Panukala sa Pagkakana nang Repúblika nang Pilipinas | Page 9

Hocbong dagat at Hocbong cati na dapat gamitin sa panahon n~g capayapaan at ang maguiguing caragdagan sa arao n~g digma, at maglagay n~g man~ga cautusan tungcol sa cahusayan at paraang dapat sundin n~g m~ga naturang hocbo.
Icapito. Ipacana taontaon ang m~ga ambagan at ang pagaayau-ayau noon.
Icaualo. Pasiyahin ang dami nang magugugol sa pamamahala sa bayan at pagnoynoyin ang catoosan (cuenta) noon.
Icasiyam. Magtayo nang m~ga Aduana (pamahalaan sa m~ga lalauigan) at maglagay n~g man~ga Aransel ó Tandaan nang m~ga opang dapat sin~gilin sa m~ga calacal na idoong.
Icasampu. Magpasiya nang nauucol sa pamamahala, pagiin~gat at pagaaluas n~g m~ga pag aari n~g República at humiram sa n~galan nito n~g salapi cun baga't cailan~gan.
Icalabingisá. Magdagdag ó magbauas n~g m~ga Katungculang quinacailan~gan n~g isang matipid na pamamahala.
Icalabingdalaua. Pasiyahin ang halaga, timbang, uri at n~galan nang man~ga salapi, at gayon din ang huarang lalong madali at matuid n~g man~ga timban~gan at panucat.
Icalabingtatlo. Guisin~gin at pasulon~gin ang lahat nang paraan nang hanap-buhay at alisin ang man~ga nacahahadlang sa paglaqui.
Icalabingapat. Ilagay ang paraan n~g pagtuturo sa bayan sa boong nasasacupan n~g República at ituro ang man~ga patungtun~gang susundin sa paghuhusay sa man~ga malacas at sa man~ga maysaquit.
Icalabinglima. Magcaloob n~g man~ga Karan~galan at gantí, pati nang capatauaran sa sála, na ihamong nang Pamunoan.
Icalabinganim. At catapustapusa'y pasiyahin muna ang capanagutan n~g man~ga Kagauad n~g Pamunoan, at n~g Presidente n~g República cun ito'y mahahalinhan na.
48.--Ang lugal na pinagpupulun~gan nang Kapisanan ay lubhang cagalang-galang at di mapagpapahamacan at sino ma'y ualang macapapasoc doon cun may bitbit na sandata cahima't ang Presidente n~g República. At hindi rin macapapasoc dito ang m~ga sandatahan, liban na lamang cun ipatauag nang Presidente nang Kapisanan upang maoli ang cahusayan sa loob na guinambala nang man~ga di marunong magbigay puri sa sarili at sa hinahauacang catungculan.
49.--Ang alin mang Tagatayó ay macapaghaharap sa Kapisanan nang ano mang panucala nang cautusan, cailan ma't ito'y gauin sa sulat; at cun ipahayag nang Kapisanan na yao'y marapat pagpulun~gan at pagnoynoyin ay bibiguian n~g salin ang Tanun~gan upang paglini~gin nitó.
Hindi mapagbobotosan sa Kapisanan ang ano mang panucala, cun hindi maquita muna ang man~ga pinag usapan sa Tanun~gan.
Ang man~ga pacaná nang Kapisanan ay may bagsic nang cautusan, n~guni't hindi pa dapat sundin cun hindi pa ilinalat-hala yaon nang Presidente.
50.--Sa man~ga pagpupulong at iba pang nauucol sa panihala at cahusayan sa loob nitong Kapisanan ay ang susundin ay ang man~ga Tagobiling caniyang quinathá.
51.--Ang man~ga Tagatayó sa cabayanang calooban nang República pati nang tigisang pili sa man~ga tumatayo sa man~ga capit cabayanan ang naguiguing Laguing Paniualaan na, cun nasasara ang Kapisanan, ay man~gan~galaga sa ganap na catuparán n~g m~ga Cautusan at siyang tatauag sa man~ga capulong cun ito'y hin~gin n~g Presidente sa pagca't dumaan ang caguipitan ó may pagpupulun~gang lubhang malaquing bagay.

ICAPAT NA CASAYSAYAN.--Tungcol sa Tanun~gan (Senado).
52.--Ang Tanun~gan ay isang cabilugang lubos na cagalang-galang, na quinadoroonan n~g man~ga tauong lalong hirang dahil sa cahusayan n~g paquitang ugali at sa calaquihan n~g naalaman sa ano mang san~gá n~g carunun~gan at paghahanap-buhay.
Ito'y natatalagang magpaliuanag sa Kapisanan at sa Pamunoan sa canicaniyang usap na hinahauacan, upang ang lahat na itadhana nilong dalaua ay masamahang palagui n~g pagcatuga at catuiran; caya't ualang macaaaquiat dito sa mataas na luclucan cundi yaong m~ga piling mamamayan na nagpaquita n~g di caraniuang talas n~g isip at casipagan.
53.--Ang Tanun~gan ang una-unang magsisigasig sa icasusulong n~g pagtuturo sa bayan at n~g gaua sa lupa, gauang camay at gauang mag-calacal, pati n~g m~ga daong na calacalan at pangdigma; caya't pag-aaralan ang malayong inabot n~g m~ga iba't ibang lupa tungcol sa m~ga bagay na ito at iba pang icagagaling n~g República, ihahamong sa Presidente ang pagpapasoc dito n~g man~ga cagagauang hindi pa natatahacan n~guni't napagquilalang mabuti, cucupcupin ang m~ga tan~gi sa caramihan dahil sa talas n~g isip at sa m~ga natuclasang icagagaling n~g lahat at pasisiglahin ang loob n~g tauo sa pagtatayó n~g m~ga samahan at pagpapaquitaan n~g canicanilang gauang carunun~gan paris n~g m~ga peria at exposición at sa pagbubucas n~g mabibilis na daan n~g pagcacaabutan n~g m~ga iba't ibang bayan sa pamamagitan n~g man~ga limbagang marunong magpahatid tungcol cabaitan at catotohanan, palibhasa'y di nasosopalpalan nang casaquiman at cadayaan.
54.--M~ga Apo na tatayó sa Tanun~gan (Senador) at magbibibig sa canicanilang casamahan ang man~ga General at Almiranteng casalucuyang naglilincod; ang Rector ó namamahala sa bucal n~g carunun~gan (Universidad Central) at n~g m~ga Sanayang (Academia) itayó ucol sa alin man san~gá n~g dunong at alám; ang m~ga Decano n~g m~ga Sindicatong itayó n~g m~ga humahauac nang iisang hanap-buhay; at ang m~ga Director n~g m~ga bahay na natatalaga sa pagcacaauang gaua sa tauo, na pinan~gan~gasiuaan n~g Pamunoan.
Ang m~ga nasabing Rector n~g m~ga Sanayan gayon din ang m~ga Decano at Director ay hindi macatatayong Apo, cundi nila hin~gin sa Kapisanan na sila'y, biguian n~g capangyarihang itó sa pagca't ang canicanilang pinamamahalaan ay nacatutulong n~g malaqui sa cagalin~gan n~g lahat.
55.--Macahihin~gi din naman nitong capangyarihan sa Kapisanan at macahuhugot n~g isang Apo sa canila rin ang