Ang mga Anak Dalita | Page 5

man lamang.
?Paanong di gay��n, ay hindi kabal��t? ?ang puhunang dayo ay walang paglin~gap..! ?an�� kung mamat��y tayo ritong lah��t yumaman lang sil��'t magbal��n n~g pilak?
?Sa kanil��'y an�� kung tayo'y masawi, masasawi bag�� ang kanilang lahi? sil�� ay dayuha't dayo ang salapi, kahit makaap��'y walang n~gimin~gimi.

VI.
HIR��P ANG MAHIRAP.
Ang bagay na it��'y mapaglalabanan kung ang mangagawa'y man~gagt��tulun~g��n, n~guni't hindi gay��'t bagk��s ang irin~ga'y siyang naghahari sa m~ga upah��n.
Madal��s, na, sil�� ang nan~gaguudy��k n~g up��ng ang ib��'y magtam��ng pag-ayop; sil��, sa kasama, ang nan~gagl��lub��g sa nasang maagaw ang sa ib��ng sahod.
Ang pusong masak��m (n~g sah��l sa kaya) ay walang dalahin kungdi ang mamans�� n~g madlang pagdusta sa gal��w n~g ib�� yamang di mangyaring mapantay��n niya.
Si Inggit, si Lihim, si Dimapagtap��t ay siyang sambahing laging n��uunl��k, samantala nam��ng sa luha'y n��sadl��k si Damay, si Tulong, si Amp��'t si Lin~gap.
Walang bigong kilos na hindi kaaway niyong mangagawa ang kapwa upah��n, na mapagmapur��'t dila ang tangulang ipinangtutulong sa namumuhunan.
Sa madaling sabi: di lamang ang lup��t n~g lilong salapi ang nakaiin��s, kung hindi sampu pa n~g ugaling ganid n~g kaisang uring taks��l sa kapat��d.
Kaya't matatawag na sil�� ang uway na laging panggapos sa m~ga kawayan; sil�� ang kapat��d, sil�� ang kakulay at sil��ng sil�� rin ang nakamamat��y.
Mahalag��'t tunay iyong s��wika��ng: "hir��p ang mahirap sa anomang gaw��n; hir��p sa harap��n n~g umaalipin at hir��p sa asal n~g kasamang taks��l".
Ang bagay na it��'y siyang nangyayari sa pinapasuka't gawaan kong dati, kaya't n��isip kong makapagsaril�� �� masok sa ib��ng hindi mapang-ap��.
Sapagka't sa aking m~ga kasamah��n ay wala ang budhing marunong dumamay, sil�� sil�� na rin ang nag-iinisan gay��ng ang marapat ay ang magtulun~g��n.
Sa gay��ng pahayag, si Ata'y sumag��t n~g payong maraha't salitang malamb��t, na any��'y:--An��k ko, huwag panibulos sa bigl��ng sigab�� n~g bata mong loob.
Kahit an��ng gand�� sa bigla mong tin~g��'y huwag na mabulag ang iyong damdamin, hindi pawang ginto ang nan~gagniningn��ng, man�� pa'y marami ang mag��ng kala��n.
?Maging an��ng buti n~g hindi kilala'y mahirap timban~g��n kay sa kilala na? iyong pag-usiging huwag kang mapara sa is��ng nangyari. Ikaw'y manain~ga:

