De francicae linguae recta pronuntiatione | Page 5

verò, quos omnino sequendos arbitror, litera *s* tanquam cauda quadam liter? *e* subiecta notant, & hanc literam *c* caudatum, Hispanorum more vocant, vt *?a de?a, fa?on, fa?onner*: *ma?on ma?onner*: *poin?on poin?onner*: *commen?ay commen?a*: *commen?ons commen?ent*.
Quoties autem huic liter? adh?ret sequens aspiratio, qu?cunque vocalis sequatur, tum solet crasso quodam & pingui sono proferri, cuiusmodi est apud Hebr?os liter? Schin in dextro latere signat?, non vt Gr?corum chi, quod sonant Germani in verbo *machen*, sed vt *ch* pronuntiant in voce *chelme*. Sic igitur Francicè sonant *chat*, catus: *chair*, caro: *chaud*, calidus: *chez*, apud: *cheut*, lapsus: *riche*, diues: *chose*, res: *chou*, brassica. At contrà Picardi pleraque à c?teris Francis per *ch* pingue prolata, per *c* siccum efferunt, vt *cat, cauld, cose, rigue*, & plurima è contrario per *ch*, proferunt, qu? per *s* Latinum c?teri pronuntiant, vt *chechi, chela*, tanta est dialectorum non modò varietas, sed etiam repugnantia.
*D d d d*.
H?c consonans pronuntiata nullam syllabam claudit in Francica lingua pr?ter vltimam in quibusdam dictionibus, in quibus perinde pronuntiatur vt *t*, sed ita vt siccitas eius aliquatenus liquefiat. Quod si quis roget, cur non igitur *t* potius quàm *d* scribatur, respondeo id fieri propter deriuatorum analogiam. Itaque scribimus *gaillard*, hilaris: *paillard*, scortator: *lard*, lardum propter deriuata, *gaillardise, paillarder, larder*, quum alioqui haud secus illa propriè efferamus, quàm si per *t* scriberentur. Sic quamuis terti? person? singulares pr?sentis indicandi modi verborum actiuorum *t* literam regulariter requirant in secunda & tertia coniugationibus, scribimus tamen *entend*, intelligit: *fend, defend, fond, respond*, propter infinita, *entendre, fendre, defendré, fondré, respondre*, quibus etiam nonnulli addunt *pleind, peind, craind, feind, estraind, ioind, poind*, sed immeritò. Nec enim in eorum infinitis modis, *plaindre, pendre, craindré, feindre, estraindre, ioindre, poindre*, litera *d* inuenitur vt in illis ex analogia, sed euphoni? causa inseritur, vt in Gr?ca dictione /andros/ pro /anros/, & in Francica *tendre*, pro *tenre*, à Latina voce tener. Sed nullam excusationem admittit eorum error qui inter *quand* pro quando & *quant* pro quantum nullum discrimen in scriptura statuunt. Et h?c admonendi sunt Germani ne *t* pro *d* pronuntient, vt suum *das* & *dag*, efferre solent *tas* & *tag*, & Latinè pro Doctore Toctorem aut etiam Tocthorem proferre.
*F f*.
Hanc literam initio fuisse ?olici digammatis, siue *u* consonantis notam, ipsa figura à Latinis vsurpata, demonstrat, ex vno gammate alteri imposito constructa vt ex Ciceronis etiam quodam loco in oratione pro Flacco manifestè liquet. Postea verò pro /ph/ Gr?corum, id est pro ph vsurpari coepit, vt & à Francis hodie pronuntiatur. Sicut autem dixi de *u* consonante, magnoperè cauendum esse Germanis ne illam cum *f* confundant, ita vicissim summoperè studeant oportet ne *f* pro *v* consonante vsurpent: quanuis h?c litera dictionem finiens à Francis loco digammatis scribatur, & vt *f* pronuntietur, vt *beuf, bref, cerf, gref, na?f, nef, nerf, serf, suif, vif*, à Latinis vocibus, bouis, breuis, ceruus, grauis, natiuus, nauis, neruus, seruus, seuum, viuus: restituto in illorum deriuatis digammate, vt *bovine, breveré, cerve, grever, navire, nerveux, servitude, vivacit[e], naiveté*.
*G g g*.
H?c consonans ante *a, o*, & *u*, verum suum sonum seruat proximum Cliter?, vt *gale*, scabies: *gaule*, Gallia: *gosier*, guttur: *goutte*, gutta: *aigu*, acutus. At ante *e* & *i*, errore à Latina vitiosa pronuntiatione propagato, idem prorsus plerunque sonat atque *i* consonans in Latinis vocibus, vt à plerisque etiamnum enuntiatur Regere & Regis, vt *gager, regir*, ac si scriptum *gaier et rejir*. Sed neque illud neque istud exceptione caret. Nam & ante *a* & ante *o* interdum vt *j* consonans, & contrà ante *e* & ante *i* natiuo suo sono profertur, qu? tamen varietas facilè discernitur. Quoties enim ante *a* & *o* pro *j* consonante vsurpatur, illi subiici solet *[e]*, non vt proferatur, sed vt silens ostendat *g* in iis dictionibus non aliter efferendum quàm ante *[e]* consueuit, id est pro *j* consonante, vt *mangeons* comedimus, item *ié mangeay, tu mangeas, il mangea, nous mangeasmes, vous mangeastes, ils mangearent*, comedi, disti, dit, dimus, distis, derunt, perinde ac si scriberetur *manions, manjay, manias*, &c. Sic Germani nonnulli pro Ego perperam pronuntiant Eio, & pro Gallus Iallus. Vnde Bituricenses *Iau* pro Gallo & *Aiacé* pro *Agacé*, id est pica. Sic etiam ante *o* vt *flageol*, fistula pastoritia. At quoties ante *e* vel *i* natiuum suum sonum retinet, solet illi adiici *u* itidem quiescens, & hoc vnum ostendens, quanuis sequatur *e* vel *i*, tamen natiuo suo sono hanc literam esse proferendum vt *langue* & *languir*, in quibus nusquam auditur *u*, sed indicat non esse proferendas istas voces vt si scriberetur *lanje* & *lanjir*. Itali verò nescio qua ratione hunc sonum per *gh* scribunt, vt *stringhié, ghiotto*, & similia.
*H h h*.
Aspirationem Franci quantum fieri potest emolliunt, sic tamen vt omnino audiatur, at non asperè ex imo gutture efflata, quod est magnoperè Germanis & Italis pr?sertim Tuscis, obseruandum. Deinde cauendum accuratè, ne vel vbi quiescit efferatur, (quibus autem in vocabulis quiescat, partim vsus docet, partim etiam suo loco dicemus) vel