Mythen en Legenden van Egypte | Page 5

in hetzelfde hoofdstuk, terwijl hij doelt op den boom,
welke zich zelf om de kist van Osiris wond.
Dit zijn alle verschijnselen, welke met het animisme in verband staan en men kan dezen
nog in grooten getale vermeerderen, wanneer men slechts een blik slaat in een
willekeurig Egyptisch manuscript. Eveneens is de latere toepassing der magie in het
Nijldal tot op zekere hoogte een overblijfsel van een animistisch geloof.
Fetischisme en Totemisme.
Het z.g. fetischisme komt eveneens veelvuldig in de Egyptische godsdienstige
opvattingen voor. Vele goden beeldt men af met die fetischen, van welke zij
waarschijnlijk zijn afgeleid. Zoo zijn de pijl van Neith even zoo goed (deze opvatting zal
ik later trachten te bewijzen) als de symbolen van Min en andere godheden, overblijfselen
van het fetischisme.
Fetischisme (elders [3] gaf ik hierover een meer uitgebreide beschrijving) is een term,
welke men gebruikt voor groote of kleine voorwerpen, door de natuur gevormd, of
kunstmatig vervaardigd, van welke men zich voorstelt, dat zij een bewustzijn, een wil en
bovennatuurlijke eigenschappen bezitten, kortom, een fetisch is de woning van een
wandelenden geest, welke zich in haar heeft gevestigd.
De overblijfselen van fetischisme kan men nog bespeuren in de amuletten, welke door
ieder Egyptenaar, hetzij dood of levend, werden gedragen. Alle amuletten behooren tot
de natuur der fetischen en dikwijls hoort men de bewering, dat het geluk in haar huist.
Evenals de onbeschaafde volken gelooven aan een krachtigen invloed, welke het welzijn
van den mensch op het oog heeft, zoo kan zelfs een beschaafd man niet geheel en al de
gedachte van zich afzetten, dat èèn of ander voorwerp, aan zijn horlogeketting bevestigd,
niet een aangeboren eigenschap bezit, om geluk aan te brengen.
Verscheidene van deze amuletten zijn de zinnebeeldige voorstellingen van godheden, zoo
b.v. de afbeelding van een gesp, welke het symbool is van Isis' bescherming, van het
heilig oog, als voorstelling van Horus; zoo kan wellicht het symbool der evenwijdige
vingers een herinnering zijn aan de fetischistische halssnoeren van vingers, welke men bij
verschillende woeste volken heeft gevonden.
Verscheidene Egyptologen ontkennen, dat het totemisme, als een kracht, in de godsdienst
van het oude Egypte zijn intrede heeft gedaan.
Men kan het totemisme definieeren als de erkenning en de werking van de denkbeeldige,
mystieke betrekking van een persoon, of een geheele familie, tot de bovennatuurlijke
machten of geesten, welke hem omringen.
Terwijl de fetisch in zeker opzicht de dienaar van haar eigenaar is, een geest, welke

naderbij gelokt is om in een voorwerp te wonen, ten einde het bevel van een enkel
persoon, of een gemeenschap, uit te voeren, is de totem, of tot één persoon, of tot een
familie behoorende, een patroon en een beschermer en wordt dikwijls in de gedaante van
een dier, of een plant, voorgesteld.
Het fundamenteele verschil tusschen de persoonlijke totem en die van een familie is nog
niet geheel opgehelderd, maar het zal voor ons doel voldoende zijn de laatste te
behandelen.
De meest bekende tegenstander van de theorie, dat sommige godheden van het oude
Egypte van totemistischen oorsprong waren is Dr. E.A. Wallis Budge, de welbekende
Egyptoloog.
In zijn werk getiteld: "Gods of the Egyptians" zegt hij o.a. het volgende: "Het schijnt nu
over het algemeen door de ethnologen te worden aangenomen, dat er drie hoofdoorzaken
waren, welke de menschen tot het aanbidden van dieren heeft gevoerd; zij hebben hen n.l.
of aangebeden als dieren, of als wezens, waarin een godheid huisde, of als
vertegenwoordigers van de stamvaders der familie.
Er is geen enkele reden om er aan te twijfelen, dat de oudste Egyptenaren, in het
neolithisch tijdvak, de dieren in hun kwaliteit van dieren en als niet anders hebben
vereerd".
Geen van de bovengenoemde stellingen komt de definitie van het totemisme nabij. De
theorie, dat de totem een stamvader der familie is, wordt thans betwijfeld. Dr. Budge gaat
daarna aldus voort: "De vraag of de Egyptenaren dieren aanbaden, als representanten van
stamvaders of totems, heeft tot vele discussies aanleiding gegeven en men kan zich
daarover niet verbazen, want het onderwerp is zeer lastig.
Wij weten, dat op verscheidene standaards, welke de nomen van Egypte voorstellen,
afbeeldingen van vogels en andere dieren voorkomen, o.a. van een havik, een stier, een
haas enz. Doch het is niet duidelijk, of men de bedoeling heeft gehad door deze
afbeeldingen "totems" aan te duiden, of niet.
De afbeelding van een vogel of een ander dier, dat zich boven op een standaard van den
nome bevond, was niet bedoeld als fetisch of stamvader, maar slechts als een wezen, dat
als een godheid werd beschouwd, onder wier bescherming de bevolking van een bepaalde
streek was geplaatst en wij mogen aannemen, dat het niet geoorloofd was, binnen de
grenzen van dat gebied een zoodanigen vogel of een dergelijk dier te dooden". Totems
worden altijd gedragen op banieren, stokken en schilden en het is