Mga Dakilang Pilipino | Page 5

naghaharì a~g pagkakapantáypantáy n~g m~ga tao
sa haráp n~g katuwiran at a~g kawagasán ay isá~g kabaita~g násusulat
lamá~g at dî ginágampanán n~g lahát at bawa't isá, talagá~g a~g
kapa~ganiban sa m~ga maliìt na Bansà ay lagi~g nakabalà.

Itó ang dakila~g gáwain n~g m~ga tao n~g Daigdigan.
Itó a~g simulai~g nasa~g pairalin n~g dakilai~g Wilson na~g siya'y
mamagitan sa nagiinapóy na digmaan sa Europa.
Anó a~g malay natin ku~g yaón din a~g ma~gi~g matibay na sáligan
n~g ganáp natí~g kasarinlán.

=TOMAS PINPIN=
Laki~g kapabayaan at kapabayaá~g lubhá~g pumipinsalà sa ati~g
pagkabansá~g liná~g a~g pa~gyayari~g a~g ati~g m~ga dakilá~g tao
ay nálibí~g sa limót at walá~g nagukol kahit na hapyáw man lama~g na
pagbabalità sa kanilá~g m~ga kabantugan. A~g limba~gan ay isá~g
dakilá~g biyayà sa katauhan, sa pagka't túnay na mabisa~g katulo~g sa
paglálaganap n~g m~ga mithí~g bu~ga n~g m~ga kisláp n~g diwà n~g
tao ~guni't katakátaká mandín na a~g káunaunaha~g manlilimbág dito
sá Kapuluán ay hindî naka pagpapamana sa atin n~g haláw man
lama~g n~g kanyá~g buhay, subalì't gaya n~g a~g m~ga dakilá~g
pa~gyayari ay nagiiwan n~g m~ga dakilá~g bakás gayon a~g na~gyari
sa ati~g kababaya~g itó na pinagúukulan ~gayon nitó~g maigsí~g úlat.
A~g limbagan ay isá~g dakila~g biyayà sa katauhan, biyaya~g
mabisa~g katulo~g sa paglalaganap n~g m~ga kaha~gaha~gá~g kisláp
n~g diwà na higit sa dagidab na sumasakaalaman n~g lahát at
napapanatili at nagágamit at sunodsunoran sa kapakanán n~g katauhan.
Ku~g a~g limbagan ay isá~g tunay na biyayà sa katauhan, dísapalà ay
karapatdapat na pagpugayan at handugán n~g isá~g ganáp na pagturi~g
a~g m~ga taó~g na~gákatulo~g sa pagpapalaganap niyaón. Si Tomás
Pinpin, sa ~gayon sa m~ga kasulata~g amí~g násuysóy ay siyá~g
káunaunaha~g Tagalog na naglaganap n~g limbagan sa dako~g itó n~g
daigdigan.
Kilalá at nahihigi~gan na siyá'y isá~g Tagalog at káunaunaha~g
manlilimbág dito sa Filipinas at Tagalog na may díwa~g liná~g sa
itinítímpalák n~g káunaunahá~g aklát na «Libro~g Pagáaralan n~g

