Perzië, Chaldea en Susiane | Page 7

hebben niet genoeg keukengereedschap, en onze nieuwe bedienden,
een kok en een hofmeester, beiden in lompen gehuld, beklagen zich dat

zij niet de noodige schotels hebben en dus niet, zooals de perzische
étiquette dat vordert, de verschillende gerechten tegelijk op tafel
kunnen zetten. Ik stel hen zooveel mogelijk gerust, en geef hun de
verzekering, dat ik mij te Tauris een geheel volledig eetservies en al het
noodige gereedschap zal aanschaffen. Omstreeks tien uren is alles in de
karavanserai in rust gedompeld; de lichten worden uitgeblazen, en men
ziet niets meer dan de gloeiende vuurhaard, waarlangs zich nu en dan
de donkere gestalte beweegt van een man, die half slapende eenige
kolen op het vuur werpt.
8 April.--De tsjarvadar bashi (de opperste der muilezeldrijvers) wekt
ons met den dageraad, door zijn luid geroep van: "Yah Allah!" De
grond is wel hard, en ik ben zeer blij dat het dag is; want mijn geheele
lichaam, van het hoofd tot de voeten, is stijf. Weldra zijn wij allen op
de been en tot vertrek gereed; de reiszakken van onze tochtgenooten
zijn dicht gemaakt; elke muilezeldrijver neemt de vracht op van zijn
paard, die met touwen aan het pakzadel is bevestigd; en wij verlaten de
karavanserai, eenige muntstukjes achterlatende voor den huisbewaarder,
wiens dankbetuigingen en goede wenschen ons nog uit de verte
tegenklinken. Deze luide dankbetuigingen verwonderden mij
eenigszins, als niet strookende met de gewoonte der Perzen; maar een
onzer tochtgenooten van gisteren deelde mij mede, dat de meeste
karavanserais, evenals de moskeeën, stichtingen zijn van particuliere
liefdadigheid, en in den regel ook door de nakomelingen van den
stichter worden onderhouden. Een door hen aangestelde huisbewaarder
ontvangt de karavanen, en opent en sluit, 's morgens en 's avonds, de
deuren; de reizigers zijn hem geene vergoeding hoegenaamd schuldig,
hoe lang zij ook in de karavanserai verblijven, dan alleen voor zoo ver
zij persoonlijke diensten van hem mochten verlangen. Hij geniet alleen
eene geringe winst op het stroo, het hout en de melk, die hij aan de
muilezeldrijvers verkoopt.
Deze karavanserais, wier aantal vroeger langs de groote
gemeenschapswegen zeer belangrijk was, waren voor den handel van
het grootste gewicht. Doorgaans goed gebouwd, door hooge muren met
torens omringd, waren zij niet licht bij verrassing te nemen, en in
behoorlijken staat van tegenweer. De vroegere koningen, wien de
welvaart van hun volk en de bloei van hun rijk ter harte ging, stichtten
eene menigte karavanserais; Shah Abbas liet er, volgens de kronieken,

niet minder dan negenhonderd-negen-en-negentig bouwen, en
verzekerde daardoor eene spoedige en gemakkelijke gemeenschap
tusschen de verschillende deelen van zijn uitgestrekt rijk. De meeste
van deze koninklijke karavanserais zijn tegenwoordig niet meer dan
ruïnen, die de reizigers geene schuilplaats meer aanbieden, maar
daarentegen de vereenigingspunten zijn geworden van roovers en
bandieten, die zich daarin nestelen. Aan den ondergang dezer zoo
nuttige gebouwen heeft echter niet alleen de tijd schuld: de opvolgers
van Shâh Abbas, die niet zijn onbekrompen geest en helder inzicht
hadden geërfd, verpachtten de karavanserais aan de meest biedenden,
waardoor de pachters gedwongen werden de karavanen zooveel
mogelijk geld af te persen. De gevolgen van deze averechtsche politiek
bleven niet uit: de handel verminderde van dag tot dag, de koninklijke
herbergen stonden ledig en werden eindelijk verlaten voor de
particuliere karavanserais, waar de reizigers een goed en zeer goedkoop
onderkomen konden vinden.
Wij trekken door vruchtbare en goed bebouwde valleien; men legt zich
hier van ouds op de veeteelt, bepaaldelijk op de paardenfokkerij toe.
Reeds in den tijd van Darius en zijne opvolgers moest deze provincie
voor de koninklijke stallen twintigduizend veulens leveren. Boomen
ontbreken geheel in dit eentonig landschap, slechts door enkele
heuvelreeksen afgewisseld: nergens is een enkele stam, nergens zelfs
kreupelhout te zien, dat eenige bescherming tegen de zonnestralen zou
kunnen verleenen. Even zeldzaam als het geboomte zijn de gehuchten
en alleen staande woningen. Sedert wij ons in Perzië bevinden, heb ik
niet anders gezien dan meer of minder belangrijke dorpen en
kampementen van nomaden; nergens eene boerewoning of hofstede te
midden van velden en akkers. Het noordelijk gedeelte van Azerbeïdsjan
ziet er dan ook, ondanks de welbekende vruchtbaarheid van den grond,
onbeschrijfelijk doodsch en verlaten uit. De dorpen zelven liggen ver
van elkander; en de reiziger mag zich gelukkig rekenen, als hij aan het
eind van iedere dagreis een dorp vindt.
9 April.--Marande is een groot vlek met drie- of vierduizend inwoners;
het is het oude Mandagarana van Ptolemaeus. Het stadje ligt aan den
oever eener aardige rivier, in wier midden zilveren populieren en
donkergroene wilgen welig groeien; het water, in een aantal beekjes
gesplitst, stroomt met snel verval midden door de voornaamste straat.

De huizen hebben slechts eene verdieping; zij zijn van in de zon
gedroogde tichelsteenen gebouwd en hebben platte daken, door eene
borstwering omgeven. Eene zware buitendeur geeft toegang tot de
woning, die aan de straatzijde geen vensters heeft: de