Mga Dakilang Pilipino | Page 6

por ser su autor
un natural tagalog.»
Siya a~g nagi~g Patnugot n~g uná~g limbagan dito sa Pilipinas
magbuhat niyaó~g taó~g 1610 gaya n~g mátataluntón sa «Arte y
Reglas de la Lengua Tagala» at a~g ganitó~g tu~gkulin ay ginampanan
niyá han~gá~g sumapit a~g taó~g 1630, at na~g lumipas a~g ilá~g
panahon ay lumipat siyá sa Limbagan n~g m~ga Pari~g Hesuitas
niyaó~g 1637 ha~gga~g 1639.
Si Tomás Pinpín n~gâ sa~gayon sa m~ga nátataluntó~g balità ay
siyá~g matandá~g kapatid n~g ati~g m~ga manlilimbág na dî
nagaksayá n~g panahón at nagi~g sáligan a~g katiyagaán ha~ggá~g sa
magí~g isá~g dalubhasa~g tagapagpanuto n~g kanyá~g m~ga
kapanahón gaya n~g mákikita sa katagá~g ami~g sísipiin dito sa
kapakinaba~gan n~g ami~g m~ga mambabasa: «Dí baquin ang

langgam ay nacararating sa cacaon~gin ay bahaguia n~g macalacad.»
Mahalaga~g aral na magagawá~g isá~g mainam na sáligan upá~g
sapitin a~g alin má~g matataás na indayog n~g pá~garapín.
At itó~g sumusunód; «ay lalo ring iquinapagpilit nang loob cong
tayong lahat ay paraparag macaalam nang uicang Castila ay ang
caloloua nating ay nang maiquinabang sa P. Dios nang Canyang mga
Auaauang marami».
Ku~g saan mapagkikita~g sa kanyá~g banál na pananampalataya ay dî
niya naligtaan a~g m~ga kalahì na dî makinaba~g n~g biyayà noón.
Ku~g a~g na~gáuna sa atin ay nagsikap na magpamana sa m~ga
sumisiból n~g bahagyâ man lama~g ulat tu~gkól dito sana'y
nápagaralan natin gayón a~g m~ga dakila~g halimbawà sa ati~g
kapakinaba~gan.
Ku~g isá~g araw ay makasapit ka giliw na mambabasa sa Liwasa~g
Cervantes at doón ay makita mo a~g isá~g bantayog ay masdán mo si
Pinpín na nakapakò a~g matá sa lupà at tila may mahalagá~g bagay na
ináaninag; ináapâ niya marahil ku~g a~g nagi~g bu~ga n~g limbagan
sa kanyá~g tinubua~g lupà ay nagí~g isá~g biyayà ó naghatíd sa
kapa~ganyayaán. Nálalamán niyá~g a~g limbagan ay isá~g mabilis na
pakpák n~g diwà upá~g a~g bu~ga n~g kanilá~g m~ga likhâ ay
magtawira~g walá~g pa~ganib sa malalawak na karagatan n~g
daigdigan, nálalaman niyá~g a~g limbagan ay isá~g mabutí~g paraán
upá~g a~g lahát n~g m~ga pa~gyayari ay huwág máliblib sa
ma~gágsísisibol na áapuhin, at itó a~g kanyá~g ginawâ ku~g kayâ
kahit hapyáw, ay siya'y ati~g nábabalitaán ~gayón. N~guni't dî dapat
mákailâ sa atin a~g pa~gyayari~g a~g limbagan ay isa~g mabisa~g
katulo~g sa paninira~g puri.
Nariyán a~g isa~g tao~g nagpagál sa kapakinaba~gan n~g kanyá~g
baya~g tinubuan.

