Gwaith Alun | Page 8

chewch eich siomi. Mae beirniaid da wedi meddwl mai
llaw ysgrifen SION TUDUR ei hun ydyw y llyfr hwn, ond prin y gallaf
goelio hynny. Yn Rhuthyn y prynais i ef, am 1s. 6c. 'Digon o newid
arno,' meddwch chwithau. Pe meddyliwn na byddai yn bechod
anfaddeuol, gormeswn ar eich tiriondeb ymhellach, a gofynwn am

fenthyg Transactions of the Cymmrodorion, yn ol gyda'r dygiedydd. Yr
ydwyf, ar ddymuniad gwr Eglwysig, yn bwriadu cyfieithu "Hanes y
Cymry, o farwolaeth Llewelyn hyd eu hundeb a Lloegr."
Maddeuwch fusgrellni fy llythyr,--yn wir mae gorfoledd am lwyddiant
ein Heisteddfod wedi fy nghymysgu yn llwyr, fel na wn pa beth a
ysgrifenais.
"RHYWUN."
Clywais lawer son a siarad
Fod rhyw boen yn dilyn cariad;
Ar y son
gwnawn innau chwerthin
Nes y gwelais wyneb Rhywun.
Ni wna cyngor, ni wna cysur,
Ni wna canmil mwy o ddolur,
Ac ni
wna ceryddon undyn
Beri im' beidio caru Rhywun.
Gwyn ac oer yw marmor mynydd,
Gwyn ac oer yw ewyn nentydd;

Gwyn ac oer yw eira Berwyn,
Gwynnach, oerach, dwyfron Rhywun.
Er cael llygaid fel y perlau.
Er cael cwrel yn wefusau,
Er cael
gruddiau fel y rhosyn,
Carreg ydyw calon Rhywun.
Tra bo clogwyn yn Eryri,
Tra bo coed ar ben y Beili,
Tra bo dwfr
yn afon Alun,
Cadwaf galon bur i Rywun.
Pa le bynnag bo'm tynghedfen,
P'un ai Berhiw ai Rhydychen,
Am
fy nghariad os bydd gofyn,
Fy unig ateb i fydd--Rhywun.
Caiff yr haul fachludo'r borau,
Ac a moelydd yn gymylau,--

Gwisgir fi mewn amdo purwyn
Cyn y peidiaf garu Rhywun.
[Cartref Gwyn: "Gwynnach, oerach, dwyfron Rhywun.": alun48.jpg]
MAES GARMON.
Rhagymadrodd.

Boed Hector flaenor a'i floedd,
Eirf Illium a'i rhyfeloedd,
Groeg
anwar mewn garw gynnen,
Bynciau y per Homer hen;
Hidled Virgil,
wiwged was,
Win awen uwch AEneas;
Gwnaed eraill ganiad
eurwedd
Am arfau claer,--am rwyf cledd,
Byllt trwy dan gwyllt yn
gwau,
Mwg a niwl o'r magnelau;
Brad rhyw haid, a brwydrau hen,

Oes, a phleidiau Maes Flodden; {45a}
Gwarchau, a dagrau
digrawn,
Cotinth a Valencia lawn, {45b}
Eiliant bleth, a molant
blaid
Gywreinwych ei gwroniaid.
Mae gennyf yma i ganu
Fwy gwron, sef Garmon gu;
Ag eirf dig eu
gorfod oedd,
Gorfodaeth braich gref ydoedd;
Hwn gadd glod a
gorfodaeth
Heb ergyd na syflyd saeth;
I lu duwiol a diarf
Yn
wyrth oedd,--ac heb nerth arf;
Duw yn blaid, a wnae eu bloedd

Heibio i ddawn y byddinoedd.
Hwyrddydd ar y Mor.
Y dwthwn 'raeth cymdeithas
Gwyr Rhufain, o Frydain fras,
Ar
hwyrddydd o ryw harddaf,
Mwyna 'rioed yn min yr haf;
E giliai'r
haul, glauar hin,
Ag aur lliwiai'r Gorllewin;
Goreurai gyrrau oerion,

Ferwawg a del frig y donn;
Holl natur llawen ytoedd,
Ystwr, na
dwndwr, nid oedd;
Ond sibrwd deng ffrwd ffreudeg
Llorf dannau y
tonnau teg;
A'r tawel ddof awelon,
Awyr deg ar warr y donn;
Ton
ar don yn ymdaenu,
Holl anian mewn cyngan cu,
Gwawr oedd hyn,
a gyrr i ddod,

