Mga Dakilang Pilipino | Page 7

niyá ay ilako~g agád, at yama~g wala~g anó ma~g
kata~gia~g gáwain na mapagukulan sa pag~gagdóg buhay, ay
minabuti~g mások na alilà sa isá~g maganak sa Bayan n~g Tundó,
málapít láma~g sa kamayniláan (Atenas)[1] na ku~g saán ninánasa~g
tuklasín a~g m~ga una~g balità n~g karunu~gan. Bukál palibhásà ang
kabaitan at pagkámasúnurin, biyayà na ikinapata~gì tuwî na n~g m~ga
salát sa ginhawa, ay kinálugdan siyá n~g kanyá~g m~ga pa~ginoón, at
siyá kinali~ga~g tulad sa anák na tunay. Pinápa~garal siyá sa Páaralá~g
San José, at doó'y kinápansinán siyá n~g isá~g siból na kata~gian sa
pagtulâ at isá~g dî karaniwa~g talino na ikinámahál sa kanyá n~g m~ga
Gurô roón.
Niyaó~g 1835, ay nanahanan siyá sa Pandakan, at binatà siya palibhasà,
ay linigalìg ang kanyá~g pusò n~g himalá~g gandá ni M. A. R. (María
Asunción Rivera) isá~g magandá~g dalaga~g Tagalog na kinabalisahan
n~g taná~g binata~g kapanahón.
Dayo siyá palibhasà sa baya~g Pandakan, ay pina~gimbuluhan siyá
n~g m~ga binata~g binihag din n~g kagandahan ni María, at a~g m~ga
kabasa~gál (Adolfo sa kanyá~g awit) ay lumikhâ n~g m~ga pakanâ na
kanyá~g ikápapahamak han~gá~g siyá'y másadlák sa dilím n~g isá~g
kakilákilabot na bílanguan.
Sa palihá~g itó n~g hirap, na ku~g saán linílikhâ a~g m~ga dakila~g
kálolwa, ay dito binuô a~g walá~g kamataya~g «Florante at Laura»,
tulad kay Victor Hugo n~g Francia na sa kadilimán n~g isá~g

bilan~gguan sa Bruselas kinathâ a~g isa sa kanyá~g m~ga dakila~g
aklát na pinamatá~g «Napoleon, el pequeño:»
Na~g tamuhín niyá a~g layà ay nanahanan siyá~g mulî sa
makasaysaya~g bayan n~g Tundó, at dito ay nakilala niyá a~g isá~g
babai~g guró sa sini~g n~g pagtulâ, si ali~g Mandi~g (Agapita
Bernardo Rivera) at a~g balitan Husén Sisiw na lubós masásabi~g siyá
niyá~g una~g pinagpara~gálanan n~g kanya~g kinathá~g awit bago
limbagín.
Sa atas n~g likas na pagnánasa~g tumuklás n~g kaligayahan sa silo~g
n~g ibá~g la~git ay tinawíd niyá a~g luok n~g Maynilà at nanirahan
siyá sa Bala~gà at nások na tagasulat sa Hukuman, at sa m~ga pistá
n~g bayan sa m~ga nápabantóg siyá~g lubhâ sa kanyá~g m~ga
maririkit na «Moro-moro» na siyá~g ta~gi~g liba~gan n~g m~ga
panahó~g yaón.
Niyaó~g 1842 ay lumipat siyá sa bayan n~g Udyó~g at dito tinamaán
n~g kanyá~g malas a~g isá~g babai~g pumukaw na mulî n~g kanyá~g
pusò si ali~g Juana Tiom~gbe~g, isá~g maharliká~g babai na nábihag
n~g kanyá~g sinumpaán n~g isá~g wagás, dalisay at dî magmámaliw
na pagibig.
Aná~g kanyá~g m~ga anák na nabúbuhay pa ha~gga ~gayon na
dinalaw ko~g sadyà upa~g makilala, ay náririníg, nilá, umano, sa
kanila~g tatay ku~g nanínibughô a~g kanila~g nanay, na a~g M. A. R.
sa «Florante» ay hindi María Asunción Rivera, na lubha~g pumúpukaw
n~g kaligaligán ni ali~g Juana, kundî María Ana Ramos. Ku~g saán
mapagkíkita~g a~g Makatà ni Laura ay nátututo ri~g mama~gkâ sa
dalawá~g ilog.
Si Francisco Balagtás, ay nagí~g maginoó sa bayan n~g Udyó~g, at
siyá'y nagtagláy n~g m~ga katu~gkula~g «Juez Mayor de Sementera»
at «Teniente Mayor».
Sa isá~g kapusukán n~g loob ay ginupitán niyá n~g buhók a~g isá
niyá~g alila~g babai, na nagí~g daán n~g isá~g panibago~g pagúusig
sa kanyá at mulí~g idinalaw sa mapá~gangláw na silid n~g bila~gguan.

