Epopee to the Forgotten | Page 8

"òèðàí æåñòîê".

è ðå÷òà "ñâîáîäà" äà ïîâòàðÿ ÷åñòî.
È âñÿêî ñúðöå è âðåìå, è ìåñòî

äóõúò íà áîðáàòà èçïúëâàøå âå÷.
Çà äðóãî òîãàâà íå ñòàâàøå ðå÷.

Âðàæäèòå ïðåñòàõà è ëþáîâ áåçêðàéíà
ñâúðçà â åäíî âñè÷êè êàò
âåëèêà òàéíà;
âñÿêîé áå ïðèÿòåë, âñÿêîé áåøå áðàò.
Çàáðàâèõà
âñè÷êî, ùîòî áå îòçàä:
çàâèñòè, ðàçäîðè è ìèíàëî ìðà÷íî;
êàòî ÷ðåç
ñëèÿíå ñâåùåíî è áðà÷íî,
âñè÷êè ñå ñäóøèõà è ñúñ âåñåëáà
ðåøèõà
ñå âå÷å çà ñìúðò, çà áîðáà.
Åäíî äåëî îáùî, åäíè÷êà öåë ñâÿòà

âäúõâàøå äóøèòå, ñãðÿâàøå ñúðöàòà.
Âúîäóøåâëåíüå íå÷óòî çàâ÷àñ

ñìàÿ âñåêè ðàçóì, óïè âñÿêà ñâÿñò!
Íàðîäúò æèâåéøå ñúñ ÷óâñòâî ñàìî.

Ñâîáîäàòà áåøå ïëåíèëà óìà ìó.
Òîé ñå áå óñåòèë èçâåäíúæ ãîëÿì
è
ãîòîâ çà áóíòà, è õðàáúð, è ñàì;
è êîëîñúò òóðñêè ñ ãðàìàäíà ñè ñèëà

áå çà íåãî íèùî - èìïåðèÿ ãíèëà -
ñïîñîáíà äà ðóõíå ïðè ïúðâèÿ êðàê...
È
òúìíà íàäåæäà, è ñëàäîñòåí ìðàê
çàòóëÿõà âñè÷êî - áúäåùåòî áóðíî
ñå
êðèåøå îùå â íåáåòî ëàçóðíî,
ÿâåí áåøå ñàìî åäèí èäåàë
îò ìå÷òè è
ñâåòëîñò îáðàçóâàí öÿë.
È âñè÷êî ñå äðóãî ãóáåøå â ìúãëàòà...

Ëóäîñòòà âëàäåéøå, óìúò è ãëàâàòà
îò äðóãàäå ïîäòèê ïðèèìàõà âå÷.


Áîðáàòà áå áëèçêî, áëèçêîòî äàëå÷...
Î÷èòå ñ î÷èòå ñå ñðåùàõà ñêðèøíî

è äà ñå ðàçáèðàò ñëîâîòî áå ëèøíî.
Òàéíàòà áå îáùà, ìðàêúò è íîùòà

ñâèäåòåëè áÿõà íà ìíîãî íåùà;
è êàò íÿêîé äåìîí ïîäçåìåí è ìîùåí
÷óêúò íà
êîâà÷à íå ñïèðàøå íîùåì:
æåëÿçîòî ìåêî èç ñâåòëèÿ æàð
èçëèçàøå
óòðîì íà ëúñêàâ õàíäæàð;
ìëàäèòå êðîÿõà îïèíöè õàéäóøêè,
ïðîäàâàõà
âñè÷êî, êóïóâàõà ïóøêè,
òúðãîâöèòå áëåäè â çàñòîÿ ãîëÿì
îëîâîòî ñàìî
ïðîäàâàõà òàì!
È â èçáèòå ñêðèøîì ñúñ øúïîò è ñ ãëóìè
ìëàäèòå
õëàïàöè ëåÿõà êóðøóìè.
Áóëêèòå ïå÷àõà ïåêñåìåä òîãàç.
Ñåëÿíèòå
õèòðè ñòÿãàõà áåç ãëàñ
÷åðåøîâèé äúíåð ñ îáðú÷è æåëåçíè
è
ãëåäàõà âàæíî, ìèñëåéêè ñå òðåçíè...
È âúðõó ãåðãüîôà áàëêàíñêèÿò

