De francicae linguae recta pronuntiatione | Page 7

illi quidem vt & Franci per *gn*, isti verò per *n* superinducta lineola signatum scribunt, hoc charactere videlicet, *?*, vt post *a, gagna*, post *e* clausum *gagner*: post *e* foemineum, *rongne*: post *i, ignorer, guigner*: post *o, rognon*: post *eu, gaigneur*: qu? pronuntiatio eadem penè est, atque si h?c ita scribas & pronunties vt dissyllaba, *gania, ganier, guinier, ronion, ganieur, et iniorer* trissyllabum. Hinc factum vt nonnulli ante *on* in huiusmodi vocibus *i* quiescens inserant, quod ego quidem non probo, quum potius si occurrerit sit expungendum. Sic enim à nominibus *coin, tesmoin, et besoin*, deducuntur verba, *cogner, tesmogner, et besogner*: qu? nonnulli, interiecto altero *n*, scribunt *congner, tesmongner, besongner*. Neque sanè temerè id faciunt, quum s?pissimè sic geminentur *m*, vt pro *home*, homo, vsus obtinuit vt scribatur & pronuntietur *hommé*, & *n* quoque in *bonne, sonner, honneur, honneste* à Latinis vocibus Bona, Sonare, Honor, Honestas: licet dicamus simplici *n honorer & honorable*, ab Honorare & Honorabilis. Sic etiam vel *g* expuncto scribendum est *conoistre, & conoissance* vel in *n* mutato, *connoistre et connoissance*, pro quibus vitiosè scribi solet *cognoistre* & *cognoissance*: Cuiusmodi *n* Hebr?i non scriberent geminum, sed per daghes forte quod vocant, aptissimo compendio notarent, cuius exemplum nobis accommodatissimum nostra h?c Francica lingua suppeditat in diuersis dictionibus, quarum prior in *n*, posterior verò incipit à vocali: Exempli gratia, Francicè sic rectè scripseris, *Pierre s'en est alle*, quod tamen sic efferendum est, *Pierre s'en nest alle*. Sic, *on m'en a parle*, ac si scriptum esset, *on m'en na parle*, illo videlicet prioris dictionis *n* daghessato, & cum vocali sequentem vocem incipiente coniuncta, pro eo quod Parisiensium vulgus pronuntiat, *il sé nest alle, on me na parle*, per *e* foemineum vt in pronominibus *sé* & *mé*. Sed hoc in primis curandum est peregrinis omnibus quod antea in litera *m* monui, nempe hanc literam quoties syllabam finit, quasi dimidiato sono pronuntiandam esse, mucrone videlicet lingu? minimè illiso superiorum dentium radici, alioqui futura molestissima pronuntiatione: quo vitio inter Francos laborant etiamnum hodie Nortmanni. Gr?cos autem haud aliter hanc literam ante /k, g, ch/, pronuntiare consueuisse annotat ex Nigidio Figulo Agellius.
*P p*.
Sicca est admodum huius liter? pronuntiatio vt in reliquis linguis, sed in Francico idiomate quantum fieri potest emollitur, syllabam in paucis finiens, vt in interiectionibus *hip* qu? saltantis alacritatem indicat, & *hop* aliquem inclamantis, vt apud Aristophanem /batrachois/, & vetere voce iam obsoleta *hanap* pro calice: *cap* promontorium: *coup* ictus: vnde aduerbium *beaucoup*: *sep*, vitis. Germanis verò danda est opera ne illam cum *b* confundant, veluti cum br?ceptor dicunt pro pr?ceptor.
*Q q*.
H?c consonans syllabam inchoans semper habet *v* vocalem adiunctam, sed quiescentem vt suo loco dicemus, & hoc vnum indicantem, hanc consonantem, qu?cunque sequatur vocalis, idem valere atque K id est Gr?corum Cappa, siue Hebr?orum Coph, vt *quand*, quando: *quant*, quantum: *que*, quod: *qui*, quis: *quotidien* quotidianus: quasi scriptum sit *kand, kant, ke, ki*. Redundat igitur litera C illi à quibusdam pr?posita in nonnullis vocabulis, vt *auecques, picquer*, nullo prorsus vsu, quum sufficiat scribere *aueques & piquer*. Syllabam finit quantum possum meminisse in hac vnica dictione *Coq*, gallus gallinaceus: sed desinentia in *c* plurima vocabula scribuntur per *qu* in deriuatis, vt *rebequer, bequer, claquer, choquer, defroquer, greque, fantastique, publique, croquer*, à *rebec, bec, clac, choc, froc, grec, fantastic, public, croc*. Qu?dam tamen eiusmodi formant deriuata non in *qu*, sed in *ch*, vt, *duché, sachet, seche, rocher, deiucher, acrocher*, à nominibus *duc, sac, sec, roc, desiuc, croc*.
*R r r*.
H?c litera siue inchoet siue finiat syllabam, natiuo suo sono profertur. Immò quamuis sit omnium literarum asperrima, ideóque apud Hebr?os nunquam daghessetur, & Francicam linguam constet molitiem pronuntiationis in primis captare, tamen quum geminatur, fortiter est efferenda, vna quidem priorem syllabam finiente, altera verò sequentem inchoante, vt *barre, beurre, courre, errer, ferrer, fourrer, quarre, verre*. Itaque cauendum est Cenomanorum, Pictonum & Lotharingorum vitium qui duplicem vt simplicem enuntiant: quum tamen contrà iidem Cenomani simplicem vt duplicem efferant, vt *fairre*, facere, & *voirre*, verè. Parisienses autem, ac multo etiam magis Altissiodorenses & mei Vezelij simplicem etiam in s vertunt, vt *courin, Masie, pese, mese, Theodose* pro *cousin, Marie, pere, mere, Theodore*: quomodo etiam Romani promiscue scripserunt Valesius & Valerius: honos & honor: & flos & mos retinuerunt pro flor & mor, vt ex obliquis floris & moris apparet. Imo etiam veteres honosem pro honorem scribebant, vt Festus testatur. Sed hoc vitium in Francica lingua nullus mos excusat.
*S s s*.
H?c consonans suo natiuo sibilo semper profertur dictionem incipiens, vt, *sage, semer, signe, songe, surmonter*. Intra ipsam autem dictionem, si inter duas vocales deprehendatur, vnam videlicet qu? syllabam pr?cedentem finiat, & alteram qu? ipsi sigmati adh?reat, tunc lenissimo sibilo vt Zain Hebr?orum & Francorum Zeta, de quo mox dicemus, non autem vt Gr?corum /z/, quod respondet Hebr?orum Tsade, pronuntiatur, vt *cause, desir, plaisir, raison, baiser, creuser, priser, chose, oser, vser, excuser*, qu? sic efferuntur ac si scriberetur, *cauze, dezir,