Ang ibon ay kahit piitín sa isá~g kulu~gá~g bakal ay dî napipigila~g
umawit, at si Balagtás ay gayón, sa loób n~g nápipiníd na bíla~gguan
na pawa~g pa~gláw a~g naghaharì, pawa~g mukhà~g na~glílisik,
pawa~g luhà, at kadalamhatían sa pagkákawalay sa m~ga kapilas n~g
búhay, sa gitnâ n~g búhay na yaón, a~g kanyá~g panitik ay dî
na~glumó at a~g kanyá~g «La India Elegante y la Negrita amante»,
a~g «Orosman at Záfira» at ibá pá~g kathâ, ay binuô niyá roón, at
lumwál sa maliwanag at nagpáyaman n~g pánitiká~g Tagalog.
Na~g tamuhín niyá~g pamulî a~g layà ay dinatnán niyá~g hughóg na
a~g kanilá~g kabuhayan dahil sa malakí~g usapí~g hinaráp n~g
kanyá~g asawa, at salamat sa kanyá~g m~ga kathâ at nabigyán niyá
n~g maginhawa~g kabuhayan a~g marami niyá~g anák na
na~ga~gaila~gan n~g kanyá~g arugâ.
Magsalitá n~g nanúkol sa kabuhayan n~g dakila~g Hari n~g Tula~g
Tagalog ay na~ga~gahulu~gá~g gumawâ n~g sapagka't walá~g
dakila~g bu~ga n~g lahát n~g tanyág na panitik na hindî kumadlô sa
m~ga dakilà niyá~g simulain, walá~g káliliklika~g nayon na hindi
umáawit n~g kanyá~g «Florante»; walá~g sa~ggol na iniwi sa lilim
n~g la~git n~g Pilipinas na hindi ipinaghele n~g kanyáng m~ga
magagandá~g tulâ; walá~g dakila~g hatol na iginawad a~g m~ga nunò
sa kanilá~g m~ga apó na hindî sa simulain ni Balagtás hinugot; walá~g
anóma~g paálaala n~g kaibigan sa kaibigan na hindî nába~ggit a~g
m~ga katagá ni Balagtás; anó pa't si Balagtás at a~g mabuti~g gawî ay
magkapatid na tunay. Kaáliwan n~g na~galulunos, pambúhay sa
na~glúlupaypáy na pusò, panuto n~g nagasa kamalian, at dakíla~g guró
n~g lipi~g Tagalog.
Tinawag siyá sa sinápupunan ni Bathalà niyaó~g iká 20 n~g Febrero
n~g tao~g 1862, ~guni't a~g luni~gni~g n~g kanyá~g walá~g kahulilip
na kaisipán ay tumáta~gláw pa ha~ggá ~gayón sa ati~g pánitikán at
táta~glaw ha~ggá~g sa bukas n~g ati~g lipi.
[1] Sa