ëåâ
èçëàçÿøå çëàòåí è çèíàë çà ðåâ.
È ñ òåç ñèëè ìàëêè, è ñ òåç
ñðåäñòâà ñìåøíè,
è ñ òåç ãëàâè ðóñè, è ñ òåç ïðúñòè íåæíè,
è ñ òîç
âúçòîðã ëóäè, è ñ òîç äðåáåí ñòàí
èñêàõà äà áóòíàò ñòðàøíèé âåëèêàí!
È â íÿêîëêî äåíà, òàéíî è ïîëåêà
íàðîäúò ïîðàñòå íà íÿêîëêî âåêà!
ÏÀÈÑÈÉ
Î, íåðàçóìíå è þðîäå! Ïîðàäè ÷òî
ñå ñðàìèø äà ñå íàðå÷èø Áîëãàðèí?...Èëè íå ñà èìàëè
Áîëãàðå öàðñòâî è ãîñïîäàðñòâî? Òè, Áîëãàðèíî, íå
ïðåëùàéñÿ, çíàé ñâîé ðîä è ÿçèê..."
Ïàèñèé
(1762)
Ñòî è äâàéñåò ãîäèí... Òúìíèíè äúëáîêè!
Òàìî âäúí ãîðèòå àòîíñêè âèñîêè,

óáåæèùà ñêðèòè îò ëúæîâíèé ìèð,
ìåñòî çà ìîëèòâà, çà îòäèõ è ìèð,

äå ñå ÷óâà ñàìî ðåâúò áåëîìîðñêè
èëè âå÷íèé øåïîò íà øóìèòå ãîðñêè,

èë íà çâîíà òåæêèé íàáîæíèéÿò çâúí,
âúâ ñêðîìíà êèëèéêà, ïîòúíàëà â ñúí,

åäèí ìîíàõ òúìåí, íåïîçíàò è áëåäåí
ïðåä ëàìïà æóìåùà ïèøåøå íàâåäåí.
Ùî äðàñêàøå òîé òàì óìèñëåí, åäèí?
Æèòèå ëè íîâî, íîâ ëè äàìàñêèí,

çàôàíàò îò äúëãî, ïðåêúñâàí, îñòàâÿí
è ïðåä êàíäèëîòî ñðåä íîù ïàê
çàëàâÿí?
Ïîëè÷áè ëè áîæè çàïèñâàøå òàì?
Ñëîâà ëè äóõîâíè èçìèñëÿøå
ñàì
çà âúâ ÷åñò íà íÿêîé ñëàâåí ÷óäîòâîðåö,
åãèïòÿíèí, åëèí èëè
ñâåòîãîðåö?
Ùî ñå òîé ìîðåøå ñ òîÿ äúëúã òðóä?
Èë áå ôèëîñîô? Èëè
áåøå ëóä?
Èëè òóé êàíîí áå òåæúê è áåçóìåí,
íàëîæåí íà íåãî îò
ñòðîãèé èãóìåí?
Íàé-ïîñëå îòäúõíà è ðå÷å: "Êîíåö!
Íà æèòèå íîâî àç òóðèõ âåíåö."
È
òîé ôúðëè ïîãëåä ëþáîâåí, ïðèâåòåí
êúì òîç òðóä äîâúðøåí, ïîäâèã
ìíîãîëåòåí,
íà âîëÿòà ðîæáà, íà áäåíüåòî ïëîä,
ïîãúëíàë áåçøóìíî ïîëâèíà
æèâîò -
æèòèå âåëèêî! Çàðàäè êîåòî
òîé çàáðàâè âñè÷êî, äîðè è
íåáåòî!
Íèâãà ìàéêà íåæíà ïúðâåíåöà ñâîé
òúé íå å ãëåäàëà, íè ìëàäèé
ãåðîé
ïúðâèòå ñè ëàâðè, íè ïîåòúò ìðà÷åí
ñâîÿò èäåàë íîâ, ÷óäåí
ñâåòëîçðà÷åí!
è êàò íÿêîé äðåâåí áèáëåéñêè ïðîðîê
èë íà Ïàòìîñ äèâíèé
ïóñòèííèêà ñòðîã,

