Cerddir Mynydd Du | Page 7

yn llymed,
Gan rhwygo mal rhyw oged

Y tiroedd, gan ddweyd, Tyred
I'r moroedd er ymwared,
Fe
chwala'r bryn cewch weled,
A'i feini ânt mor faned
A hoelion
Tudur Aled;
Mac Twrch yn methu cerdded
O achos ei mawr syched,

A chwter James, er gwyched,
A safant oll nes yfed
Ffrydiau Twrch.
O'r Mynydd Du daw allan
Ffrydiau Twrch,
Yn fwrlwm gloew purlan,
Ffrydiau Twrch,
Gan rhuo, rhuo beunydd
A llu o ladron lledrydd

A'n gwlwm gyda'u gilydd
I chwilio am gorlenydd
Y defaid dofion
beunydd,
A'u dal a'u dwyn o'r dolydd,
A'u crogi rhwng y creigydd,

A'u gwerthu er eu gwarthrudd,
A chuddio'u crwyn rhag cywilydd,

Ac arswyd yn y corsydd
Na ddaw eu gwir berchenydd
I wybod
yn dragywydd
Am wal y drwg ymwelydd;
O! na bai i'r llifogydd
I
beidio bod yn llonydd
Nes llifo dros eu glenydd,

A rhoddi pobo
fedydd,
A boddi'r lladron llwydrudd,
Mi alwn hyn yn grefydd
Ffrydiau Twrch.

[Illustration: FFYNON-Y-CWAR.]
[Illustration: PONT-YNYS-TWLC.]
Parhâ i darddu'n gyson,
Ffrydiau Twrch,
Na syched byth dy ffynon,
Ffrydiau Twrch,
Ymlaen â thi, gan olchi
Y llygredd a'r budreddi

Sydd yn Nghwmtwrch yn croni,
Ac wrth y _George_ boed iti
I aros
o dosturi;
Hen Waterlw y cewri
Boed iti i ddifodi
Hen olion
gwaed oddiarni,
A chario byth i golli
Yr hen esgidiau mawrfri
A
gawsant eu pedoli
Fel carnau meirch Napoli
I gicio llawer bwli--

Rhai sy'n rhy faith i'w henwi,
A llawer wedi tewi;
O ganol eu
drygioni
Boed iti loewi a gloewi
Y llefydd ffordd y llifi,
Nes bo
Cwmtwrch yn codi
Ar unwaith o'i drueni
Mor lân, mor bur a chenlli
Ffrydiau Twrch.
PWY YW YR AWDWR?
Angladd ar y Mynydd Du.
Yn yr hon ateser pan fyddai brodor o Llanddeusant farw yn
Ystradgynlais elai pobl yr Ystrad â'r corph dros y mynydd hyd
Aberdeudwrch, a deuai pobl Llanddeusant i'w gyfarfod yno i'w ddwyn i
ben y daith.
Droe y mynydd i Landdeusant,
Heibio'r Gareg Goch a'r Llwyn,

Araf, araf, â'r cynhebrwng
Hyd y llethrau rhwng y brwyn;
Adref
dros y llwybr garw,
Brodor sydd yn troi yn ol,
Un o ddefaid iesu
ydyw,
Ddyga angeu yn ei gol.
Myn'd dros orwel draw i orwel
Mae cynhebrwng prudd y sant,
Myn
y galon wrth fyn'd heibio
Ddweyd ei chyni wrth bob nant;
Ar
lechweddau unig anian,
O! mor dawel yw yr awr,
Myn'd a'r elor

tua'r fynwent
Trwy gynteddoedd gwyn y wawr.
Dacw'r dorf yn Aberdeudwrch,
Lle try rhai yn ol i dref,
Canant
yno'n iach i'w gilydd,
Gyda chanu mawl i'r nef;--
"Ffarwel,
gyfeillion anwyl iawn,
Dros ennyd fechan ni 'madawn,
Henffych i'r
dydd cawn eto gwrdd
Yn Salem fry oddeutu'r bwrdd."
Myn yr
hedydd ar ei aden
Uno yn y ffarwel brudd,
A rhoi odlau'r wawr i'r
hwyrgan
Efo'i delyn fechan, gudd.
Gyrr y Cerrig Coegion hwythau
Emyn ateb ar eu hynt,
Hed yr
emyn uwch y cymyl
Tua'r nef y'nghol y gwynt;
Fry, i fryniau iach y
Wynfa,
Fry, ymhell tu draw i'r glyn,
Fe hebryngwyd sant o oror

