Pisa | Page 5

eene andere, zij het ook ernstiger herinnering knoopt zich aan dat
eerste bezoek. Nauwelijks had ik het plein betreden, of eensklaps zag ik
voor mij eene spookachtige gedaante, gehuld in eene tot op de voeten
afhangende donkerblauwe pij, om de heupen met een touw
vastgesnoerd, en het hoofd bedekt met een grooten kap van dezelfde
kleur, waarin slechts twee gaten waren aangebracht voor de oogen. Ik
deinsde verschrikt terug, meenende een misdadiger voor mij te hebben,
wien men het dragen van dit boetekleed had opgelegd; of wel een
ongelukkigen lijder aan eene of andere afschuwelijke kwaal, die zich,
even als de melaatschen in de middeleeuwen, voor ieders oogen
verbergen moest. De geheimzinnige gedaante hield mij eene bus voor,
en sprak met zachte klagende stem: "per i poveri incarcerati" (voor de
arme gevangenen). Ik offerde mijn penninkske en spoedde mij voort.
Later vernam ik, dat dit kostuum de voorgeschreven kleederdracht is
van de leden der in verschillende steden van Italië bestaande liefdadige
broederschappen, als zij in deze hunne bediening werkzaam zijn. Te
Florence, bij voorbeeld, verschijnen de broeders van de Misericordia,
die allen tot de aanzienlijkste aristokratische familiën behooren, steeds
in dit sombere kostuum, wanneer zij hun liefdewerk, dat niet enkel het
inzamelen van aalmoezen, maar ook de verzorging van behoeftigen, de
verpleging van arme kranken en het begraven van dooden omvat,
verrichten.

De dom en de monumenten die hem omringen liggen aan het uiteinde
der stad, in een achterbuurt, vlak tegen de wallen van de Porta Nuova.
Dit is eene afwijking van den regel, waarvan ik mij geen tweede
voorbeeld kan herinneren. Overal elders verrijst de kathedraal in het
midden der stad, waarvan zij ook inderdaad het levend middelpunt, het
hart is, van waar leven en bezieling uitgaat; om haar heen groepeeren
zich de straten en wijken, die haar grenzen steeds verder uitbreiden,
maar toch immer met haar, de eerwaardige moederkerk, verbonden
blijven. Men zou kunnen meenen dat de zonderlinge plaatsing, waarop
wij het oog hebben, het gevolg is van latere veranderingen in de
topografie der stad, maar dit is niet het geval. In 1155, toen de stad met
muren werd omringd, liep de muur reeds langs de kathedraal: wel een
bewijs dat deze ook toen in eene buitenwijk stond.
Deze wonderlijke, onverklaarbare afzondering, die soort van uitbanning,
heeft er zeer zeker meer dan iets anders toe bijgedragen om Pisa dien
stempel in te drukken van eenzaamheid en verlatenheid, dat voorkomen
eener afgestorven stad te geven, dat aanstonds ieder vreemdeling treft.
Maar als wij ons tot het Domplein zelf bepalen, dan moeten wij
bekennen, dat juist die afzondering, die afwezigheid van alle beweging
en gerucht, die indrukwekkende stilte en rust geen gering aandeel
hebben in den machtigen, onuitsprekelijken indruk, dien dit plein
maakt. Aan de grens eener stad van bijna dertigduizend inwoners,
geniet men hier al de zaligheden der ongestoorde eenzaamheid en kan
men aan zijn gedachten en droomen den vrijen teugel laten, zonder
voor hinderlijke afleiding te moeten vreezen.
De Piazza del Duomo vormt een grooten onregelmatigen rechthoek en
is met grasperken versierd. Wanneer men van de stad komt, heeft men
rechts den campanile, in het midden de kathedraal, links de doopkapel;
voorts, daarachter het Campo-Santo, en eindelijk op den achtergrond
den gekanteelden muur, waarover u de frissche buitenlucht tegenwaait.
Geen enkel huis, geen boom zelfs leidt uwe aandacht af van de drie
ontzaglijke monumenten, die daar naast elkander staan, en haar geheel
in beslag nemen. Die monumenten, gansch en al opgetrokken van
prachtige blokken wit marmer, door den tijd met eene rijke en warme

gele tint overtogen, teekenen zich met verrassende scherpte van
omtrekken en krachtig relief af tegen den blauwen achtergrond der
bergen, die in de verte boven de muren uitsteken, en tegen den helder
blauwen hemel. De aanblik is zoo aangrijpend, zoo overweldigend, dat
zelfs moderne toeristen daardoor onwillekeurig worden getroffen en
zich misschien, ter wille van dit onvergelijkelijk schouwspel, een
oponthoud tusschen twee treinen vergunnen.

II
De stichting van den dom, de "primaziale", zoo als men te Pisa zegt,
valt samen met een der roemrijkste wapenfeiten van de oude republiek:
vaderlandsliefde had aan dit grootsche werk misschien evenveel
aandeel als vrome godsdienstzin. Trouwens, wat schooner sieraad, wat
nobeler monument voor de geliefde vaderstad, dan een tempel ter eere
van dien God, aan wiens zegen zich allen in de eerste plaats dank
schuldig wisten voor iedere glorie, voor elken voorspoed en alle goede
gaven.--Het was in 1063: de Pisanen hadden eene schitterende
overwinning behaald op de Sarraceenen te Palermo; zij waren de haven
binnengedrongen en hadden zich meester gemaakt van zes groote rijk
beladen schepen; vijf daarvan werden aan de vlammen prijs gegeven;
het zesde werd verkocht en met de opbrengst daarvan werden, volgens
eene inscriptie op den dom, de kosten voor den bouw van het
heiligdom bestreden.
De nieuwe kathedraal zou verrijzen op de plek, waarop