Sa Tabi ng Bangin

Sa Tabi ng Bangin

The Project Gutenberg EBook of Sa Tabi ng Bangin, by Jose Maria
Rivera This eBook is for the use of anyone anywhere at no cost and
with almost no restrictions whatsoever. You may copy it, give it away
or re-use it under the terms of the Project Gutenberg License included
with this eBook or online at www.gutenberg.net
Title: Sa Tabi ng Bangin Kasaysayan Tagalog
Author: Jose Maria Rivera
Release Date: October 18, 2005 [EBook #16899]
Language: Tagalog
Character set encoding: ISO-8859-1
*** START OF THIS PROJECT GUTENBERG EBOOK SA TABI
NG BANGIN ***

Produced by Tamiko I. Camacho, Pilar Somoza and PG Distributed
Proofreaders from page scans provided by University of Michigan.

[Transcriber's note: Tilde g in old Tagalog which is no longer used is
marked as ~g.]
[Paalala ng nagsalin: May kilay ang mga salitang "ng, mga," at iba pa
upang ipakita ang dating estilo sa pag-sulat ng Tagalog na sa ngayon ay

hindi na ginagamit.]

Jose Maria Rivera
Sa tabi ng Bangin....
AKLATANG BAYAN ...III AKLAT

=Kalakal Tagalog=
Aywan kung sino ang nagsabing: "ang pilipino ay di marunong
tumangkilik sa kalakal ng kalahi"; sa sino man, ay di sasalang siya'y
kaayaw ng bayang tagalog, sapagka't ayon sa mga pangyayari ay
napagkitang tsang lubus na kasinun~galin~gan ang gayong kasabihan.
Nagsisipan~gusap na katibayan ang masasaligan ng ganitong paniwala
at isa na rito'y ang "BAKAL", Sto. Cristo, blg. 86 Maynila, Almacen ng
Cemento, Lierro galv, Alambre, Petroleo, araro at ibp. na, totoong
malusog, at ang kalusugang ito'y di utang sa kanino man kungdi sa pag
amakabayan ng kanyang mga mananangkilik at sa mga iya'y walang
nabibilang na isa mang taga ibang lupà.
Isang batas ng kalikasan na ang lan~gis ay hanapin ang kaawa lan~gis
at ang tubig ay sa kapwa tubig.

=Jose Maria Rivera=
=SA TABI N~G BAN~GIN....=
=KASAYSAYANG TAGALOG=
=UNANG PAGKALIMBAG=
=Maynila,=

=1910=
=Limbagang "MAPAGPUYAT" Daang Santiago de Vera Blg 10
Bagtasan ng Moriones at Morga,= =TUNDO.=

=MGA KATHA NI J.M.a RIVERA=
KASALUKUYANG LINILIMBAG
=Dalawang Lilo= =Tamis at Pakla.=
=IPALILIMBAG=
=Luha ng Puso.= (Mga Tula.)
=Bagong Magdalena.=
=Hiyaw ng Diwa.= (Mga Tula.)
=¡Alipin!.......=

=Sa babasa=
Mangbabasang guiliw:
Bago siyasatin ang pinakalamán ng aklát na itó, ay pagkaabalahang
tunghayan sandali ang mga pang-unang titik, na siyáng maghahatid sa
inyóng tunghayan ng mga larawan ng maykatha at ng kaniyang katha.
¿Kung sino si José María Rivera? Anák sa bayan ng Tundó, halaman na
naging punlaan ng mga Zorrila, Joseng Sisiw ... at mga iba pang lakí sa
alo ng tulâ; si José Maria Rivera ay isáng kaluluwang busog sa mga
pan~garap. Batàng batà pa siya ng mabilang sa hanay ng mga
mamamahayag: lalabing pitong taón. Hindi nalaunan at ang manunulat
ay naging masikap na kampon ni Minerva pagkatapos, na mapabilang
sa mga manghihimagsik ... Panulat at baril, sa kamay niyá, ay iisáng

bagay: panananggól ng buti, panggiba ng samâ.
Sa gulang na dalawangpuong taón, ang manghihimagsik, ay tumahak
na naman ng bagong landasin: nanulat ng dulang tagalog.
At mangdudula na at manghihimagsik at mamahayag, ay inibig pa ring
kumita ng lalong dan~gal. Kaya't pinilit pang makapag "Bachiller en
Artes", "Perito Mercantil" at "Licenciado en Derecho".
Makatás na likha ng talinong ito ang:
* * * * *
"SA TABI N~G BAN~GIN"--Tatlong personahe ang lumilikha ng mga
pangyayari: Ernesto, binatà; Armando at Magdalena, mag asawa. Si
Ernesto ay isáng bantóg, dakila, at matalinong makata at
mangdudula--kaluluwa ng kadakilaan, pusong bakal. Magdalena
"Pusong Babae", mahina, yuko at tiklop ang tuhod sa mahiwagang
kapangyarihan ng puso. Don Armando--mayamang man~gan~galakal,
punong ganid, pusong nadadarang sa kinang ng pilak, at sumasagot
lamang sa pan~gan~gailan~gan ng ginto.
Ang pagkamuhi ni Magdalena sa kaniyang asawa, at paghanga nito sa
bantog na makata at mangdudulang si Ernesto, ay siyang nagbulid sa
kaniya sa makamandag na kamay ng mahiwagang kapangyarihan ng
puso. Ipinahiwatig niyá at ipinakilala kay Ernesto ang kanyang pag ibig,
bagay na tinanggap ni Ernesto ng boong galak at pagdiriwang na tulad
sa usok na pumapaitaas at kusang napaparam sa himpapawid--isang
panagimpan; pagka't ng si Ernesto ay sumapit sa kaniyang tahanan, at
muling suriin sa kaniyang isip ang mga nangyari, ay isang malakás na
¡Hindi ...! ang narinig niyang ipinaghihiyawan ng boong lakás ng
kaniyang "conciencia"--ginamit ni Ernesto ang kaniyang pagkapusong
bakal, kinuha ang panitik at inakda ang dulang "SA TABI N~G
BAÑGIN", dulang naglalarawan ng buhay nila ni Magdalena.
Sa araw ng unang pagtatanhal ng bantóg na dula, ay inaniyayahan ang
mag asawang Armando at Loleng. Di natapus ang dula, at si Loleng ay
niyapos ng takot, siya'y nanglamig, nan~galisag ang kaniyang buhók,

nan~gatal ang kaniyang katawan, at sandaling pinanawan ng
pagkatao ... Sinakal ng takot ang kaluluwa ni Loleng sa harap ng
gayong pagkakasala.
Matapus ang gayong pangyayari, ay nagsadya si Ernesto sa bahay ng
kaibigan niyang mag-asawa, at nagpaliwanag ng bagay na nag-udyok
sa kaniya ng pagakda ng