Mynydd Du i Fynydd Gwyn.
_Cefnymeusydd, Abercrave._
W. GWERNWY RICHARDS.
Y Gof Bach.
Ar lawrdir Cwmgiedd mor fyw yn fy nghof,
Yn ymyi yr afon yw'r
hen efail gof;
A'r muriau yn llwydion, a'r heiyrn yn ystor,
A'r
enwau cerfiedig ar hyd yr hen ddor.
Dyn bach o gorpholaeth oedd William y go',
Ychydig droedfeddi
mewn plyg ydoedd o;
Ond er yn grymedig i'r byd dan ei faich,

'Roedd tân yn ei lygad, a dur yn ei fraich.
Gwr diwyd oedd William ar hyd ei oes hir,
A swn ei forthwylion fel
clychau drwy'r tir;
Llwyr weithiau ei ddiwrnod ac ambell nos fawr

Bu'r efail yn wreichion hyd doriad y wawr.
Ni bu diniweittiach mewn efail yn bod,
Na neb yn hapusach waeth
sut troai'r rhod;
'Roedd Martha ac yntau mewn llanw a thrai,
A'u
gwenau bob amser fel blodau mis Mai.

Os byddai anifail dihwyl yn y fro,
Yr unig physigwr oedd William y
go';
'Does undyn a wyr pa sawl un wnaeth e'n iach,
A ffroeni
gwarogaeth wnai'r rhain i'r gof bach.
Fe drefnai wibdeithiau i'r Bannau bob haf,
A chodai y pentre i'r boreu
teg, braf;
'Dyw taith i'r Cyfandir yn ddim byd yn awr
At daith y gof
bach i ben y Fan Fawr.
Fe ddeuai'r merlynod ynghyd o bob parth,
Rhai buain o Balleg, rhai
dofion o'r Garth;
A Dic, asyn Dosia, yn rhwym dan ei sach,
A
ddysgai ufydd-dod--ddydd gwyl y gof bach.
Fel cadben yn arwain ei fyddin i'r gad,
Neu hyf anturiaethwr yn
chwilio am wlad,
Y dygai ei fintai drwy'r corsydd a'r mawn,
A'r
awel yn chwerthin drwy'r nef wrth ei ddawn.
'Roedd ganddo storiau--rhai doniol bob un,
A llawer un daclus o'i
wead ei hun,
Storiau ei garu â lodes y Plas
"Yn y got a'r gwt fain a'r
siaced gron las."
Mi'i clywais yn tystio, a phwy wyddai'n well?
Fod merlod y wlad yn
ei adwaen o bell;
A rhedent pan gollent bedolau'n ddibaid
I'r fail at
William i achwyn eu traed.
'Roedd William yn Gristion, a'i enaid bob dydd
Yn mwg yr hen efail
yn gwynu mewn ffydd;
A llawer i noson ystyriem hi'n fraint
I
glywed ei weddi yn nghyrddau y saint.
Bu'n iechyd i galon ac ysbryd y lle
Ei ddilyn i'r mynydd a'i wrando yn
nhre';
'Roedd llwybrau cyfiawnder o hyd dan ei draed,
A bendith yn
stor yn ei gynghor a gaed.
Mae'r afon o hyd yn myn'd drwy y lle,
A'r efail ar lawr, a'r gof bach
yn y ne';
Ond adgof sy'n gofyn yn brudd ar ei