Gwaith Alun | Page 6

fo
I'w Rhyddid, yn eu rhwyddo:
Na lanwed
yn oleuni,
Cafn y Lloer {33} uwch cefn y lli';
Ond isel, isel eisoes

Drwy gred ymgrymed i'r Groes.
A thra tonn, Marathon, a muriau,
A rhin milwyr yr hen ymylau,
A
gaent ffyniant gynt a hoff enwau,
O'u iawn barodrwydd, yn eu

brwydrau,
Gwasgarer, gyrrer dan gaerau,--yn haid,
Weis Soldaniaid,
isel eu doniau."
[Marathon. "A thra tonn, Marathon, a muriau,
A rhin milwyr yr hen
ymylau.": alun33.jpg]
Fal hyn o bob dyffryn deg,
Ac ynys a gylch gwaneg;
O'r tyrau
muriau mawrion,
Mannau dysg a min y donn,--
Y glau Awen a
glywodd
Y llais, a'r adlais a rodd
Groeg hen, yn gwiriaw cynnydd

Ei golau ddawn ac ail ddydd.
Ar ystlysau ei mynyddau,
A'i ffynhonnau hoff yn unawl,
Gwelwyd
chwithau, a'ch telynau,
Hen dduwiesau hoen ddewisawl;
Yn galw
o'i nych i'w goleu'n ol--eich gwlad,
Ac iawn fwriad, a gwe
anfarwawl.
Ac wrth wych adlais, a gwyrth eich odlau,
Cysgodolion y diwydion
dadau,
Yr aml areithwyr, y milwyr hwythau,
Gwyr fu o ddinam
ragoraf ddoniau,
A neidiant, beiddiant o'u beddau,--a'u plant
A iawn
gynhyrfant hwy i gain arfau.
Mae Pindar, oedd gar gorwyllt,
A dawn ei gan o dan gwyllt;

Tyrtaeus yn troi tuedd,
I roi clod i wyr y cledd:
"O! (meddant,) p'le
mwy addien,
Yn gwrr c'oedd, nag yw'n Groeg hen?
Ein gwlad fwyn,
o glod a fu,
Unwaith, yn mawr dywynnu,
Eto'i gyd ytyw a'i gwedd,

A'i rhannau yn llawn rhinwedd:
Ym mro bon y mae hir haf,
Ber
awel a byrr aeaf.
Yr haul y sy'n rheoli,
Heb roi haint, ar ei bro hi;

Mae nos, yn ei mynwesydd,
Megis chwaer ddisglaer i ddydd;
Aml
y lle, ym mol ei llawr,
A mannau'r harddaf mynawr;
Hemaetus
felus y fydd,
A diliau mel ei dolydd;
A'i ffrwythydd gwinwydd, fal
gynt,
Di-odid mai da ydynt.
Holl natur bur heb wyro,
Sy'r un
fraint i'r seirian fro,
A phan oedd, yn hoff ei nerth,
Briod-fan pob
dawn brydferth.
"Yma gwir Ryddid, a'i myg aur roddion,
Sef celfyddydau a doniau

dynion:
Rhin a roi eil-oes i'r hen wrolion,
A gair odiaethawl i'w
gorau doethion,
A wnaent gynt i helynt hon--anrhydedd,
Ynt,
(ddi-hoff agwedd) o tan ddiffygion."
Wrth eu haraith, effaith ddig,
Dawn y wlad, yn weledig,
Fal yspryd
tanllyd o'u tu,
A wnae'n anadl enynnu,--
Gan ddangos, yn achos Ner,

A'i fendith, a'i gyfiawnder,
Y mawr fri o dorri'r did,
I ymroddi
am Ryddid.
Pwy ar alwad, a piau wroliaeth,
Ni ddaw i'w dilyn, a nawdd o'i
dalaeth,
A rhin fal arwyr yr hen filwriaeth,
Draw a hwylient i Droia
ehelaeth,
Os y goll o Ryddid sy' gwaeth--na'r hen
Golled o Helen,
gai hyll hudoliaeth?
Hen anghrist, un athrist oedd,
O'r tu arall i'r tiroedd,
A
gododd,--gwaethodd drwy'r gad,
Ar filoedd i'w rhyfeliad:
Un oedd
o'r rhai aneddant
Uffern boeth yn ei ffwrn bant,--
Hoffai lid a gofid
gau,
A'i llwydd ydoedd lladdiadau;
Seirph tanllyd, gwaedlyd eu
gwedd,
Gwenwynig, (gwae anhunedd)
Ei gwallt oedd,--a gwyllt
eiddig,
Rhag hedd oedd dannedd ei dig;
Ei llygaid yn danbaid des

