Libris Grammaticis | Page 7

Varronem quae libro VIII 34 p. 417-43 p. 423 de
eadem re disputat debere; alia quoque indidem fluxisse arbitror quod
nunc non persequor. In syntaxi uero stoici soli regnabant, ad eos
confugere, qui se huic disciplinae darent Dionysi Varrone aetate paullo
posterioris scriptoris exemplo supra uidimus, eos igitur etiam Varro
sequi debebat. nec mirabere quod his rebus duodecim libros inpleuerit,
si uberrimam materiam et ingentem librorum a Chrysippo
conscriptorum molem reputaueris. habemus autem praeter ipsius
Varronis dispositionem supra indicatam certum testimonium libro
XXIIII talia exposita fuisse, Gellius enim scribit noct. att. XVI 8, 6
_sed M. Varro de lingua latina ad Ciceronem quarto uicesimo
expeditissime ita finit 'proloquium est sententia in qua nihil
desideratur'_ (cf. l.l. VI 56 p. 233). Ex illo autem commentario L. Aeli
'stoici'{11} qui Varronis magister erat *de proloquiis*, quem Gellius
paullo ante memorat, uides quantum absit, ut haec studia aliena a M.
Terentio iudicemus, sed cum potius magistri exemplo incitatum
diligentius in rem inquisiuisse. Huius argumenti natura et proprietate
etiam factum est ut et grammatici posteriorum temporum, postquam
praesertim Apollonius prodiit, hos libros neglegerent, et ipsi libri
immature perirent.
Footnote 9: Varronem plerumque graecos scriptores secutum esse iam
perspexit, licet rem immodice auxerit, Christoph. Mylaeus, qui de
scribenda uniuersitatis rerum historia (Basileae 1554) libro quinto (p.
271) sic scribit 'conuertendis autem graecorum literis iustum ocium
delegit similitudine studiorum cum M. Tullio coniunctus M. Varro, a
quo nullum in omni uarietate doctrinae praetermissum est argumentum'
e.q.s.
Footnote 10: In hoc loco scribendo L. Spengelium de emend. rat. libr.
Varr. de l.l. p. 9, qui olim de eodem loco in Iahni annal. 1834 p. 7
egerat, secutus sum praeterquam quod simplicius uidebatur e codicis
uerbis similis res dissimilibus uerbis et dissimilibus similes esse
uocabulis notatas id quod supra posui efficere, quam quod Spengelius
uoluit [_similis_] _res dissimiles similibus uerbis, et dissimilibus
similes esse_ [_uocabulis_] _notatas._ addo quod IIII libros (cod. _lei

libri_) Laerti Diogenis codicibus in indice librorum Chrysippeorum
(VII 192) confirmatur. habet enim, ut mecum communicauit Curtius
Wachsmuth, cod. Burbon. 253 saec. XII "peri tês kata lexeis anômalias
pros dion a b g d", cod. Laurent. plut. 69, 35 "peri tou kata tas lexeis
anômalias pros diôna a b g d", cod. Menagii "a b g", Ionsius hist. phil.
II 8, 2 coniecit "sigma'" e Varrone ubi olim sex libros legebatur.
Footnote 11: Cic. Brut. 56, 205: 'fuit L. Aelius omnino uir egregius et
eques Romanus cum primis honestus idemque eruditissimus et Graecis
litteris et Latinis antiquitatisque nostrae et in inuentis rebus et in actis
scriptorumque ueterum litterate peritus. quam scientiam Varro noster
acceptam ab illo auctamque per sese, uir ingenio praestans omnique
doctrina, pluribus et illustrioribus litteris explicauit. sed idem Aelius
stoicus esse uoluit, orator autem nec studuit unquam nec fuit.'
Nihilo minus experiri debemus num certius quid statui possit.
potissimum sine dubio Chrysippum secutus eius inuenta eodem modo
atque in reliquis libris grammaticorum stoicorumque placita refutauit
uel probauit uel correxit. paucissimae relliquiae extant nec tales e
quibus effici quidquam possit, sed non nullius momenti in hac re
Augustini{12} libellus est, qui inscribitur 'principia dialecticae'.
Augustinus quem Varronis scripta ardenti studio lectitasse constat (cf.
L. Krahner de Varr. antiq. libr. p. 31, Francken l.l. p. XV sq.), cum
postea nimia pietate haec studia contemneret, ita scripsit et quid mihi
proderat quod omnes libros artium quas liberales uocant, tunc
nequissimus malarum cupiditatum seruus per me ipsum legi et intellexi
quoscunque legere potui? et gaudebam in eis et nesciebam, unde esset,
quidquid ibi uerum et certum esset (confess. IIII 16, 30. I p. 123 ed.
congr. St. Maur.), eumque in his quoque studiis, cum undecunque
libros corriperet, Varronem non neglexisse per se probabile est.
libellum ipsum inspicienti e stoicorum mente eum scriptum esse
apparet, et ad eorum doctrinam explicandam post Th. Stanleium (hist.
phil. II p. 166 ed. Venet. p. 566 ed. Lips.) ab Rudolpho Schmidtio
adhibitus est, qui quae de etymologia ibi docentur, e Varronis libris de
eadem re (libris II-IIII de lingua latina) fluxisse coniecit. quod recte
posuisse uidetur. primum enim e ueriloquiis ibi prolatis plurima
tamquam Varroniana notanda sunt, aliaque illis tam sunt similia ut ab

eodem scriptore in libris qui perierunt profecta uideantur.{13} deinde
principia etymologica eadem apud utrumque sunt, quod cum
unusquisque facile uideat non multis expono. praeterea argumentum
eodem modo ac Varro in libris nostris diuidit Augustinus: _ergo omne
uerbum propter id quod sonat quattuor quaedam necessaria uocat in
quaestionem originem suam uim declinationem ordinationem._ uis
enim uerbi quam arte cum eius origine conexa sit in propatulo est,
deque ea in priore de etymologia triade Varronem locutum esse
ostendunt quae V 2 p. 13 dicit, Augustinus uero eam pro suo consilio
more dialecticorum quorum libros consuluit accuratius tractat.
declinatio et ordinatio cum reliquis Varronis partibus conueniunt,
quarum altera quid sit Priscianus doceat consequentia ordinationis id
est casus casibus et genera generibus et numeros