Encomium Artis Medicae | Page 8

door dit namelijk op die
wijze te doen, dat men de overige wetenschappen in een minder gunstig daglicht plaatst.
Veeleer is dit te vreezen, dat de mensch geen woorden genoeg zal kunnen vinden, om de
haar eigene gaven, hare natuurlijke en aangeboren grootheid, hare verhevenheid, die het
menschelijke ver achter zich laat, voldoende weer te geven. Zooverre is het ervan
verwijderd, dat zij òf door vernedering van andere wetenschappen, òf door gekunstelde
rhetorische opsmukking of valsche overdrijving moet opgevijzeld worden. Slechts
gestalten van middelmatige schoonheid kunnen alleen door vergelijking met leelijke of
door den opschik harer kleeding indruk op ons maken; dingen, die door zich zelve en in
waarheid uitblinken, mag men ook bloot aan aller blikken prijsgeven.
In de eerste plaats dan (om ter zake te komen) waren wel ook de andere wetenschappen,
daar alle de eene of andere geriefelijkheid aan ons leven bezorgden, oudtijds in hooge
eere. Maar de uitvinding der geneeskunde werd in den ouden tijd door het menschdom
zóó bewonderd, hare toepassing als een zóó groote weldaad ondervonden, dat hare
uitvinders òf geheel en al voor goden werden gehouden, zooals Apollo en diens zoon
Aesculapius en zelfs, naar Plinius zegt, sommigen ten gevolge van één enkele uitvinding
onder de goden werden geplaatst, òf ten minste goddelijke vereering zijn waardig
gekeurd, zooals bij voorbeeld Asclepiades, dien de Illyriers als een god opnamen en op
dezelfde wijze als Hercules vereerden. Nu keur ik natuurlijk niet goed, wat de ouden ten
dezen gedaan hebben, toch prijs ik hun gevoel en hun oordeel. Zij hebben immers terecht
begrepen en op die wijze tot uiting gebracht, dat aan een kundigen en betrouwbaren
geneesheer nooit te groote belooning geschonken kan worden.
Immers, wanneer men nagaat, een hoe veelvuldige verscheidenheid van menschelijke
lichamen er is, veroorzaakt door het verschil in leeftijd, geslacht, landstreek, klimaat,

opvoeding, bedrijf en levenswijze; welke oneindige verschillen er zijn in zooveel
duizenden kruiden, die elk op een andere plaats groeien, om nog maar te zwijgen van de
overige geneesmiddelen; vervolgens, hoevele soorten van ziekten er bestaan, waarvan er
volgens Plinius driehonderd met name zijn overgeleverd, nog daargelaten de
onderverdeelingen dier soorten, waarvan hij het oneindige aantal licht zal bevroeden, die,
om maar eens een voorbeeld te noemen, weet, hoeveel variëteiten de naam koorts alleen
inhoudt; en zonder te letten op de nieuwe ziekten, die er dagelijks bijkomen, en wel in
zulke mate, alsof zij volgens onderlinge afspraak den strijd met onze wetenschap hadden
aangebonden, om nog niet eens te spreken van de meer dan duizend gevallen van
vergiftiging, waarvan iedere soort een bijzonderen dood ten gevolge heeft en dus een
afzonderlijk geneesmiddel vereischt; nog niet eens medegerekend de dagelijks
voorkomende gevallen van struikeling, val, fractuur, brandwonde, verstuiking,
verwonding en dergelijke, welke gevallen bijna even sterk in aantal zijn als de menigte
der ziekten; indien men eindelijk overweegt, hoe groote moeielijkheid er verbonden is
met het waarnemen der hemellichamen, die men noodzakelijk moet kennen, daar anders
dikwijls vergift zal zijn, wat men als geneesmiddel toedient; terwijl ik maar met
stilzwijgen voorbijga de dikwijls bedriegelijke symptomen van ziekten, hetzij men de
kleur beschouwt of de teekens der urine onderzoekt of den polsslag waarneemt, daar het
den schijn heeft, alsof de ziekten er zich op toeleggen, om haar vijand, den arts, te
bedriegen en te misleiden; als men dit alles nagaat, dan doen zich van alle kanten zooveel
moeielijkheden op, dat ik die zelfs bezwaarlijk alle zou kunnen opsommen.
Maar, om voort te gaan, al deze verschillende zaken ijverig te bestudeeren, de duistere
punten daarin met het verstand te onderzoeken, de moeielijkheden door vlijt te
overwinnen en, na doorgedrongen te zijn in de ingewanden der aarde en van alle kanten
de geheimen der geheele natuur doorzocht te hebben, uit alle kruiden, struiken, boomen,
dieren, edelgesteenten, ten slotte zelfs uit de vergiften voor alle kwalen van het
menschelijk leven werkzame geneesmiddelen te verkrijgen en de kennis van hun passend
gebruik aan zooveel schrijvers, zooveel wetenschappen, ja zelfs ook aan de sterren te
ontleenen; deze zoo verborgen dingen met zorg uit te vorschen, zoo moeielijke
onderwerpen door de kracht van het verstand te begrijpen en zoo talrijke zaken met het
geheugen te omvatten; die voor het heil van het menschelijk geslacht zoo onmisbare
zaken tot bezit van het algemeen te maken; schijnt dat niet het werk van een god geweest
te zijn, te grootsch dan dat het door menschen had kunnen tot stand gebracht worden?
Men duide mijne woorden niet euvel; het zij mij geoorloofd dat, wat zoo
onweersprekelijk waar is, ronduit te verkondigen. Ik verhef mijzelf niet, maar alleen de
wetenschap. Immers, hoewel het schenken van het leven slechts een voorrecht van de
godheid is, zoo moet men toch toegeven, dat dit leven te kunnen beschermen en vast te
houden, als het ons wil ontvlieden, de goddelijke macht zeer nabij komt. Ofschoon zelfs
niet