Mga Dakilang Pilipino | Page 7

palibhas��, ay linigal��g ang kany��~g pus�� n~g himal��~g gand�� ni M. A. R. (Mar��a Asunci��n Rivera) is��~g magand��~g dalaga~g Tagalog na kinabalisahan n~g tan��~g binata~g kapanah��n.
Dayo siy�� palibhas�� sa baya~g Pandakan, ay pina~gimbuluhan siy�� n~g m~ga binata~g binihag din n~g kagandahan ni Mar��a, at a~g m~ga kabasa~g��l (Adolfo sa kany��~g awit) ay lumikha n~g m~ga pakana na kany��~g ik��papahamak han~g��~g siy��'y m��sadl��k sa dil��m n~g is��~g kakil��kilabot na b��languan.
Sa palih��~g it�� n~g hirap, na ku~g sa��n lin��likha a~g m~ga dakila~g k��lolwa, ay dito binu? a~g wal��~g kamataya~g ?Florante at Laura?, tulad kay Victor Hugo n~g Francia na sa kadilim��n n~g is��~g bilan~gguan sa Bruselas kinatha a~g isa sa kany��~g m~ga dakila~g akl��t na pinamat��~g ?Napoleon, el peque?o:?
Na~g tamuh��n niy�� a~g lay�� ay nanahanan siy��~g mul? sa makasaysaya~g bayan n~g Tund��, at dito ay nakilala niy�� a~g is��~g babai~g gur�� sa sini~g n~g pagtula, si ali~g Mandi~g (Agapita Bernardo Rivera) at a~g balitan Hus��n Sisiw na lub��s mas��sabi~g siy�� niy��~g una~g pinagpara~g��lanan n~g kanya~g kinath��~g awit bago limbag��n.
Sa atas n~g likas na pagn��nasa~g tumukl��s n~g kaligayahan sa silo~g n~g ib��~g la~git ay tinaw��d niy�� a~g luok n~g Maynil�� at nanirahan siy�� sa Bala~g�� at n��sok na tagasulat sa Hukuman, at sa m~ga pist�� n~g bayan sa m~ga n��pabant��g siy��~g lubha sa kany��~g m~ga maririkit na ?Moro-moro? na siy��~g ta~gi~g liba~gan n~g m~ga panah��~g ya��n.
Niya��~g 1842 ay lumipat siy�� sa bayan n~g Udy��~g at dito tinama��n n~g kany��~g malas a~g is��~g babai~g pumukaw na mul? n~g kany��~g pus�� si ali~g Juana Tiom~gbe~g, is��~g maharlik��~g babai na n��bihag n~g kany��~g sinumpa��n n~g is��~g wag��s, dalisay at d? magm��maliw na pagibig.
An��~g kany��~g m~ga an��k na nab��buhay pa ha~gga ~gayon na dinalaw ko~g sady�� upa~g makilala, ay n��ririn��g, nil��, umano, sa kanila~g tatay ku~g nan��nibugh? a~g kanila~g nanay, na a~g M. A. R. sa ?Florante? ay hindi Mar��a Asunci��n Rivera, na lubha~g pum��pukaw n~g kaligalig��n ni ali~g Juana, kund? Mar��a Ana Ramos. Ku~g sa��n mapagk��kita~g a~g Makat�� ni Laura ay n��tututo ri~g mama~gka sa dalaw��~g ilog.
Si Francisco Balagt��s, ay nag��~g magino�� sa bayan n~g Udy��~g, at siy��'y nagtagl��y n~g m~ga katu~gkula~g ?Juez Mayor de Sementera? at ?Teniente Mayor?.
Sa is��~g kapusuk��n n~g loob ay ginupit��n niy�� n~g buh��k a~g is�� niy��~g alila~g babai, na nag��~g da��n n~g is��~g panibago~g pag��usig sa kany�� at mul��~g idinalaw sa map��~gangl��w na silid n~g bila~gguan.
