Cerddir Mynydd Du | Page 8

hynt--
Pa'm na bae'r
oes nawr fel yn yr hen oesau gynt?

G. AP LLEISION.
[Illustration: PENPARC.]
[Illustration: LLOCIO'R DEFAID.]
Ffynon y Brandi.
Ar ochr bryn yn Llywel lon
Mae'r ffynon loyw, lonydd,
A'i
dyfroedd pur r'ont flas a blys
I hwylus wyr y mynydd;
O'r graig fe
dardd ei phurol win,
Ar fin y ffordd mor handi,
Ni pherchir ffynon
yn y plwy'
Yn fwy na Ffynon Brandi.
Er gwres yr haul a phoethder ha',
O! fel yr ia mae'r ffynon,
A
pherlau grisial ar ei grudd
O ddydd i ddydd yn gyson;
Fe fethodd
haul, a methu wna,
Fe ddigia wrth ei hoerni,
A gwel'd ei llun mewn
dwfr oer
Wna'r lloer wrth Ffynon Brandi.
Yn nhymor haf canolddydd poeth,
Bu'n foeth i lawer crwydryn,
A
llawer _gipsy_ ar ei chlun
A wlychodd fin ei phlentyn;
Bugeiliaid
ac ymdeithwyr sy',
A gweithwyr hy' Rhys Dafis,
Yn mon y mawn
a'u bara chaws,
Yn lapio naws ei gwefus.
Tafarndy yw o oes i oes,
Heb feddwdod, _noise_, na _nonsense_,

Nis gall cyfreithiau Prydain Fawr
Fyth dori lawr y _licence_;
Y
graig yw _counter_ cryf y _bar_,
Ac ar ei gwar mae'r ffynon,
A
Duw sy'n tynu o'r _machine_
Y gwin i'r daearolion.
Y tarw Scotch, a'r Cymro gwych,
A brith-goch ych Glasfynydd,
Y
pony wyllt, a'r lodes lân,
A defaid mân y mynydd,
A phlant
boch-cochion, heblaw Toss,
A Rover, Moss, a Handi,
Pob un yn
dyfod yn ei dro
I dapo'r faril frandi.
Pe bae masnachwyr Llundain fawr
Yn dyfod lawr i Gymru,
Ac i
dafarndy'r Trianglas

I brofi blas y brandi,
Caent ruddiau fel y

damasc coch,
Ac fel y gloch, fonwesau,
Ac iechyd hir i fagu mêr,

A chryfder yn ei lwynau.
Do, lawer gwaith am amser hir,
Pan yn rheoli'r heolydd,
Mi
ddrachtiais inau wrth y _bar_,
Yn unig ar y mynydd;
Ar ol manylu
ar ei min,
A sugno gwin o'i gwefus,
Ces fara brith a chlwt o gaws,

Drwy fyn'd ar draws Tom Harris.
Mae'r ffynon hon yn tarddu erio'd,
Er cyfnod creadigaeth,
A Duw ei
Hun fu'n tapo'r graig
Yn ddirgel mewn rhagluniaeth;
Eistedda
dirwest ar ei sedd
Yn lân ei gwedd i'n lloni,
Diolchwn Dduw tra
fyddwn byw
Am Ffynon wiw y Brandi.
RHYS DAVIES (_Llew Llywel_).
Dafydd y Neuadd Las.
Mac genyf dyddyn bychan
Ar fron y Mynydd Du,
Bu'n gysgod i'm
yn faban,
I'm tad, a thaid nhadcu.
Mi gerddais pan yn blentyn
Hyd lethrau'r mynydd mawr;
A sengais
"droed yr ebol"
Yn llaith gan wlith y wawr.
Ar ben y Lorfa dawel
Chwareuwn gyda'r wyn;
A miwsig nant y
mynydd
Yn llifo dros y llwyn.
Do, treuliais lawer orig
Ar lan yr afon iach;
A gwynfyd i fy nghalon

Oedd dal y brithyll bach.
Bum yno wedi hyny
Yn cael fy nal fy hun,
Ond er i'm gael fy nala,

