris ngayon, na cung ibig, po, ninyong cumita
nang naipacacain sa inyong manga anac at asaua, ay cailangan, po, na
cayo,i, magbangon nang maaga, at humauac nang calabao, at dumilig
muna nang lupa nang inyong pauis, bago, po, cayo,i, macaquita nang
maisusustento sa inyong familia.
¡Ay ina co! ¡Cáhimanauari houag na acong nag-uica nang ganoong
uica!
Nagalit na di ano lamang ang matanda; at nagbucang bibig nang lintic,
at iba,t, iba pang ganito; na ang isip co baga siya,i, nabalio, ó napaano
caya. Subali,t, pagcamayamaya, at nang lumipas-lipas na ang caniyang
biglang galit, ay nangusap sa aquin nang gayon:
--Patauarin, pó, ninyo aco; ipatauad, po, ninyo sa aquin ang
pagpapaualang galang co, po, sa inyo.
--Aco, pó, ang sagot co; aco, pó, ang dapat patauarin ninyo, sapagca,t,
aco,i, siyang nagbigay galit sa inyo, baga man pó,t, hindi inaabot nang
aquing pag-iisip, cung ano,t, anóng iquinagagalit ninyo sa aquing salita.
--Houag, pó, ninyo acong cayamutan ang uica ni matandang Basio;
houag, pó, ninyo acong cainipan, at matatastas din, po, ninyo cung
baquit nasira ang aquing loob doon sa sinabi, pó, ninyong tungcol sa
pag-aaral nang uicang castila, at sa pagdidirectorcillo.
Inyo pong salitain ang uica co, ang balang maguing gusto ninyo, at
malaqui ang toua cong maquinig sa inyo.
Ang una-unang ibig co pong maalaman ninyo, ay ang naguing buhay
cong magmula sa pagcabata co, na hangan dito sa oras, na hinaharap
natin, at saca,i, sasalaysayon co, pó, sa inyo ang puno at dahilan nang
pagcagalit co sa inyong salita cangina.
Cayo, pó, ang bahala, ang sagot co. Umupo lamang tayo dito sa papag,
at habaa,t, habaan, po, ninyo ang inyong salita, na hindi co, po, cayong
cayayamutan.
Cung ganoon, po, aco,i, sasapol na.

II

Aco, po, ang uica nang matandang Basio, ay anac nang taong
mahihirap, na manga maglulupa, manga opahan, subali,t, matatacutin
sa Dios. Maliit na maliit pa aco, na hindi pa halos marunong magusap,
ay pilipilit na, po, acong pumasoc sa escuelahan arao-arao na ualang
falla.
Ang aquin pong maestro, ay isang mabait na mabait na matanda, na ang
ngala,i, si Gregorio, na cung taunguin naming manga bata,i, cacang
Yoyo. Totoong naibiguin siya sa aming mang escuela, nguni,t,
mabagsic, po, namang siyang totoo, cung cami ay sumasala sa leccion,
o sa iba,t, ibang itinuturo niya sa amin. Uala pong sino sa kaniya; ang
may casalanan ay pinarurusahan nang tapat na parusa, ay siya na; hindi,
po, niya tinitingnan, cung ang batang nacacasala ay anac nang
mayayaman o mahihirap na tauo. Ang caniyang sinusunod ay ang
catampatan; sa macatouid: ang dapat pong parusahan, ay pinarurusahan,
niya, at ang dapat purihin ay pinupuri niya, maguing sino ang
tinatamaan.
Caya, po, malaqui ang aming tacot sa maestrong yaon, at malaqui, po,
naman aming pag-galang at pag-ibig sa caniya. Dahilan, dito,i, cami
pong manga bata,i, sunod sunuran sa caniya, na ang cadalasan,i, hindi
pa tapos ang caniyang utos sa amin, ay cami patacbo na sa pagsunod
nang ipinag-uutos niya sa amin.
Yaon pong, matandang yaon ay totoong quinacaibiga,i, guinagalangan
nang buong bayan, baga man hindi siya marunong nang uicang castila,
na paris nitong manga maestrong bagong litao ngayon, na ang pangala,i,
normal, na cahima't, casing-itim co, ó maitim pa sa aquin, ay nagsosoot
nang levita ó cung ano cayang tauag doon sa isinosoot nilang damit, at
naquiquipantay sila sa manga Cápitan, at sa manga Cura pa, na, (tabi sa
di gayon,) tila,i, cung sino silang mahal na tauo.
Ang naturan cong matandang maestro namin ay ualang sariling
calooban, bagay sa pagtuturo at pangungosiua sa aming manga bata.
Hindi siya cumiquilos; hindi siya nagbibigay nang bagong utos, cundi
cumuha siya muna nang tanong at sanguni sa aming maguinoong
Capitan, at lalong-lalo sa aming cagalang-galang sa Padre Cura. Caya,
pó, matanda at bata ay umaalinsunod sa caniya, palibhasa,i, talastas
nang lahat, na hindi siya mangangahas na mag-utos nang anoman,
cundi naalaman muna nang aming Cura.
Baca, pó, ang tanong sa aquin ni tandang Basio, pagdating dito sa lugar

na ito nang caniyang salita; maca, po,i, iquinayayamot, pó, ninyo itong
aquing mahabang salita?
Hindi po, hindi pó, ang aquing sagot sa caniya; caya ituloy pó, ninyo,t,
ituloy ang inyong historia, na cahit anong haba, ay mamasarapin cong
paquingan.
Salamat, pó, ang uicang ganti nang matanda. Ngayon, pó, aniya, ay
iuurong co nang caunti ang aquing salita,