Juan Masili o Ang pinuno ng tulisan | Page 2

boong buhay. ?Nalalaman mo kung sino ang taong iy��n?
--Patawarin mo po ak�� capit��n sa aking sinabi sapagka't ang nagduy��k sa akin sa pagtuturing ay ang han~gad na mawal��n tayo n~g isang binabantayan at ikaw po nam��n ay maalisan n~g kagambalaan.
--?Alam mo ba matandang Pat��ng kung bakit ako n��palulong sa pamumuhay na itong lubhang maligalig?
--Hindi po; at wala akong nalalaman, liban sa, ikaw po'y nakisama sa amin at n~g mahuli ni Villa-Abrille ang ating p��munuang si Tank��d ay ikaw ang kinilalang kapitan n~g lahat n~g tao.
--Kung gayo'y pakingan mo at itan��m sa puso ang aking isasalaysay.
Munting huminto ang nagsasalita; at n~g matapos na mahapl��s ang kaniyang noo na dinalaw mandin n~g isang pag-uulap ay itinuloy ang pagsasaysay.
* * * * *
--Ako'y anak n~g isang dukha sa bayan n~g X ... at ang kabataan ko'y nan~gabay sa maralitang tahanan, na, kahit damp�� ay hindi sinisilayan kailan pa man n~g kahapisan, sa pagka't ang kaligayahan nang isang tunay na pagmamahalan ni ama't ni ina'y siyang tan~ging naghahari sa aming kubo. Datapwa't sumapit ang isang araw, ako niyon ay may labing dalawang taon na at marunong n~g bumasa at sumulat n~g kaunt��, na si ama'y nagkasakit at sa dahil��ng kami'y mahirap ay inutusan si ina na sin~gilin sa isang nagn~gan~galang kapitang Tiago, ang kulang sa kabayaran n~g dalawang pung kabang palay. Si ina'y umal��s sa amin n~g magtatakipsilim at tumun~go sa bahay n~g mayamang sisin~gilin, n~guni't nakatugtog na ang ��nimas ay hindi pa dum��rating kaya't sa kainip��n ni am��'y pinasalunuan sa akin. ?Oh! n~g ako'y papanaog na sa aming bahay ay siy��ng pagdating ni in��, na humahagulgol at ang pananam��t ay halos gulagulanit. Aywan ko kung an�� ang nangyari, n~guni't n~g dumating ay napaluh��d sa harapan ni tatay na kasab��y ang sigaw na: ?Ayokong pumayag, ayoko, datapwa't pinagtulun~gan ako n~g pan~ginoon at dalawang alilang lalaki; ako'y inahiga ni kapitang Tiago at ... ayoko; ayoko.? Si ina'y ay ul��l n~g umuwi. Sa lak�� n~g kasawiang dinanas ay hindi nakatagal at natimbwang na walang diwa sa sahig n~g aming bahay. Nang makita ang gay��n ni am�� at maunawa ang nangyari ay nagban~gon sa pagkakahiga at tinalon halos ang aming hagdanan, na dal�� ang isang it��k. ?An�� ang nangyari? Aywan ko; d��tapwa't n~g kinabukasan ay wala na akong in�� at si am�� ay nabibilango, dahil sa kasalanang pangloloob. ?Saan ak�� tutun~go sa gulang kong labing dalawang ta��n at papano ang pagpapalibing sa aking in��? Ako'y lumapit sa lah��t n~g aming kakilala at ipinanghin~gi n~g lim��s ang kahalagahan na ipagpapalibing sa bangk��y n~g aking magulang, d��tapwa't n~g ako'y pauwi na sa amin ay n��salubong ko ang taong sinin~gil ni in�� at ako'y ipinahuli sa dalawang civil na kasama, sapagkat ako'y anak n~g mangloloob. Dinala ako sa cuart��l at ipinasok ako sa calaboso; at doo'y aking nakita na si am��'y halos naghihin~galo na lamang at ang kataw��'y tadtad n~g latay. ?Gay��n daw ang pahirap sa m~ga magnanakaw!
Isang bunt��ng hinin~gang malalim n~g binata ang pumadlang sa pagsasalaysay at isang nakatanang luha ang namalisbis sa kaniyang pisn~gi, at ang mukha niyang aliwalas at laging malumanay ay dinalaw n~g isang kaban~gisan. Napatitig sandali sa lan~git, n~guni't ang titig na iyon ay isang pagsisi mandin doon sa na sasa kataasan na siyang inaakalang nakakapamahala sa kalupaan. Ang titig n~g isang Lucifer ang tumapon sa m~ga mata n~g isang may mukhang banayad.
--?Magnanakaw si ama! ?Ang taong maninin~gil, n~g puri't kaligayahang nawal��'y mangloloob! ?Ay anak ko! ang tan~ging nasambit n~g aking kaawaawang magulang n~g ako'y matanaw na umiiyak sa kaniyang piling. Ako'y napayakap sa katawan ni tatay na pigta sa dugo at nawalan n~g diwa. Isang malak��s na palo ng yantok ang nagpabalik sa budhi kong tumanan. ?Ilang sandali akong hindi nagkamalay tao? Aywan ko, n~guni't n~g aking imulat ang m~ga mata ay nakita kong ang bangkay ni am�� ay na sa isang munting papag at pasan n~g apat kataong maglilibing; susund��n ko sana, d��tapwa't ang sak��t n~g aking m~ga buto'y hindi nagpahintulot sa gay��n, kaya't ako'y naiwan sa calaboso, na, bukod sa salanta ang kataw��n ay isang araw n~g sink��d na hindi kumakain. Isang gab�� pa akong nakatulog doon sa kalait lait na kulun~gang kinamatay��n ni am��. Nang kinabukasan ay pinalab��s ak�� sa tulong n~g ilang pal�� pa, kaya't sa pamagitan n~g munt��ng lak��s na nalalab�� sa akin katawan ay nagin��t akong makarat��ng sa aming bahay na inabot kong buk��s at wala ang bangk��y ni in��. ?Sino ang nagpalibing? Sa aking kamusmus��n ay wala akong naisip liban sa akalang bak�� dinal�� n~g asuang ang bankay, sapagka't dito sa atin ay karaniwan ang paniwal�� sa gay��n, lalong lalo na sa m~ga kabataan dahil sa m~ga na didin~gig sa matatand��. Wala n~g luhang tumutul�� sa aking m~ga mat��, sampu niyang mapait na yaman n~g ating panin~gin na wari'y nagpapaginhawa n~g kaunti kung dumaloy ay nagkait na sa aking kapighatian, sapagka't sa dalawang araw na itinan~gis ay