Ang Katipunan | Page 2

mangluluas ng gulay._)
ICATLONG DIGMA
Lusino, Josefo, Kalingtong, Tomasa, Ideng at ilang maggugulay gaya rin nang una.
LUSINO.--?Tigni ... mga mamá!...
JOSEFO.--Masdi ... mga ali!...?ang napadaluhong sa pagca lalaqui?cung mayroon muk-hang ipagcacapuri?sa Dios, sa patria at tauong marami.
Caya ang marapat mga mamang cuan?ang itapong ti?gin cami'y balitaan?ng inyong naguita sa buong lansa?gan?mula sa cay Cubau at ibang daanan.
TOMASA.--Uala pong balitang sucat na masabi?liban na sa tugué na na ipagbili?ng higuit at labis sa halagang dati?sa daan, sa bayan at hangang palenque.
LUSINO.--?Ali!... hindi yaon ang ibig na turan ng aquing catotong cadugtong nang buhay.
TOMASA.--?At ano pong bagay?
LUSINO.--Cami'y balitaan, tuncol sa sundalong inyong na daanan.
TOMASA.--Mayroon po
LUSINO.--?May sundalo ?ga po baga?
TOMASA.--?Siya ?ga po! at na sa Baranca na?gag-uupuan ang magcacasama at na sa cay Cubau ... ang canyo't bandera.
LUSINO.--Cun gayon catoto ay atin munang lisan?ang puno ng lanca't masayang batisan?ng upang tamuhin ang pagtatagumpay?sa bala ng mauser at iba pang bagay.
JOSEFO.--Cun siyang magaling....
KALINT.--Abata catoto!.... at narito na daw civil at sundalo may canyon, bandera pimpiang at bombillo.
LUSINO.--?Ano ang pasiya?
JOSEFO.--Magcubli na tayo sa gulod at galas mga cagubatan
LUSINO.--Ng upang madaquip ating macupohan duag na cazador at civil na hunghang.
IKAAPAT NA DIGMA
Saca ang pinunong matapang sa patay.
JOSEFO.--Tanaui!... tanaui't di pa gumiguití?pu?gapong sa gubat at viga sa lati?ang mga sundalo'y nagcaguiriguiri?ng pagtatacbuhan sa lunga'y pag oui.
?Sinong mag-acalang ang tayog ng labong?tumu?go sa lupa ng uala pang dahon!...??baquin caya baga biglang nalingatong?lahat ng casador ng ualang dagundong?
KALINT.--Marahil ang supot na pinag lalagyan?ng bala't pólvorang ipinamamayan?ay punó ng abó't ualang ilalaban?sa ating sundalo at bayaning cawal.
JOSEFO.--?Di cung macaharap at tayo'y maquita?marahil ang tacbo ay laong lalo na?at ang masaguiang tauo, cahoy, vaca?mamatay sa ihet at sa pagtataua!...
?Hindi co masabi na sa pagcaduag?sa macacalaban na uala pang armas?ó sa catacutan na baca mautas?ang hini?gang tan~gan nacacauag-cuag!...
Sa pagcat ang guilas na ating quilala?sa mga castila na magcacasama?higuit sa bayani at lubhang bihasa?sa paquiquidigma at paquiquibaca.
At saca ?ga ?gayon ganito ang tacot?sa mga calaban na na sa tugatog.
KALINT.--Caya ang marapat ihi?gi cay Santos?ng bala at pólvora ang búroc ng itlog.
LUSINO.--?Baquin caya baga ninasang mag tago?sa ba?gin at gubat ng higuit sa pugo.
ICALIMANG DIGMA
Josefo, Lusino at Kalintong
JOSEFO.--Dahil sa balita na biglang lumago sa pitak ng dibdib at na abang puso.
LUSINO.--Ang magaling nito tayo ay gumaua?muog na mataas, matibay na cuta?sa tabi ng daan at piling ng langca?ng may pa?gublihan ating mga digma.
Ng hindi ma?ganib sa tunog ng canyon?a?gil ng mauser, siclab ng remington?sadyang pagtibayin at sa mga burol?ay may daang lihim na di manunuynoy.
