Gwaith Alun | Page 9

a nen ymyrrai'n ol,
I ddistawrwydd
ystyriol;
Deuai hwyl a da helynt
Y donn yn gyson a'r gwynt;

Mewn un llais rhoent hymnau'n llon,
I'r hwn a roes yr hinon;
Yna y
chwai dorrai dydd,--
Dyna lan Prydain lonydd.
Doe'r llong, ar
ddiddan waneg,
I ben y daith--Albion deg.
Prydain yn 429.
Hil Gomer yr amser hyn,
Oedd o nodwedd anhydyn;
Amryw nwyd
wnae Gymru'n waeth,
Mawr gynnen, a Morganiaeth;
Gwyr digariad
i'w goror,
Lanwai a cham, lan a chor:
Rhai ffol yn cymysgu'r ffydd

A choelion am uchelwydd;
Gwadu Crist, neu gydio'u cred
Ar
glebr am "dreiglo abred";
Pictiaid, Ysgotiaid, weis cas,
Ruthrent,
lunient alanas;
A Phrydain heb undeb oedd,
Na llyw wrth ben ei
lluoedd;
Y llysoedd, yn lle iesin
Farnu gwael, oe'nt defyrn gwin;

Brad amlwg, a brwd ymladd,
Gorthrech, cri, llosgi, a lladd,
Wnae
Albion,--a'u troion trwch
Yn ail i ryw anialwch.
Taith y ddau.
Y teulu apostolaidd
Eu bron, cyn gorffwyso braidd,
Drwy'r wlad, ar

waith clodadwy
Eu Tad, ymegnient hwy.
Gan foreu godi,--rhoddi'n rhwyddion
Fyrr o Gilead wrth friwiau
gwaelion;
Digyrith bleidio gwirion--rhag gwrthdrin,
Rhoi llaeth a
gwin i'r llwythau gweinion.
Cynhadledd a'r Morganiaid.
Iselaidd furiau Salem
Godent, ac urddent a gem;
A gem y ddau
ddegymydd,
Fu aur a ffurf y wir ffydd;
Gemau'r gair, disglair, dwys,

Yw parwydydd Paradwys;
Er gogan, a phob anair,
Dysgent,
pregethent y gair,
Nes cwnnu'r llesg gwan o'r llaid,--
Taro'r annuw
trwy'r enaid:
Lle blin a hyll o'u blaen oedd,
Ail Eden o'u hol ydoedd;

O flaen rhain, diflannu'r oedd
Heresiau mwya'r oesoedd;
Tost
iawn chwedl i genedl gam
Fu'r holiad yn Verulam:
Ugeiniau o'r
Morganiaid,
Ddynion blwng, oedd yno'n blaid:
Llwyddai Ion y
dynion da,
Er c'wilydd Agricola;
Ar air Ion, i lawr yr aeth
Muriau
gweinion Morganiaeth.
Dynion oedd dan adenydd--ystlumaidd
Gwestl amhur goelgrefydd;
Ymagorai'r magwrydd,
Gwelen' deg
oleuni dydd.
Morganiaid er mawr gynnwrf,
Hwynt yn eu llid droent yn llwfr;

Yna'r dorf anwar a dig,
At y gwyr godent gerrig,--
A mynnent bwyo
'mennydd
Y rhai ffol fu'n gwyro'r ffydd!
Ond y graslon Garmon gu

A ataliodd y teulu:
Bleiddan, ar hynny, bloeddiai,--
"Clywch! eon,
ry eon rai!
Pwyllwch, arafwch rywfaint!
Godde' sy'n gweddu i saint;

I'n Duw y perthyn dial,--
I'r annuw ein Duw a dal;

Par ei farn am
bob rhyw fai,
Llaw dialedd lle dylai.
Ond cafodd fodd i faddau,--

Drwy gur un--gall drugarhau;
Y garw boen, hyd gaerau bedd,

Agorai gell trugaredd;
A'n harch gwir, i lenwi'r wlad
Yn farn am
gyfeiliornad,
Yw troi, o ras ter yr Ion,
Galonnau ein gelynion
I
droedio wrth ddeddf dradoeth;
Dyn yn ddwl,--Duw Ion yn ddoeth.