Mi ddeliais inau un.
Ar ben y Lorfa dawel
Aeth Gwen a'm calon oll;
A gwelodd yr hen
fynydd
Ddwy galon fach ar goll.
Ar dwyni'r Gareg Ddiddos,
Ac hyd y dyffryn bras,
Bu'r ddwy yn

crwydro llawer
Cyn dod i'r Neuadd Las.
Aeth haner canrif heibio
Er daeth y rhain ynghyd,
Ond ieuanc yn y
galon
Yw'r cariad cynta'i gyd.
Wrth ganu'r hen alawon
Ganasom gyda blas;
Un rhamant ydyw
bywyd
Ar aelwyd Neuadd Las.
_Cefnymeusydd, Abercraf._
RHYS DAVIES (_Ap Brychan_).
Cyw.
Ar ochr y Cribarth
Dwy afon fach sy'
Yn tarddu yn gyson
O fron
Mynydd Du;
Cydredeg a dawnsio
Drwy'r ddôl mae y pâr,
A
rhywun a'u henwodd
Yn geiliog a giar.
A chanu wna'r ceiliog
Yn llon yn y fro,
A'r iar sydd yn gregan
O
hyd ar ei gro;
Chwareuant alawon
I'w gilydd heb ball,
A chanu a
nesu
Mae'r naill at y llall.
'Nol caru a chanu
Drwy'r fawnen a'r pant,
Yn nghwlwm tangnefedd

Ymuna'r ddwy nant;
A ffrwyth y briodas
Yw'r afon fach, fyw,

Sy'n rhedeg i'r Giedd,
A'i henw yw--Cyw.
Llyn y Fan.
Af i'r Bannau gyda'r wawrddydd,
Af yn llawen tua'r llyn,
Lle mae
ysbryd hen draddodiad
Byth yn aros yn ei wyn:
Crwydraf wrth y
dyfroedd grisial,
Yno i wrando ar y gwynt
Sydd yn cwyno yn
hiraethus
Ar ol rhamant dyddiau gynt.
Lyn y Fan! pwy wyr ei hanes?
Pwy all ddweyd yr helynt fu
Ar y
noson loergan gyntaf
Pan ddaeth ser i'r Mynydd Du
Pwy all ddenu'r
graig i siarad

Am ei phrofiad, fore gwyn,
Pan y gwelodd hithau

gyntaf
Arall graig yn nwr y llyn?
Ai rhyw afon fechan, unig,
Grwydrodd yma'n llesg a gwan,
Wedi
colli'r ffordd i huno
Yn nhangnefedd craig y Fan?
Careg fechan yn
y fynwent
Dd'wed am arall grwydryn cu,
Wedi colli'r llwybrau unig,

Hunodd ar y Mynydd Du.
Cân medelwyr ar y meusydd,
Gyda thoriad borau gwyn,
Ond mae'r
gân o hyd yn marw
Wrth neshau i lan y llyn;
Unig, unig yw ei
hanes,
Yma mae yn hedd i gyd,
Huna'n dawel yn y cysgod,
Wedi
digio wrth y byd.
A fu adar y dryglinoedd
Yma'n hedfan ar eu hynt?
A fu'r dôn erioed
yn gwynu
O dan fflangell lem y gwynt?
A fu udgorn hen y
dymhestl
Yn adseinio ar ei lan?
Wyr ystormydd a chorwyntoedd

Am y ffordd i Lyn y Fan?
Nid oes yma swyn y lili,
Yma nid oes rhosyn gwiw,
Ond daw serch
yn dirf ac iraidd,
Lle mae'r blodau'n methu byw;
Heb un llwybr ar y
moelydd
I'w gyfeirio tua'r lan,
I'r unigedd a'r distawrwydd
Fe
ddaeth serch i Lyn y Fan.
Gyda'i braidd mae'r bugail unig
Wrth y llyn yn rhodio'n rhydd,
Ond
paham y ceidw'r defaid
Wrth y llyn ar hyd y dydd?
Nid yw'n
clywed bref ddolefus
Dafad glwyfus ar y lan:
A fu bugail mor
esgeulus
A Rhiwallon Llyn y Fan?
Wrth y Llyn