JOSEFO.--Maiguing acala.
LUSINO.--Caya ang magaling?barreta at pala ?gayon din ay cunin?sa _Real batería_, at, ang unang hucayin?ang baybaying yaon. (_ituturo_)
JOSEFO.--Dito ipapaling?Pagcat may lusutang ba?gin at batisan?sa luasan at hulo, sa caliua,t, canan?at may mga cahoy na lubhang malabay?na macalililim at may tatanauan.
Caya ang mainam ay mayroong isa?sa cahoy na ito na may larga-vista?ng upang mamalas at caniyang maquita?lahat ng darating na macacabaca.
Ang tatanod dito ay cung bababa man?ay pahahalili sa isang matapang?na di natatacot sa mga asuang?diwata at tictic, nuno,t, mangcuculam.
LUSINO.--Cun gayon catoto iyong ipag-utos sa mga bataang ganap na sumunod.
ICAANIM NA DIGMA
Sila rin, si Tibó at ang cawal.
JOSEFO.--?Na?gasaan cayo?
TIBó.--Cami po'y lincod sa lahat ng bagay na maipag-utos
JOSEFO.--Ang tactac at punque, pala at barreta?ay inyong caunin na magcacasama?tuloy na ilaquip ang palihoc at caua?ng may paglutuan itong ating tropa.
TIBó.--Sa lilim nang atas cami,i, uma ayos (_aalis_)
KALINT.--Cahimanauari, sa inyong pag sunod sa utos ng puno cayo,i, mga tampoc at ang mga butse'y humiguet sa manoc.
IKAPITONG DIGMA
Lusino, Kalingtong, Tibó at ang cawal.
TIBó.--Na?gagsidating po ang pinag-utusan.
LUSINO.--Ang burol na yaon ang siyang tayuan ng muog at cutang macasasangalang sa hocbo at digma ng lahat ng caual.
JOSEFO.--Sumulong na cayo,t humucay ng balon,?gumaua ng lapát, tumaga ng cahoy,?magsalá ng patpat, ang bato'y ubunton?ng hindi masira sa bala ng caniyon.
Subu'i! datapua!...?(_lalabnutin ang buhoc_)--?ualang magagaua!...??huag sasaya?gin ang ating adhica!...??huag acsayahin pagod sa acalá?ng macapagtayo ng muog at cuta!...
?Cun ang itutulo ng pauis sa hucay?ng sancá sa cuta ay maipagpantay?ng bundoc at burol na matataniman?ng café, abacá at ibang halaman?
?Di caya mag-ani ng maraming pilac?mahitic na puri't masaganang hiyas?at sa haharapi'y ating mamamalas?ang buig ng tua sa sa?ga ng galac?
O cun dili caya'y ating ipagtanim?sa buquid, tumana at mga cai?gin?ng palay at tubó, úbe, gabe,t ságuing?sa taong susunod daming aanihin.
At sa haharapin, isang piquit-mata?ay may titibaing puno ng abacá?may bu?ga ang café't ang puno ng manga?ay hitic na hitic ang lahat ng sa?ga.
Subali sa cuta mataas na muog?pagod, camatayan siyang mapupulot?at ang pita't dadalhin ng culog?sa galás at parang, gulod at tugatog.
?guni! ?guni! ?guni! (_labnot din ang buhok_)?ito ang magaling?higuit sa halaman ating aanihin?walang pa?ginoong aalinsunurin?at ualang castilang sucat umalipin.
ICAWALONG DIGMA
Josefo, Lusino, Kalintong, saca si Tibó at ang cawal
JOSEFO.--Maa gaano caya ang taas at capal ng cutang na tayo sa may calunuran.
LUSINO.--Acó ay tatauag sa na?gag huhucay ng upang mataho,t, ating maalaman (_Hihipan ang silbato lilitao si Tibó_)
TIBó.--?May ipag-uutos!
JOSEFO.--?Naglagay ng pinit?na sucat lusutan ang ha?gin at inet?cun baga sumagui ang mga balauis?sa maog at cuta at mga belenes?
TIBó.--Opo!...
JOSEFO.--?Mayroon gaano ang capal at taas