Leabhráin an Irisleabhair--III | Page 6

uaidh tríd
an uathais mhóir úd 'n-a thóin é.
Ní ag dul i gcumhainge atá an uathais seo, tá seacht gcomhachta ag
cabhrughadh le chéile chun í leathanughadh ó ló go ló. Farsingi-gheann
rith uisce poll choidhche. Ní'l éan-duine a thógadh suas le galldachas ná
déanfaidh sé na daoine a bheidh 'n-a chomhluadar gallda mar é féin.
Chonnac-sa an lá eile triúr leanbh óga nár chuaidh ar scoil riamh ghá
dhéanamh so le na sean-mháthair agus í i n-aois a ceithre fichid. Bhí
"tiss, a laogh," agus "neo, a laogh," agus "mindeen yoursel, a chuidín,"
ar bharra a teangan ó mhaidin go hoidhche aici dhóibh. Tá an traen
agus na camthaí seirbhíseach a bhíonn na feidhil á dhéanamh; tá an
post, & buachaillí an phuist a théidheann ó thigh go tigh san tuaith dá
dhéanamh; tá páipéar na seachtmhaine á dhéanamh; an gnó céadna ar
siubhal san scoil & san séipéal; na timthirí atá amuigh ó sna Bórdaibh
seo a bhíonn ag comhairliughadh na bhfeirmeóirí; na tighthe ósta & na
cuairteóirí & a lucht leanamhana--tá siad so uile ag méadughadh an
phuill úd, mar tá siad ó cheann ceann de'n bhliadhain ag dingeadh

Béarla isteach ár gcluasaibh.
Féachaimís anois an bhfuil ár sciath-chosanta leathan láidir a dhóthain
chun na náimhde uile seo a choimeád uainn amach. Tá ár seasamh ar na
páistíbh. Chíonn gach éinne é sin. Caillimís iad, agus tá sé chomh
maith againn 'slán beó' fhágaint ag ár mbairile go deó. Coimeádamís
Gaedhealach iad, agus tá an lá linn. Ní fheadar an dtuigid do
léightheóirí deacracht an nídh seo ámhthach. Labhradh éan-athair
cloinne atá ag casadh le n-a leanbhaí féin a thabhairt suas mar badh
chóir. Badh mhaith liom focal ó Pheadar Ó Laoidhléis ar an gceist seo.
Sé lóbh is dóigh liom adeir gur cogadh síoraidhe beatha dhuine ar an
saoghal. Acht deirm-se ná fuil sa chogadh so acht neamh-nídh seachas
an cogadh a bhíonn ar gach teinteán i n-a mbítear ag casadh le leanbhaí
do choimeád Geadhealach i n-indheóin na náimhde do áirimhigheas
thuas. Agur má's mar seo atá an scéal ag leanbhaí na nGaedhilgeóirí
connus atá sé ag an marcsluagh ná tabharfadh a dtúismidhthe biorán
buidhe ar ciaca bheidís Gaedhealach nó Gallda! Cad do dhéinimíd-na,
muinntir na Gaedhilge, do sna leanbhaíbh seo.
Múinimíd páidreacha Gaedhilge dhóibh, ach is i mBéarla déanfaidh an
sagart agus an t-Easpog iad do cheistiughadh; múinimíd dóibh connus
Gaedhilg do léigheamh, acht óir is scoil Bhéarla í, caithfidh an Béarla
bheith i mbun 's i mbárr ár gcuid oibre. Múinimíd rinnce Gaedhealach
dhóibh, acht is i mBéarla dhéanfaid siad cainnt air agus úsáid de n-a
dhiaidh sin. Sé an scéal céadna ag gach nídh eile é. Ní'l an fear soin
cruthanta fós a dhéanfadh nídh do bh'fearr de leanbhaíbh leis an saghas
so oideachais ná Anglo Irishmen. Sin é go cruínn atá againn dá
dhéunamh díobh. Ní'l ann acht ag casadh le baraile na tóna briste do
líonadh.
Ní'l réiteach na ceiste seo, ná sábháil na teangan le fagháil taobh
amuigh de'n scoil Ghaedhealaigh. Is éigin na leanbhaí do chur uirthi, &
gach nídh d'oirfidh dóibh a mhúineadh i nGaedhilg. Ní dhéanfadh an
galldachas díth ná dochair annsoin dóibh. Do thuitfeadh sé siar síos
díobh mar a thuiteann an braon de'n lachain. Ní féidir an teagasc so
thabhairt i n-éan-scoil náisiúnta indiu. Ní'l sa cheann is fearr aca so go
fíor acht scoil ghallda. Caithfimíd féin, ar an adhbhar soin, costas na

scoile d'fhulang sa chéad fháscadh.
Ní'l amhrus ar domhan, ar a shon sain, má chuirfimíd suas í, & má
théidheann an obair chun cinn innti--má thigeann linn gnó tairbheach a
dhéanamh innti--níl amhras ar domhan ná go ndíolfadh an bórd
léighinn asti i gcionn chúpla bliadhain, & ná go leogfaidís dúinne
leanamhaint do'n obair do chuireamair ar bun innti.
Is dóigh liom féin go mbeidh eagla an chostais ar an gCoiste Ghnótha;
agus má bhíonn is dócha gur bh'fhéidir do dhaoinibh lasmuigh de'n
Choiste an t-airgead do dhéanamh suas. Táim chomh cinnte go bhfuil
an scoil ag teastáil uainn, chomh cinnte go ndíolfadh an Bórd i gcionn
chúpla bliadhan aisti, agus annsoin gur bh'fhéidir dúinn mórán dá
saghas a bheith againn; chomh cinnte go bhfuil saoradh na teangan
innte, go dtabharfad £5 d'éan-fhuireann Gaedhilgeóirí a chuirfidh le
chéile chun í do sholáthar.
Tá saothar mór déanta le deich mbliadhna againn. Ba ró-lag é ár
dtosnughadh: Ní'l bliadhain a ghabhann tharainn ná tugamaoid
coiscéinn chun cinn--ná téidhimíd pas beag níos aoirde. Is maith é sin.
Leanamís de. Excelsior choidhche! Tá coiscéim na bliadhna so gan
tabhairt fós againn. Tugaimís chun scoile Chonáin í.
GRUAGACH an TOBAIR.
* * * * *
AN CLÓ-CHUMANN, (Teóranta),
Clódóirí Gaedhilge, Sráid Mhór na Trágha,
Baile Átha Cliath.
* * * * *

End of the Project Gutenberg EBook of Leabhráin an Irisleabhair--III
by "Chonán Maol",