Inaugureele Rede | Page 9

uit het
andere voorkomt? Wie de bron van het zuur of van de olieachtige
bedorven stof, die zich in de eerste wegen bevindt en zoo lastig is voor
de miltlijders? Wie de herkomst van steenen in de galblaas, de nieren
en de urineblaas? Wie de oorzaak van het bederf van beenderen en van
den stank, die er mee gepaard gaat? Wie het vieze overgaan van
stilstaande vochten in een hoornachtige stijfheid of in zeer sterke
ontbinding of inbijtende scherpte? Wie ten slotte zou den
verschillenden invloed van hitte en koude, van het vermeerderen of
verminderen der circulatie op het veranderen van vochten zoo schoon
in het licht hebben kunnen stellen, als niet de Scheikunde met haar
fakkel was vooraangegaan?
Uit de beide vorige onderdeelen der Geneeskunde wordt voor het
grootste deel de leer der kenteekenen afgeleid. Derhalve komen ook
haar de voordeden ten goede, die de Scheikunde aan gene bezorgt.
Overvloed van voorbeelden zijn bij de hand: verschaft het bloed uit de
ader gelaten niet een duidelijke aanwijzing omtrent den inwendigen
toestand? Maar in den waren aard daarvan kan niemand een juist
inzicht krijgen tenzij door een scheikundig onderzoek. Hem blijft de
ware natuur der voedstermelk verborgen, voor wien de Scheikunde iets
verborgens is. Maar hoeveel is het waard, daarover een zuiver oordeel

te kunnen vellen! daar dát zoo dikwijls voor de ongelukkige kinderen
een vergif gelijk, de oorzaak is van oneindig veel folteringen en den
dood, wat aan hun zorgvuldig gekoesterd leven juist de zoete
gezondheid en wasdom had moeten geven. Als ik als geneeskundige nu
alleen voor geneeskundigen sprak, zou hier zeer veel te zeggen
overblijven betreffende sputum, zweet, verschillende soorten van urine
en ontlasting, die het echter beter is in stilzwijgen te hullen, opdat niet
hen, die minder gewoon zijn die dingen te hooren, een walging
bevange.
Ten slotte vertoonen zich de laatste twee onderdeelen der Geneeskunde,
de Hygiëne en de Therapie. Evenals deze, boven de andere in adel
uitblinkend, al dichter naderen tot het door de Geneeskunde zich
gestelde doel, zoo betoonde zich de Scheikunde jegens haar
milddadiger dan jegens de overige en overlaadde haar met nagenoeg al
het nuttige, al het goede, dat zij heeft, met zulk een oprechte toeneiging,
dat zij zelfs op die manier zich zelf niet scheen te voldoen en dingen
beproefde, die haar krachten te boven gingen, waarbij zij met ijdele
beloften de grenzen zelf der Natuur, om niet te zeggen der wetenschap
overschreed. Deze dwaling is ontstaan uit de onwetendheid der
kunstenaars, die ziende de wonderbare kracht van verscheidene van
hun uitvindingen daardoor zóó in vuur geraakten, dat zij meenden, dat
in hun begrensde kunst onbegrensde dingen besloten waren. Laten die
dus zelf de misgrepen boeten, die zij begingen, en laat daarom niet aan
de Scheikunde de haar verschuldigde lof ontzegd worden, dien zij door
zich moeite te geven voor de bescherming der gezondheid en het
verdrijven van ziekten verdiend heeft. Want wat is het geval? Leert
men niet door haar kunst den aard, de goede en slechte eigenschappen
van eet- en drinkwaren, van verschillende soorten water, wijn en bier
uitstekend kennen? Openbaart zij niet de elementen, samenstelling en
eigenschappen van warme, zuurhoudende en andere bronnen, beroemd
om haar geneeskracht, zóó duidelijk, dat zij ze zelfs namaakt en het
ontbreken van natuurlijke wateren vergoedt door kunstmatig
vervaardigde, die bijna geen geringere uitwerking hebben? De
grondstoffen, krachten, de wijze van werken der geneesmiddelen en,
wat toch wel in elk dat is, waarin de grootste macht schuilt, ontgaan
den scherpzinnigste zonder scheikundige analyse. Waartoe zou ik nu

melding maken van die veelvuldige kwalen der stervelingen, wier
behoorlijke geneesmethode alleen de Scheikunde aan de hand doet?
Waartoe zou ik de ontelbare geneesmiddelen van een uitgezochte
voortreffelijkheid opsommen, welke uitgevonden te hebben zij zich
beroemt? Ik zwijg nog van haar uiterst weldadige werkzaamheid,
waarmee zij de vreeselijke, doodelijke kracht van sommige lichamen
heeft weten onschadelijk te maken met zulk een lofwaardige uitkomst,
dat zij van vergiften geneesmiddelen zijn geworden, waarvan de
volkomen veiligheid de uitwerking evenaart. Ik ga voorbij haar
bijzondere geschiktheid om de krachten der geneesmiddelen te
verscherpen om ze te voorschijn te brengen, om ze te herleiden tot een
beperkten omvang en om ze telkens weer onder een aangenamen vorm
te doen verschijnen. Want als ik op mij nam alles thans een voor een
naar verdienste na te gaan, zou de dag voor mijn woorden te kort zijn.
Ziet, wat de doorluchte BOYLE, wat BELLINI, BOHN, STAHL,
HOFFMAN en anderen door hun scheikundige werken in de
Geneeskunde hebben tot stand gebracht. Maar waartoe is het noodig
een beroep te doen op buitenlanders? Onsterfelijke geschriften
bevinden zich in uw aller handen, onvergankelijk hebt gij in uw
geheugen geprent de voortreffelijke daden van den waarlijk grooten
man, dien wij gelukkig hier tegenwoordig in leven -- o moge hij dat
lang blijven! -- en in welstand zien.