êîãà ðàçêðèâàë å âúç ãëàäêàòà êîæà
òàéíèòå íà

ìðàêà è âîëÿòà áîæà,
òîé ôúðëè î÷è ñè ðàçòðåïåðàí, áëÿä
êúì õàîñà
òúìíèé, êúì çâåçäíèÿ ñâÿò,
êúì Áÿëîòî ìîðå, çàñïàëî äúëáîêî,
è âäèãíà
òåç ëèñòè, è âèêíà âèñîêî:
"Îò äíåñêà íàòàòúê áúëãàðñêèÿò ðîä

èñòîðèÿ èìà è ñòàâà íàðîä!"
Íåêà òîé ïîçíàå îò ìîéòî ïèñàíüå,
÷å ãîëÿì å òîé áèë è ïàê ùå äà ñòàíå,

÷å îò ñëàâíèé Áóäèí äî ñâåòèé Àòîí
áèë å ïðèïîçíàâàí íàøèÿò çàêîí.

Íåêà âñÿêîé áðàò íàø äà ÷åòå, äà ïîìíè,
÷å ãúðöèòå ñà ëþäå õèòðè,
âåðîëîìíè,
÷å ñìå ãè áëúñêàëè, è íå åäèí ïúò -
è çàòóé íå ìîæàò íàçè äà
òúðïúò -
è ÷å ñìå èìàëè öàðñòâà è ñòîëèöè,
è îò íàøòà ðîäà ñâåòöè è
ïàòðèöè;
÷å è íèé ñìå äàëè íåùî íà ñâåòúò
è íà âñè Ñëîâåíå êíèãà äà
÷åòúò;
è êîãà ìó âèêàò:"Áúëãàðèíó!" áåñíî,
òîé äà ñå ãîðäåå ñ òîâà
èìå ÷åñòíî.
Íåêà íàø áðàò çíàå, ÷å áîã å âåëèê
è ÷å òîé ðàçáèðà
áúëãàðñêèé ÿçèê,
÷å å ñðàì çà âñÿêîé, êîéòî ñå îòðè÷à
îò ñâîÿ ñè
ðîäà è ïðè ãúðöè òè÷à
è ñâîåòî èìå è áîæèÿ äàð
çàôúðëÿ áåçóìíî êàòî
åäèí òâàð.
Ãîðêî âàì, áåçóìíè, îâöè çàáëóäåíè,
ñúñ ãðúöêà îòðîâà, ùî
ñòå íàïîåíè,
äåòî ñå ñðàìèòå îò âàøèÿ áðàò
è òúðñèòå ïèùà â ãðúöêèÿ
ðàçâðàò,
è ðóãàéòå ãðåøíî áàùèíè ñè êîñòè,
è íàøèòå íðàâè, ÷å òå
áèëè ïðîñòè!
Òà íå âàøòî ïëåìå ñðàì íàíàñÿ âàì,
î, áåçóìíè ëþäå, à âèé
ñòå ìó ñðàì!
×åòåòå äà çíàéòå, ùî â ñòàðè ãîäèíè
ïî òåç çåìè ñëàâíè âúðøèëè äåäè íè,

êàê ñúñ ìíîãî êðàëñòâà èìàëè ñà áðàí
è áèëà âåëèêà áúëãàðñêà
äúðæàâà;
êàê ñâåòè Áîðèñ ñå ïîêðúñòèë â Ïðåñëàâà,
êàê å öàð Àñåí
òóê õðàìîâå ãðàäèë
è äàðîâå ïðàùàë; êîé áå Ñàìóèë,
äåòî ñè èçãóáè