Felly yn awr, dan wawr well,
Pob un ant tua'u pabell;
Nef uchod
rhoed Naf i chwi,--
Mewn heddwch dychwelwch chwi."
Tra llefarodd, troell fawrwych
Anian droes yn iawn ei drych;
Y
dymer ydoedd dwymyn
Dda'i yn ei lle,--toddai'n llyn.
Gwelent ei
drwg--amlwg oedd,
A'u llid--mor fyrbwyll ydoedd;
Ust! tawelynt
drwyddynt draw,
O dawelwch, doi wylaw.
'Nawr o'u dwrn yn ara'
deg
Parai gwir gwymp i'r garreg;
Trwst y main, a'r ubain rhwydd

Dwys, a dorrai'r distawrwydd.
Yna'r gynulleidfa'n llon

Ddychwelent--(gwedd a chalon
Eto'n awr yn gytun oedd,)
Law yn
llaw, lonna lluoedd.
Cyrraedd Ystrad Alun.
Dau gennad gwyn! Wedi gwyl
Hwy gyrchent at eu gorchwyl.

Llafurient a'u holl fwriad,
Dan Ior i oleuo'r wlad;
A'i dwyn hi dan
ordinhad
Da reol, o'i dirywiad;
Dan y gwaith heb lid na gwg,

Trwy erlid, ymlid amlwg,
Doent wrth deithio bro a bryn,
I olwg
Ystrad Alun;
Elai'r gwyr, gan eilio'r gan,
Drwy Faelor, oror eirian.

Hwyr hithau ddwyrai weithion,
Llwydai fry ddillad y fron;

Ucheron, {53} uwch ei chaerydd,
A'i t'wysai, pan darfai dydd;
Y
lloer, a'i mantell arian,
Ddeuai un modd, yn y man;
Daeth o le i le
fel hyn
Y faith yrfa i'w therfyn;
Nawdd Ior, ac arweinydd ddug
Y
rhwyddgraff ddau i'r Wyddgrug:
Lletyent mewn lle tawel,
Trigle
der a mangre mel;
Lle addas y lluyddwr

Rhufon, oedd yn union wr;

Un crefyddol, dduwiol ddawn,
Doeth, a'i gyfoeth yn gyfiawn;

Iachawdwr, a braich ydoedd,
Ac anadl ei genedl oedd;
I'w ardal deg,
ateg oedd,
Llywiawdwr ei llu ydoedd;
Dau noddwr duwinyddiaeth,

Arfolli, noddi a wnaeth;
Eu siarad, am rad yr oedd,
A mesurau'r
amseroedd;
Gwael greifion y goelgrefydd,
Rhannau a ffurf yr iawn
ffydd;
A bro a'i hedd i barhau,
Uwch annedwydd och'neidiau;
Y
duwiol hyfrydol fron
Ddiddenid a'u 'mddiddanion;
Rhufon er
hynny'n rhyfedd,
Oedd o ddirgel isel wedd;
Son am loes sy'n aml
isod,
A chael rhan uwchlaw y rhod,
Wnae'i fron der, yn nyfnder

nod,
Chwyddo o ebwch ddiwybod;
Ei deg rudd, lle gwelwyd gwrid,

A ddeifiodd rhyw ddu ofid;
A dygai'r llef y deigr llaith
I'r golwg,
'nawr ac eilwaith.
'Roedd gwaelod y trallod trwch
I wyr Gallia'n
ddirgelwch;
Hwy sylwent mai isel-wan
A dwl, oedd ei briod lan;

Beth fu'r anferth ryferthwy
Ni wyddent--ni holent hwy.
Yna, a'u bron heb un braw,
Hwy wahanent i hunaw;
Pwys y daith,
mor faith a fu,
A'i gwasgodd hwynt i gysgu:
Edyn Ion, rhag troion
trwch,
A'u mantellynt, mewn t'wllwch.
Yn bur a gwyneb araul,
Cwnnu yr oedd cyn yr haul
Y ddau deg,
ddifreg o fryd,
A Rhufon hawddgar hefyd;
Rhodient i wrando'r
hedydd
Gydag awel dawel dydd,
Hyd ddeiliog lennydd Alun,
I
weld urddas glas y glyn;
Clywent sibrwd y ffrwd ffraeth
Yn dilyn
hyd y dalaeth;
Y gro man ac rhai meini,
Yn hual ei hoewal hi.
Agorir dorau goror y dwyrain,
Yna Aurora sydd yn arwyrain;
Nifwl
ni 'merys o flaen ei mirain
Gerbyd llachrawg, a'i meirch bywiawg
buain,
Ewybr o gylch y wybr gain--teifl gwrel,
A lliwia argel a'i
mantell eurgain.
Yna deffrodd awelon y dyffryn,
Ae' si trwy y dolau'n Ystrad Alun;

Haul drwy y goedwig belydrai gwed'yn,
Bu i Argoed hirell, a brigau
terwyn,
D'ai lliw y rhod oll ar hyn--fel porffor,
A goror Maelor fel
gwawr aur melyn.
Ar ei hadain, y seingar ehedydd
Fwria'i cherddi i gyfarch y
wawr-ddydd;
Deffroai gantorion llon