Noli Me Tangere | Page 4

il��ng put��l-put��l na s��bi; catulad niy��ng m~ga in~gay na n��ririn~gig cung gab�� sa is��ng bahay, m~ga in~gay na gawa n~g m~ga daga at n~g m~ga butik?. ?Baca caya naman ang m~ga larawan n~g m~ga iba't ibang m~ga "Nuestra Se?ora"[25] na nagsabit sa m~ga pader ang siyang ninilit sa m~ga dalagang iyong huwag umim��c at magpacahinh��ng lub��s, �� dito'y talagang natatan~g�� ang m~ga babae?
Ang tan~ging sumasalubong sa pagdat��ng n~g m~ga guinoong babae ay is��ng babaeng matandang pinsan ni capit��n Tiago, mukhang mabait at hind? magaling magwicang castil��. Ang pinacaubod n~g cany��ng pagpapakitang loob at pakikipagcapuwa tao'y wala cung ang d? mag-alay sa m~ga espa?ola n~g tabaco at hits?, at magpahal��c n~g canyang cam��y sa m~ga filipina, na ano pa't walang pinag-ibh��n sa m~ga fraile. Sa cawacasa'y nayamot ang ab��ng matandang babae, caya't sinamantala niya ang paglagap��c n~g isang pinggang nabasag upang lumab��s na dalidal�� at nagbububulong:
--?Jesus! ?Hintay cay��, m~ga indigno[26]!
At hind? na mul��ng sumip��t.
Tungcol sa m~ga lalaki'y nan~gagcacain~ga'y n~g caunt?. Umaaticabong nan~gagsasalitaan ang il��ng m~ga cadete[27]; n~guni't mahihin�� ang voces, sa isa sa m~ga s��loc at manacanacang tinitingnan nila at itinuturo n~g dalir? ang il��ng m~ga taong na sa salas, at silasila'y nan~gagtatawanang ga inililihim n~g hindi naman; ang bilang capalit nama'y ang dalawang extrangero[28] na capowa nacaput? n~g pananamit, nan~gacatalicod cam��y at d? um��imic ay nan~gagpaparoo't paritong malalak�� ang hacbang sa magcabicabilang dulo n~g salas, tulad sa guin��gawa n~g m~ga naglalacbay-dagat sa "cubierta"[29] n~g is��ng sasacy��n. Ang masaya't mahalag��ng salit��a'y na sa isang pulut��ng na ang bumubuo'y dalawang fraile, dalawang paisano[30] at is��ng militar na canilang naliliguid ang is��ng maliit na mesang kinalalagyan n~g m~ga botella n~g alac at m~ga biscocho ingl��s[31].
Ang militar ay isang matandang teniente, matangc��d, mabalasic ang pagmumukha, na ano pa't anaki'y isang Duque de Alba[32] na napag-iwan sa escalafon[33] n~g Guardia Civil[34]. Bahagya na siya nags��salita, datapuwa't matig��s at maicl? ang pananalita.--Ang is�� sa m~ga fraile'y isang dominicong bata pa, magand��, malinis at maningning, na tulad sa canyang salam��n sa matang nacacabit sa tangc��y na guint?, maaga ang pagca ugaling matanda: siya ang cura sa Binund��c at n~g m~ga nacaraang tao'y naguing catedr��tico[35] sa San Juan de Letran[36]. Siya'y balitang "dial��ctico"[37], caya n~ga't n~g m~ga panahong iy��ng nan~gan~gahas pa ang m~ga anac ni Guzmang[38] makipagsumag sa paligsahan n~g catalasan n~g ��sip sa m~ga "seglar"[39], hind? macuhang malit�� siya �� mahuli cailan man n~g magal��ng na "argumentador"[40] na si B. de Luna[41]; itinutulad siya n~g m~ga "distingo"[42] ni Fr. Sibyla sa m��n~gin~gisdang ibig humuli n~g igat sa pamamag-itan n~g s��l��. Hind? nagsas��lita ang dominico at tila mandin pinacatitimbang ang canyang m~ga pananalit��.
Baligt��d ang is�� nam��ng fraile, na franciscano, totoong masalita at lal�� n~g ma��nam magcucump��s. Bag�� man sumusun~gaw na ang m~ga uban sa canyang balb��s, wari'y nananatili ang l��cas n~g canyang malus��g na pan~gan~gataw��n. Ang mukha niyang magand�� ang tabas, ang canyang m~ga pagtin~ging nacal��laguim, ang cany��ng malalapad na m~ga pan~g�� at bat��bot na pan~gan~gatawan ay nagbibigay any? sa cany��ng is��ng patricio romanong[43] nagbal��t cay?, at cahi't hind? sinasadya'y iny��ng m��gugunita yaong tatlong monjeng[44] sinasabi ni Heine[45] sa cany��ng "Dioses en el destierro"[46], na nagdaraang namamangca pagcahating gabi sa isang dagatan doon sa Tyrol,[47] cung "equinoccio"[48] n~g Septiembre, at sa tuwing dumaraa'y inil��lagay n~g abang m��mamangca ang is��ng salap��ng p��lac, malam��g na cawan~gis n~g "hielo," na siyang sa canya'y pumupuspos n~g panglulum��. Datapuwa't si Fray D��maso'y hind? mahiwagang gaya nil��; siya'y masay��, at cung pabug-al bug-al ang cany��ng voces sa pananalit��, tulad sa isang taong cailan ma'y hindi naaalang-alang, palibhasa'y ipinal��lagay na banal at wala n~g g��galing pa sa cany��ng sinasabi, kinacatcat ang sacl��p n~g gay��ng ugal? n~g cany��ng t��wang masay�� at buc��s, at hangang sa napipilitan cang sa canya'y ipatawad ang pagpapakita n~g m~ga paang wal��ng calcet��n at m~ga bint��ng mabalah��bo, na icakikita n~g maraming pagcabuhay n~g is��ng Mendicta sa m~ga feria sa Kiap��.
Ang isa sa m~ga paisano'y isang taong malingguit, mait��m ang balb��s at wal��ng ��kinatat��n~g�� cung d? ang il��ng, na sa calakh��'y masasabing hind? cany��; ang is��, nama'y isang binatang culay guint? ang buh��c, na tila bagong dat��ng dito sa Filipinas: it�� ang masilacb��ng pinakikipagmatuwiranan n~g franciscano.
--Makikita rin niny��--ang sabi n~g franciscano--pagca p? cay��'y n��tirang il��ng bowan dito, cay��'y maniniw��l�� sa aking sinasabi: ?ib�� ang mamahala n~g bayan n~g Madrid at ib��, ang m��tira sa Filipinas!
--N~guni't....
--Ac��, sa halimb��w��--ang patuloy na pananalita ni Fr. D��maso, na lalong itinaas ang voces at n~g d? na macaim��c ang canyang causap--aco'y mayroon na ritong dalawampo at tatlong ta��ng saguing at "morisqueta"[49], macapagsasabi aco n~g mapapaniwalaan tungc��l sa bagay na iyan. How��g cay��ng tumutol sa akin n~g alinsunod sa m~ga carunun~gan at sa mabubuting pananalita, nakikilala co ang "indio"[50]. Acalain ninyong mul�� n~g aco'y dumat��ng sa lupa��ng ito'y aco'y iniucol na sa isang bayang maliit n~ga, n~guni't totoong d��mog sa pagsasaca. Hind? co pa nauunawang magal��ng ang wicang tagalog, gayon ma'y kin��cumpisal co na ang m~ga babae[51] at nagcacawatasan