Fundamenta Krestomatio | Page 4

aux antaux ol vi venos al mi, li diros al
mi la veron).--Se mi petus lin, li dirus al mi la veron.--Mi ne farus la
eraron, se li antauxe dirus al mi la veron (aux se li estus dirinta al mi la
veron).--Kiam mi venos, diru al mi la veron.--Kiam mia patro venos,
diru al mi antauxe la veron (aux estu dirinta al mi la veron).--Mi volas
diri al vi la veron.-- Mi volas, ke tio, kion mi diris, estu vera (aux mi
volas esti dirinta la veron).
14.
Mi estas amata. Mi estis amata. Mi estos amata. Mi estus amata. Estu
amata. Esti amata.--Vi estas lavita. Vi estis lavita. Vi estos lavita. Vi
estus lavita. Estu lavita. Esti lavita.--Li estas invitota. Li estis invitota.
Li estos invitota. Li estus invitota. Estu invitota. Esti invitota.--Tiu cxi
komercajxo estas cxiam volonte acxetata de mi.--La surtuto estas
acxetita de mi, sekve gxi apartenas al mi.-- Kiam via domo estis
konstruata, mia domo estis jam longe konstruita. --Mi sciigas, ke de
nun la sxuldoj de mia filo ne estos pagataj de mi.--Estu trankvila, mia
tuta sxuldo estos pagita al vi baldaux.-- Mia ora ringo ne estus nun tiel
longe sercxata, se gxi ne estus tiel lerte kasxita de vi.--Laux la projekto
de la ingxenieroj tiu cxi fervojo estas konstruota en la dauxro de du
jaroj; sed mi pensas, ke gxi estos konstruata pli ol tri jarojn.--Honesta
homo agas honeste.--La pastro, kiu mortis antaux nelonge (aux antaux
nelonga tempo), logxis longe en nia urbo.--Cxu hodiaux estas varme
aux malvarme?--Sur la kameno inter du potoj staras fera kaldrono; el la
kaldrono, en kiu sin trovas bolanta akvo, eliras vaporo; tra la fenestro,
kiu sin trovas apud la pordo, la vaporo iras sur la korton.
15.
Kie vi estas?--Mi estas en la gxardeno.--Kien vi iras?--Mi iras en la
gxardenon.--La birdo flugas en la cxambro (--gxi estas en la cxambro

kaj flugas en gxi).--La birdo flugas en la cxambron ( --gxi estas ekster
la cxambro kaj flugas nun en gxin).--Mi vojagxas en Hispanujo.--Mi
vojagxas en Hispanujon.--Mi sidas sur segxo kaj tenas la piedojn sur
benketo.--Mi metis la manon sur la tablon. El sub la kanapo la muso
kuris sub la liton, kaj nun gxi kuras sub la lito.-- Super la tero sin trovas
aero.--Anstataux kafo li donis al mi teon kun sukero, sed sen
kremo.--Mi staras ekster la domo, kaj li estas interne.--En la salono
estis neniu krom li kaj lia fiancxino.--La hirundo flugis trans la riveron,
cxar trans la rivero sin trovis aliaj hirundoj.--Mi restas tie cxi laux la
ordono de mia estro.--Kiam li estis cxe mi, li staris tutan horon apud la
fenestro.--Li diras, ke mi estas atenta.--Li petas, ke mi estu
atenta.--Kvankam vi estas ricxa, mi dubas, cxu vi estas felicxa.--Se vi
scius, kiu li estas, vi lin pli estimus.--Se li jam venis, petu lin al mi.--Ho,
Dio! kion vi faras! --Ha, kiel bele!--For de tie cxi!--Fi, kiel
abomene!--Nu, iru pli rapide!
16.
La artikolo "la" estas uzata tiam, kiam ni parolas pri personoj aux
objektoj konataj. Gxia uzado estas tia sama, kiel en la aliaj lingvoj. La
personoj, kiuj ne komprenas la uzadon de la artikolo (ekzemple rusoj
aux poloj, kiuj ne scias alian lingvon krom sia propra), povas en la
unua tempo tute ne uzi la artikolon, cxar gxi estas oportuna, sed ne
necesa. Anstataux "la" oni povas ankaux diri "l'" (sed nur post
prepozicio, kiu finigxas per vokalo).--Vortoj kunmetitaj estas kreataj
per simpla kunligado de vortoj; oni prenas ordinare la purajn radikojn,
sed, se la bonsoneco aux la klareco postulas, oni povas ankaux preni la
tutan vorton, t. e. la radikon kune kun gxia gramatika finigxo.
Ekzemploj : skribtablo aux skribotablo (=tablo, sur kiu oni skribas);
internacia (=kiu estas inter diversaj nacioj); tutmonda (=de la tuta
mondo); unutaga (=kiu dauxras unu tagon); unuataga (=kiu estas en la
unua tago); vaporsxipo (=sxipo, kiu sin movas per vaporo);
matenmangxi, tagmangxi, vespermangxi; abonpago (=pago por la
abono).
17.
Cxiuj prepozicioj per si mem postulas cxiam nur la nominativon. Se ni

iam post propozicio uzas la akuzativon, la akuzativo tie dependas ne de
la prepozicio, sed de aliaj kauxzoj. Ekzemple : por esprimi direkton, ni
aldonas al la vorto la finon "n" ; sekve : tie (=en tiu loko), tien (=al tiu
loko); tiel same ni ankaux diras : "la birdo flugis en la gxardenon, sur la
tablon", kaj la vortoj "gxardenon", "tablon" staras tie cxi en akuzativo
ne cxar la prepozicioj "en" kaj "sur" tion cxi postulas, sed nur cxar ni
volis esprimi direkton, t. e. montri, ke la birdo sin ne trovis antauxe en
la gxardeno aux sur la tablo kaj tie flugis, sed ke gxi de alia loko flugis
al la gxardeno, al la tablo (ni volas montri, ke la gxardeno kaj tablo ne
estis la loko de la flugado, sed nur la celo