VII.
ISANG ALAMAT NI ATA.
?Sa is��ng lupa��ng lubhang maligaya na tap��t n~g lan~git na laging masay��'y may Mutyang sumibol na tan~gi sa gand�� at nakawiwili sa tumin~g��ng mat��.
Kaya't ang sino mang sa kany��'y lumapit ay nabibighaning sumuyo't umibig at walang matig��s, ni bakal na dibdib, na hindi naakay n~g tagl��y na dik��t.
Siya'y mapayapa at walang ligamg��m, puso'y n��hihimb��ng at laging tiwas��y, walang ninanasa kungdi ang mabuhay na lubhang malaya, sa katahimikan.
Man�� is��ng araw, na di iniisip, siya'y linapitan n~g Dul��ng na ganid, na tagl��y ang nasa at tangkang magah��s ang yaman at gand�� n~g Mutyang marik��t.
Datapwa't ang budhing hindi nan~gan~galay mag-iwi sa is��ng boong kalayaan ay hindi umayon, at sa kalakasan n~g Dul��ng ay lak��s ang ipinatan��w.
Ang mahinh��ng asal ay bigl��ng pinawi, sa n~gipin ay n~gipin ang itinungal��, hangg��ng sa mangyaring ang palalong budhi n~g manggagahasa'y nagbago n~g uri.
Agad ikinanl��ng ang n~giping matalas at n~giting magiliw ang ipinamalas, dinaan sa himok ang hindi pumayag sa gahasang iwa't pakikipaglamas.
Giliw, suyo, luhog at madlang paraya ang ipinatan��w sa mahinh��ng Mutya at it�� nam��n ay agad namayapa, nanalig na lub��s, nagboong tiwala.
Tinang��p ang haing m~ga panunuyo at hindi n��puna ang handang panghibo, ag��d n��palulong ang mahinh��ng puso at di inakalang ya��'y is��ng silo.
Ipinaubaya sa madayang giliw ang lam��ng malinis n~g boong panimd��m; sinun��d na lah��t ang bawa't m��hil��ng niyong may tagl��y na kataksilang lihim.
Sa gay��'y nagdaan ang is��ng panah��n na lubhang panatag at walang lingatong, hangg��ng sa n��kitang ang hayop na Dul��ng ay nagdating as��l; nanila na tul��y.
Dito na nangyari ang kasakitsakit, na ang dating laya ay siyang tuman~gis at iyong nan~gako n~g boong pag-ibig ay siyang halimaw na nagpakaganid.
Daya, lupig, dah��s ang namaibabaw na siyang n��pal��t sa panuyong asal, walang bigong-kilos na hindi paghalay, kutya at pahirap na karumaldumal.
Hangg��ng sa nagban~gon ang magand��ng Mutya at nagpan~garap na n~g ikalalaya, iniwan ang laging pagwawalangdiwa at ang puting kam��y, sa dugo'y pinigta.
N~gunit nagk��ta��ng no��'y nagkagal��t ang masibang Dul��ng at ya��ng Limatik at ang ating Mutya'y sa hul�� humilig dahil sa pag-asang hindi manglulupig.
Nakitulong siya, sa Limatik, noon, dahil sa pan~gako nit��ng pag-aamp��n, dapwa'y nang magah��s ang palalong Dul��ng ay lalo pang s��kit ang kany��ng kinandong.
Sa madlang pag-asa'y pawang pag-hihirap ang siyang n��palit: nagip��t, nasal��t, ang imp��k na yama'y nasips��p na lah��t niyong magdaray��ng may taks��l na han~g��d.
Hangg��ng dito ya��ng buhay na malungk��t n~g Mutyang magand��ng di naghunos loob; humanap n~g ib�� at ang n��kadul��g ay lalo pang ganid, lalo pang balaky��t.?

VIII.
??PAN~GARAP!!
Masabi ang gay��n n~g nagsasalaysay, naghintong sandali, at saka nagwikang lubhang malumanay: --Huwag ding mangyaring iyong m��parahan ang buhay n~g Mutya na aking tinuran.
--Hindi po marahil;--sag��t n~g binat��-- pagka't hahanapin ang ikatatagpo n~g m~ga kapuwa na hindi marunong mag-asal kuhila at sa kasamah��'y magpapan~ganyaya.
Aking aakiting alis��n ang asal nil��ng mapagbuk��d, at upang sa gay��n ay aming makamt��ng m~ga mangagawa iyong katubusang sa dating ugali'y hindi mahihint��y.
At hahanapin din ang m��mumuhun��n na sa taong dukha ay hindi marunong