=Francisco Baltazar (Balagtas)=

[Larawan: Francisco Baltazar]
Hindi maáari~g sumulat n~g ukol sa pánitika~g Tagalog na~g dî
bába~ggitín a~g pa~galan n~g dakila~g Makatà n~g Wika~g Tagalog,
n~g Harì n~g m~ga ma~gaáwit, na si Francisco Baltazar.
A~g maykathâ n~g «Florante at Laura» ay isá sa m~ga nápilì at
namukód na higít sa isá~g mani~gní~g na talà at karapátdapat na
mápapili~g kina Goethe, Virgilio, Dante Aligieri na pinípigi~g n~g
m~ga «Diosa» sa kanyá~g dula~g, na dî nadádaluhán nino mán kundî
n~g m~ga tunay na diwà lamang n~g m~ga lahì.
Si G. Hermenegildo H. Cruz ay nagukol sa kanyá n~g isá~g
mahalagá~g aklát na kátataluntunán n~g kanyáng m~ga lálo~g lihim na
pina~gdaánan at búhay. Si G. Epifanio de los Santos Cristóbal sa
pagsasálin n~g kanyá~g «Florante at Laura» sa wika~g kastilà ay
naninop n~g boó~g panítiká~g Tagalog magbuhat n~g 1593 ha~ggá~g
1886, upáng sa gitnâ n~g masayá~g halamanan n~g pánitiká~g Tagalog
ay pagitawin siyáng isá~g maba~gó at kaha~gaha~ga~g buláklák noón
na a~g samyô ay walá~g pagkapawi.
Sa pánitíká~g Tagalog ~gâ ay si Balagtás a~g dakilang ta~gláw at sa
m~ga tilamsík n~g kanyá~g liwánag ay sukat mabuô a~g lalo~g
maririkit na kathain. Siyá'y ipina~ganák niyaó~g ika 2 n~g Abril n~g
taó~g 1788.
Anák palibhasà n~g m~ga tunay na Tagalog, si G. Juan Balagtas at
Juana Cruz, at kumita n~g una~g liwanag sa m~ga lupaí~g Tagalog. Sa
Pa~ginay, Bulakán, a~g si~gáw dito na lumílikhâ n~g m~ga túlain ay
gumisi~g sa kanyá~g diwa~g sila~ganin na umawit tuwi na; ~guni't
isáng pagáawit na nagbabadhâ n~g m~ga dakilà at lagi~g kapanahó~g
m~ga aral, gaya n~g sabi ni G. Lope K. Santos, na a~g kanyáng m~ga
katagà sa «Florante» ay isá~g ebanhelyo sa m~ga a~gká~g Tagalog na
naníniráhan sa m~ga tagó~g nayon nitó~g Kapuluán. A~g «Florante»
ay inawit, binasa, pinaki~ggan, at tinándaán, ínulítulit na tandáan at
awitin n~g na~gakári~gíg na dî maruno~g bumasa, upáng matándaán at
tuwî na'y talúntunin at paganihan ang kanyá~g mayama~g diwà n~g
ikapapanuto at ikapagigi~g mapalad n~g madlâ.

Aní Mariano Ponce, si Balagtás ay «a~g Principe n~g m~ga Makata~g
Tagalog», at aní Dr. José Rizal, na~g tukuyin a~g kanyá~g walá~g
kamátaya~g awit: «Ang Florante ay isá~g kathâ sa wikang Tagalog,
na~g kapanáhuna~g a~g wika~g Tagalog ay lumulusog at dumídi~gal».
Nagaral si Balagtás gaya n~g lahát n~g m~ga tubò rito sa atin n~g
m~ga una~g dako, sa «Cartilla», «Misterio», «Trisagio» at «Doctrina
Cristiana», m~ga aklát na ginágamit sa m~ga unang bugsô n~g
pagaaral na~g kanyáng kapanahunan.
Anák dukhâ palibhasà at iniwi sa duyan n~g karálitaán, ay dî nagawá~g
lina~gin na~g gaya n~g kanyáng hilig a~g sarili~g munì at napilita~g
a~g lakás