Ang ibon ay kahit piit��n sa is��~g kulu~g��~g bakal ay d? napipigila~g umawit, at si Balagt��s ay gay��n, sa lo��b n~g n��pipin��d na b��la~gguan na pawa~g pa~gl��w a~g naghahar��, pawa~g mukh��~g na~gl��lisik, pawa~g luh��, at kadalamhat��an sa pagk��kawalay sa m~ga kapilas n~g b��hay, sa gitna n~g b��hay na ya��n, a~g kany��~g panitik ay d? na~glum�� at a~g kany��~g ?La India Elegante y la Negrita amante?, a~g ?Orosman at Z��fira? at ib�� p��~g katha, ay binu? niy�� ro��n, at lumw��l sa maliwanag at nagp��yaman n~g p��nitik��~g Tagalog.
Na~g tamuh��n niy��~g pamul? a~g lay�� ay dinatn��n niy��~g hugh��g na a~g kanil��~g kabuhayan dahil sa malak��~g usap��~g hinar��p n~g kany��~g asawa, at salamat sa kany��~g m~ga katha at nabigy��n niy�� n~g maginhawa~g kabuhayan a~g marami niy��~g an��k na na~ga~gaila~gan n~g kany��~g aruga.
Magsalit�� n~g nan��kol sa kabuhayan n~g dakila~g Hari n~g Tula~g Tagalog ay na~ga~gahulu~g��~g gumawa n~g sapagka't wal��~g dakila~g bu~ga n~g lah��t n~g tany��g na panitik na hind? kumadl? sa m~ga dakil�� niy��~g simulain, wal��~g k��liliklika~g nayon na hindi um��awit n~g kany��~g ?Florante?; wal��~g sa~ggol na iniwi sa lilim n~g la~git n~g Pilipinas na hindi ipinaghele n~g kany��ng m~ga magagand��~g tula; wal��~g dakila~g hatol na iginawad a~g m~ga nun�� sa kanil��~g m~ga ap�� na hind? sa simulain ni Balagt��s hinugot; wal��~g an��ma~g pa��laala n~g kaibigan sa kaibigan na hind? n��ba~ggit a~g m~ga katag�� ni Balagt��s; an�� pa't si Balagt��s at a~g mabuti~g gaw? ay magkapatid na tunay. Ka��liwan n~g na~galulunos, pamb��hay sa na~gl��lupayp��y na pus��, panuto n~g nagasa kamalian, at dak��la~g gur�� n~g lipi~g Tagalog.
Tinawag siy�� sa sin��pupunan ni Bathal�� niya��~g ik�� 20 n~g Febrero n~g tao~g 1862, ~guni't a~g luni~gni~g n~g kany��~g wal��~g kahulilip na kaisip��n ay tum��ta~gl��w pa ha~gg�� ~gay��n sa ati~g p��nitik��n at t��ta~glaw ha~gg��~g sa bukas n~g ati~g lipi.
[1] Sa Florante: "Ipinadala ako sa Atenas ..."

[Larawan: Francisco Baltazar]
=DAHONG LUGAS NG "FLORANTE"=
Sa loob at labas ng bayan cong saui caliluha,i, siang nangyayaring hari cagalinga,t, bait ay nalulugami ininis sa hucay ng dusa,t, pighati.
Ang magandang asal ay ipinupucol sa laot ng dagat ng cutia,t, lingatong balang magagaling ay ibinaba��n at ilinilibing ng walang cabaong.
N~guni,t, ?ay! ang lilo,t, masamang loob sa trono ng puri ay ilinulucloc at sa balang sucab na may asal hayop mabangong incienso ang isinusuob.
Caliluha,t, sama, ang ulo,i, nagtayo at ang cabaita,i, quimi,t, nacayuco santong catouira,i, lugami at hapo ang luha na lamang ang pinatutulo.
At ang balang bibig na binubucalan ng sabing magaling at catotohanan agad binibiac at sinisicangan ng calis ng lalong dustang camatayan.
Oh! tacsil na pita sa yama,t, mataas oh! hangad sa puring hanging