Oedd uffernawl ddwy ffwrnes;
A'u sylwedd, o'r iseloedd,
A'u
mawr lid, tra marwawl oedd.
O! pa ryfel, a'i uchel ochain,
Dial a'i ofid, a dolefain,
O'i chodiad
irad yn y Dwyrain,
'Fu'r un baich i fawrion a bychain;
Baban a mam (un ddamwain) lle
cafodd,
Dieneidiodd o dan ei hadain.
Ond Duw'r hedd o'i ryfedd rad,
Yn 'diwedd, roi wrandawiad
I'w
blant,--pan godent eu bloedd,
Dan ofid hyd y nefoedd:
O Scio wylo,
alaeth,
I'w glustiau'n ddiau a ddaeth;
A rhoes, Ior y Groes, ar gri,

Dyst eirian o'i dosturi;
D'ai'n gymorth, da borth di-baid,
Nes i ryw'r
Nazareaid,
Rai marwawl, er eu muriau,
Ac erfyn eu gelyn gau.

Angylion, genadon gwynion gannoedd,
Gyrrai i'w llywiaw, y gorau
lluoedd,
Rhwygent y muriau, rhoi gwynt y moroedd
I'r ddi-ofn
daran, hwyl ar ddyfnderoedd,
Llu'r Proffwyd dan arswyd oedd--pan
welent,
Hwy draw a gilient i eu dirgeloedd.
Yn awr (a Duw'n ei wiriaw)
Golygwn ddwthwn a ddaw,--
Pan
deflir, lluchir i'r llawr
Ddu arfawg anghrist ddirfawr;
A phan gair,
yn hoff ei gwedd,
Gaer enwawg i'r gwirionedd:
Drwy reol
gwydrau'r awen,
Draw'r llwydd a welaf drwy'r llen;--
Llwydd
oesoedd lluoedd Iesu,
Pan gant y feddiant a fu
O ddiwall wlad
addewid,
Heb gaethder, llymder, na llid.
Gyrr y Dwyrain, ac oer ia diroedd
Y dwfn eira, eu di-ofn yrroedd;

Gyrr y Deau hithau ei hieithoedd,
A Gorllewin ei gorau lluoedd;
Un
fwriad a niferoedd--y fawr-blaid
O Groesadiaid, ac eres ydoedd.
Bydd ar dyrau Salem furiau,
Y banerau yn ben arwydd,
I'r
tylwythau, ar eu teithiau
I le'u tadau, olud dedwydd;
Ar Fosciaid y
blaid heb lwydd,--dyrchefir
Ac eres welir y Groes hylwydd.
A thi, Roeg, a'th ddaear wych,
A'th awyr brydferth hoew-wych,
A
welir eto eilwaith,
Fal gynt, er rhyfelawg waith,
Yn llwyddo'n
fronlle addysg,
A lle llawn pob dawn a dysg;
Byddi, heb nam, yn
fam faeth
I rinwedd--i wroniaeth--
I ddidwyll gelfyddydau,
Pob
llwydd, a wna pawb wellhau;
I bob mad gariad gwladawl,
A fu gynt
dy fwya' gwawl.
Ac iawn adferir, gwnn, dy furiau,
Dy awen, llwynydd, dy winllanau,

Dy brif-ysgolion, dirion dyrau,

Lleoedd doethion ddynion o
ddoniau;
Sparta hen, Athen hithau--a gant lwydd,
A fydd ddedwydd
o gelfyddydau.
Darlunir hyd ar lenni,
A mynnir, gwn, o'th meini
Gelfyddyd byd
heb oedi;
Y dynion a adweini,
Yn rhediad eu mawrhydi,
Yn

eil-oes, gwnn, a weli;
Eu cerf-ddelwau, lluniau llawn,
Fodd uniawn,
a feddieni.
Llwydd, llwydd, a dawn rwydd, dan ryddid--eto
Iti a chalondid:
Yn y byd hwn, na boed tid
Dan nefoedd yn dynn
ofid.
Ond aed (ac O! nad oeded)--lywodraeth
Ddi-ledryw gwlad Alffred,
A'i moliant i ymweled
A thir y Gryw, a
thrwy Gred.
Y Rhyddid sydd gyd-raddawl,--oll hydrefn
A llywodraeth wladawl,
Sydd dda;--a chyd-gerdda gwawl
Gair yr
Iesu, gwir rasawl.