In en om Javas Paradijs | Page 4

vlakte behooren er in de
warme maanden Augustus, September, October tot de vaste gasten; het
hoofd van het gezin komt, als zijn werkkring zulks toelaat, van tijd tot
tijd eens over; menigeen doet er nieuw levensbloed op voor den zwaren
arbeid die hem beneden wacht. Doordat Tosari telefonisch verbonden is
met Pasoeroean--Soerabaia is trouwens van daar in een paar uren per
spoor te bereiken--kunnen handelslui ook hier geregeld in verbinding
blijven met hunne zaken.
Onder de vorstelijke personen, die Tosari met een bezoek vereerden,
noemen wij in de eerste plaats Prins Hendrik der Nederlanden, toen hij
in 1837 met de Bellona in deze gewesten kwam.
Ook de koning van Siam, Prins Lodewijk van Savoye, hertog der
Abruzzen, dezelfde die onlangs den Ruwenzori, besteeg, de Prins van
Reus, kleinzoon van wijlen Prinses Sophia der Nederlanden,
Kroonprins Ruprecht van Beieren, vertoefden er dagen lang, om de
goddelijke omstreken te leeren kennen. En welk persoon van gewicht,
zoowel in het particuliere als in het ambtelijke, kent niet Java's Paradijs
uit eigen aanschouwing?
Hier schreef Couperus zijn "Stille Kracht", Borel "Een Droom", hier
hield de Minister van Sport uit patria, de heer C. A. A. Dudok de Wit,
ambtshalve een inspectie over de geheele inrichting en sprak er
onomwonden zijn volle tevredenheid over uit.
Onder den indruk van de machtige natuur schijnen hier zelfs deftige
lieden uit hun plooi te komen, te oordeelen naar de indrukken,
gedurende hun verblijf in het etablissement vastgelegd in een register.
Een bekend hoofdofficier, een vechtsabel, laat zich daarin uit als volgt:

"Een best bivak." Een collega van de Marine hoopt er eenmaal "voor
goed zijn anker te laten vallen", een rechterlijk ambtenaar oordeelt:
"Oost-West, thuis best. Tosari thuis," en een grijs koopvaardijkapitein,
die kort en bondig neerschrijft: "Alles in orde (R.)" wekt, wat zijn
letterkundige ontwikkeling betreft, de geestdrift op van een aantal
adelborsten, die onder 's mans gekrabbel met groote letters
neerschrijven: "Drie hoera's voor de R."
De humor ontbreekt er dus ook niet. Jammer is het zeer zeker, dat, nu
men hier te lande zoo in het teeken van bezuiniging staat, de regeering
er toe overging om de geldelijke subsidie in te trekken, die sinds jaren
aan het Sanatorium werd verleend in verband met de plaatsen, die er
moesten worden opengehouden voor zieke ambtenaren eerste klasse en
officieren.
Was evenwel het toekennen van subsidies aan sanatoria, vroeg "De
Locomotief", wel een geldelijk offer, dat de regeering plengde ten
behoeve van hare dienaren? Wij zijn in staat om een recent geval mede
te deelen, waaruit blijkt dat het geld, aan bovenbedoelde subsidies
besteed, zijn rente wel opbracht.
De heer X, ambtenaar lijdende aan een tropische leverkwaal, verzocht,
toen de behandelende geneesheer evacuatie naar Holland noodig achtte,
een proef te nemen met Tosari, omdat het hem geldelijk niet gelegen
kwam met buitenlandsch verlof te gaan.
De patiënt herstelde, dank zij het uitnemende klimaat, gelijk in 90
procent van deze ziektegevallen te Tosari behandeld, plaats vond.
Evacuatie naar Europa werd dus voorkomen, en dit herstel bespaarde
aan den lande ruim negen duizend twee honderd gulden (passage heen
en terug naar Holland, benevens verlofstractement), ongeveer het
bedrag dat door de regeering aan subsidie voor alle ambtenaren
gedurende een geheel jaar aan genoemd herstellingsoord werd
verleend.

Bezien wij thans de omgeving van het Sanatorium eens meer van nabij,
om tevens op te gaan naar den ouden Bromo, Tosari's wachter.
Het is laat geworden gisteren avond. Bouwmeester met zijn wakker
troepje voerde in de recreatiezaal "Voerman Henschel" op, en na afloop
van de voorstelling is menigeen onder het genot van een glas wijn nog
wat blijven napraten.
Om vijf uur in den ochtend zouden de paarden voorkomen.
Doel van den tocht: Zandzee, met Bromo.
Daar recht vooruit slingert het pad langs ravijnen en berghellingen tot
op den eigenlijken bergkam, die hier ruim zes duizend voet hoog is. Zie
thans ver voor u uit in de diepte, als de morgennevelen genoegzame
vensters in het hemelsch gordijn openlaten.
Wat ge dan ziet? Een lappendeken van groen, geel, met een floers, een
waas bedekt; bovenaan een horizontaal vlak, van links naar rechts
helder schitterend, soms zwarte of witte stipjes. Dáárboven een
ongelijke horizontale streep, naar boven weder een helderen rand.
Die heldere, horizontale baan is de zee, die ongelijke horizontale streep
is Madoera, het eiland waar ge over heen ziet.
Die zigzagsgewijze grauwe baan links, aan de linkerzijde van Madoera,
is de hoek van Grissee, en daarboven ziet ge flauw drie trapsgewijze,
lange horizontale banen aaneen. Dat zijn de zoogenaamde doodkisten,
aldus genoemd omdat die drie platte lange kalkheuvels er op gelijken.
Daar ziet ge over geheel het "suikerparadijs" van Soerabaia, Bangil en
Pasoeroean heen. En het koffieparadijs? Dat is achter u gelegen.
Daar ziet ge nu een gebied, waar twee millioen menschen leven,
werken en zwoegen voor handel en nijverheid, millioenen schats
produceeren, een land waar