m~ga Tagalog n~g Wika~g Kastilà» subali't hindî nákikilala gaya n~g
malao~g dî nábalitaan a~g kanyá~g pa~galan, sa pagká't walá~g
nagukol sa kanyá n~g isá~g karapat dapat na gunitâ.
A~g ganitó~g m~ga kapabayaan ay dî dapat mamarati, sa pagká't
lubha~g pípínsalà sa ati~g pagkabanság kasalukuya~g tinátawaran at
ayaw kilalanin.
N~guni't sino si Pinpin? Kailan siyá ipina~ganak? Saang bayan siyá
Sumibol?
M~ga tano~g na dî matugón n~g tiyakan at walá~g m~ga kasulatan
maturól yayama~g a~g karamihan n~g mápagsasá~ggunia~g tálaan sa
m~ga Simbahan ay nalipol at na waldás n~g ati~g m~ga himagsikan.
Hindî máaari~g malimutan, hindî dapat malimutan a~g m~ga dakila~g
gawâ n~g m~ga lalò pa~g dakila~g tao na gaya ni Pinpin. Sa kanyá~g
aklát ay matítiyák a~g kanyá~g sikháy na tayo'y mákawatas n~g
na~gamiminunò sa atin at n~g sa gayó~g paraán ay tahás nati~g
mákilala a~g kanilá~g urì, kara~galan at diwà dahilán itó~g sukat na,
upá~g si Pinpin ay mákintál sa pusò n~g taná~g pilipino at magsikap na
siyá'y mákilala at pag-aáralan. Umanó'y tubo~g Abukay, sakóp n~g
lalawiga~g Bataan niyaó~g lalawigan pinakípamuhayam ha~ggá~g sa
huli~g sandalî n~g ati~g dakila~g Balagtás; niyaó~g lalawiga~g
sinibulan n~g isá~g utak na hina~gaan n~g Daigdig na ha~gga~g sa
kamatayan ay pawa~g kara~galan sa kanyá~g buhay a~g idinudulot sa
kanyá~g sarili~g lupà, n~g kagala~g-gala~g na Arellano.
Sa~gayon sa isá~g aklát na kanyá~g sinulat, si Tomás Pinpin ay tao~g
Bataan, dátapuwa't dî maturól na~g tiyakan ku~g alí~g bayan sa Bataan
a~g kanya~g kinákitaan n~g una~g liwanag; kapabayaan n~g ati~g
m~ga pa~ganay na sanhî ~gayón n~g kapinsalaá~g itó, bagá ma~g dî
íilán a~g nagsásabi~g a~g kababaya~g itó ay tubò sa bayan n~g
Abukay.
Talagá~g a~g m~ga dakila~g tao ay pinagaagawán n~g m~ga bayan,
gaya halimbawà n~g na~gyayari sa ati~g Balagtás, na aná~g m~ga tagá
Udyó~g ay anák itó n~g baya~g yaón, baga má~g a~g m~ga kasulatá~g
nátuntón n~g masipag na mánunuysóy na si G. Hermenegildo Cruz ay

tumítiyák na a~g ati~g Makatà ay tubò sa Pa~ginay, sakop n~g Bigaa,
Bulakán.
Saan ma~g bayan sumilá~g si Pinpin, ay nakasísiyá na sa amin a~g
matiyák na siya'y isá~g Tagalog at siyá~g káunaunaha~g manunulat na
naghandóg n~g isá~g mahalagá~g aklát n~g sini~g, sa kapakinaba~gan
n~g kanyá~g m~ga kalahi.
Uta~g sa masikap na mánunulat na si G. Manuel Artigas, a~g muli~g
pagkálimbág n~g «Librong Pag-aaralan Ng Mga Tagalog Ng Wikang
Kastila» sa kanyá~g «La Primera Imprenta en Filipinas» at doón ay
mabábakás n~g m~ga mairugin sa m~ga kabantugan n~g ati~g m~ga
kababayan a~g m~ga mahahalagá~g aral n~g ati~g Pinpin sa kanyá~g
mahalagá at pan~ganay na aklát na may gayó~g uri na kabantugan n~g
pánitika~g Tagalog.
Sa kanyá~g pagkamanlilimbág ay natitiyák na siyá ay nagí~g isá~g
matapát na aralán ni Parì S. José, at sa isá~g maigsí~g bugsô n~g
panahó~g ikinatatag dîto n~g limbagan ay nakápaghandóg agád n~g
mayama~g bu~ga n~g kanyá~g diwà. Niyaó~g 1610 na limbagin a~g
kanyá~g aklat ay nagtamó, n~g malugód na papuri ni Pari Roque
Barrionuevo sa kanyá~g mu~gkahi upá~g bigyá~g pahintulot at sa
ilá~g katagâ ay kalakip itó~g: «Y es mucho de estimar