Panukala sa Pagkakana nang Repúblika nang Pilipinas | Page 9

di na
magdadaan sa alin mang Paniualaan, n~guni't ang kapulun~gang
hahatol ay magpapasabi sa laguing Paniualaan at dadali-daliin ang usap

upang matapos agad. Samantalang ganito'y ang may usap ay di
macahaharap sa m~ga pulong nang Kapisanan hangan di maquilalang
siya'y ualang sala.
47.--Ang man~ga capangyarihan nang Kapisanan ay ito:
Una. Cupcupin at itangcacal ang man~ga catuirang quiniquilala sa
mamamayan nitong Panucalá at pan~galagaan ang ganap na catuparan
nang cautusan sa pagbaban~gon at iba pá.
Icalaua. Kumathá n~g m~ga cautusan, magpaliuanag sa m~ga
cahulugan nito at paualan n~g bagsic ang m~ga naquiquilalang lipás
na.
Icatlo. Ilagay sa catungculan ang mahalal na Presidente nang República
capag nadin~gig ang unang Calatas nito sa pagbati.
Icapat. Aminin bago pagtibayin ang ano mang cayaring gauin sa m~ga
taga ibang lupa at quilanlin muna ang pagcacailan~gan bago pairalin
ang ano mang digma.
Icalima. Magbigay ó tumangui sa capahintulutang quinacailan~gan
upang macapasoc ang m~ga sandatahang taga ibang lupa sa
nasasacupan nang República.
Icaanim. Pasiyahin taon taon cung maquita ang hamong n~g Presidente
n~g República ang Hocbong dagat at Hocbong cati na dapat gamitin sa
panahon n~g capayapaan at ang maguiguing caragdagan sa arao n~g
digma, at maglagay n~g man~ga cautusan tungcol sa cahusayan at
paraang dapat sundin n~g m~ga naturang hocbo.
Icapito. Ipacana taontaon ang m~ga ambagan at ang pagaayau-ayau
noon.
Icaualo. Pasiyahin ang dami nang magugugol sa pamamahala sa bayan
at pagnoynoyin ang catoosan (cuenta) noon.
Icasiyam. Magtayo nang m~ga Aduana (pamahalaan sa m~ga lalauigan)

at maglagay n~g man~ga Aransel ó Tandaan nang m~ga opang dapat
sin~gilin sa m~ga calacal na idoong.
Icasampu. Magpasiya nang nauucol sa pamamahala, pagiin~gat at
pagaaluas n~g m~ga pag aari n~g República at humiram sa n~galan
nito n~g salapi cun baga't cailan~gan.
Icalabingisá. Magdagdag ó magbauas n~g m~ga Katungculang
quinacailan~gan n~g isang matipid na pamamahala.
Icalabingdalaua. Pasiyahin ang halaga, timbang, uri at n~galan nang
man~ga salapi, at gayon din ang huarang lalong madali at matuid n~g
man~ga timban~gan at panucat.
Icalabingtatlo. Guisin~gin at pasulon~gin ang lahat nang paraan nang
hanap-buhay at alisin ang man~ga nacahahadlang sa paglaqui.
Icalabingapat. Ilagay ang paraan n~g pagtuturo sa bayan sa boong
nasasacupan n~g República at ituro ang man~ga patungtun~gang
susundin sa paghuhusay sa man~ga malacas at sa man~ga maysaquit.
Icalabinglima. Magcaloob n~g man~ga Karan~galan at gantí, pati nang
capatauaran sa sála, na ihamong nang Pamunoan.
Icalabinganim. At catapustapusa'y pasiyahin muna ang capanagutan
n~g man~ga Kagauad n~g Pamunoan, at n~g Presidente n~g República
cun ito'y mahahalinhan na.
48.--Ang lugal na pinagpupulun~gan nang Kapisanan ay lubhang
cagalang-galang at di mapagpapahamacan at sino ma'y ualang
macapapasoc doon cun may bitbit na sandata cahima't ang Presidente
n~g República. At hindi rin macapapasoc dito ang m~ga sandatahan,
liban na lamang cun ipatauag nang Presidente nang Kapisanan upang
maoli ang cahusayan sa loob na guinambala nang man~ga di marunong
magbigay puri sa sarili at sa hinahauacang catungculan.
49.--Ang alin mang Tagatayó ay macapaghaharap sa Kapisanan nang
ano mang panucala nang cautusan, cailan ma't ito'y gauin sa sulat; at

cun ipahayag nang Kapisanan na yao'y marapat pagpulun~gan at
pagnoynoyin ay bibiguian n~g salin ang Tanun~gan upang paglini~gin
nitó.
Hindi mapagbobotosan sa Kapisanan ang ano mang panucala, cun hindi
maquita muna ang man~ga pinag usapan sa Tanun~gan.
Ang man~ga pacaná nang Kapisanan ay may bagsic nang cautusan,
n~guni't hindi pa dapat sundin cun hindi pa ilinalat-hala yaon nang
Presidente.
50.--Sa man~ga pagpupulong at iba pang nauucol sa panihala at
cahusayan sa loob nitong Kapisanan ay ang susundin ay ang man~ga
Tagobiling caniyang quinathá.
51.--Ang man~ga Tagatayó sa cabayanang calooban nang República
pati nang tigisang pili sa man~ga tumatayo sa man~ga capit cabayanan
ang naguiguing Laguing Paniualaan na, cun nasasara ang Kapisanan, ay
man~gan~galaga sa ganap na catuparán n~g m~ga Cautusan at siyang
tatauag sa man~ga capulong cun ito'y hin~gin n~g Presidente sa pagca't
dumaan ang caguipitan ó may pagpupulun~gang lubhang malaquing
bagay.

ICAPAT NA CASAYSAYAN.--Tungcol sa Tanun~gan (Senado).
52.--Ang Tanun~gan ay isang cabilugang lubos na cagalang-galang, na
quinadoroonan n~g man~ga tauong lalong hirang dahil sa cahusayan
n~g paquitang ugali at sa calaquihan n~g naalaman sa ano mang
san~gá n~g carunun~gan at paghahanap-buhay.
Ito'y natatalagang magpaliuanag sa Kapisanan at sa Pamunoan sa
canicaniyang usap na hinahauacan, upang ang lahat na itadhana nilong
dalaua ay masamahang palagui n~g pagcatuga at catuiran; caya't ualang
macaaaquiat dito sa mataas na luclucan cundi yaong m~ga piling
mamamayan na nagpaquita n~g di caraniuang talas n~g isip at
casipagan.

53.--Ang Tanun~gan ang una-unang magsisigasig sa icasusulong n~g
pagtuturo sa bayan at n~g gaua sa lupa, gauang camay at gauang
mag-calacal, pati n~g m~ga daong na calacalan at pangdigma; caya't
pag-aaralan ang malayong inabot n~g m~ga iba't ibang lupa tungcol sa
m~ga bagay na ito at iba pang icagagaling n~g República, ihahamong
sa Presidente ang pagpapasoc dito n~g man~ga cagagauang hindi pa
natatahacan n~guni't napagquilalang mabuti, cucupcupin ang m~ga
tan~gi sa caramihan dahil sa talas n~g isip at sa m~ga natuclasang
icagagaling n~g lahat