Ac armel o flaen gwermod;
Cwmwl dwl yn adeiliaw,

Oedd i'w weled fel lled llaw.
Tymhestl.
Ael wybren, oedd oleubryd,--a guddid
Gan gaddug dychrynllyd,--
Enynnai yr un ennyd,
Fel anferth
goelcerth i gyd.
Mor a thir a'u mawrwaith oedd,
Yn awr, fal mawr
ryfeloedd;
Mawr eigion yn ymrwygo,
Ar fol ei gryf wely gro;

Archai--gan guro'i erchwyn,
A'i dwrw ffrom--dorri ei ffrwyn;


Ymwan Udd {47} uwch mynyddoedd,
At y Nef yn estyn oedd;

Dynoethid yna weithion,
Draw i'r dydd, odreu'r donn;
Dodwodd y
cwmwl dudew
Ei genllysg i'r terfysg tew;
A'r gwyntoedd rwygent
entyrch,
Neifion deifl i'r Nef yn dyrch;
Deuai nos i doi y nen,

Duai'n ebrwydd dan wybren;
Ac o'r erchyll dywyll do
Tan a mellt
yn ymwylltio;
Taranent nes torwynnu
Y llynclyn diderfyn du.
Yn mysg y terfysg twrf-faith
Gwelid llong, uwch gwaelod llaith,

Yn morio yn erbyn mawr-wynt,--
Mor yn dygyfor, a'r gwynt
Wnai'r
hwyliau'n ddarnau'n ei ddig,
A'r llyw ydoedd ddrylliedig;

Mynedyddion mwyn doddynt,
Eu gwaedd a glywid drwy'r gwynt;

Llef irad a llygad lli,
Y galon ddewra'n gwelwi;
Anobaith do'i
wynebau,
Ac ofn dor y gwyllt-for gau,
Gwynnodd pob gwep gan
gynni,--
Llewygent,--crynent rhag cri
Gwylan ar ben'r hwylbren
rhydd,
"Ysturmant yr ystormydd!"
A mawrwych galon morwr,

Llawn o dan, droai'n llyn dwr;
Llw fu'n hawdd, droe'n llefain O!
A
chan elwch yn wylo.
Garmon a Bleiddan.
Yn mawr swn ymrysonau
'R tro, 'roedd yno ryw ddau
Llon hedd ar
eu gwedd hwy gaid,
A chanent heb ochenaid:
Un Garmon, gelyn
gormail,
A Bleiddan ddiddan oedd ail;
Gwelent drigfannau
gwiwlon,
Ac iach le teg, uwchlaw tonn,--
Lle nad oes loes, fel isod,

Nac un westl dymestl yn dod;
Eiddunent hwy Dduw anian,--

Traethaf a gofiaf o'r gan.
"Hyd atad, ein Duw, eto,
Dyneswn, edrychwn dro;
Rhown i ti,
rhwng cernau tonn,
Hael Geli, fawl o galon;
Rhued nawf, nis rhaid i
ni,
Uwch ei safn, achos ofni:
Y lli dwfr sy'n y llaw dau,--
Dy law,
'n Ion, a'n deil ninnau.
"Ti yw arweinydd y taranau,
Tefli y sythion fellt fel saethau,--
Gan
roi, a dwyn, dy ffrwyn yn ffroenau
Anwar dymestl,--mae'n wir

diamau:
Yng nghynnen yr elfennau--rhoddi'r gwynt,
Gelwi
gorwynt,--neu gloi ei gaerau.
"Y mor uthr udawl, a'i dra mawr ruthriadau,
Y sydd fel moelydd
uwch y cymylau;
Yr wyt ti, Ynad, ar warr y tonnau,
Yn trefnu hynt
y chwerw-wynt i chwarau;
Cesgli'r gwynt chwyrn i'th ddyrnau,--yn
sydyn,
Arafa wedyn bob cynhyrfiadau.
"Pa ragor in' for yn fedd
Na gwaun dir i gnawd orwedd?
Cawn i'th
gol o farwol fyd,
Yn nydd angeu'n hawdd ddiengyd,--
Mae'n calon
yn boddloni
I uniawn drefn Un yn Dri."
Pan ar ben gorffen y gan
Y terfynai twrf anian;
Clywai'r Un sy'n
cloriannu
Rhawd, o'r ser i'r dyfnder du:
Arafodd, llaesodd y lli,

Trychineb, a'r trochioni;
Mor