In en om Javas Paradijs | Page 4

Pasoeroean--Soerabaia is trouwens van daar in een paar uren per spoor te bereiken--kunnen handelslui ook hier geregeld in verbinding blijven met hunne zaken.
Onder de vorstelijke personen, die Tosari met een bezoek vereerden, noemen wij in de eerste plaats Prins Hendrik der Nederlanden, toen hij in 1837 met de Bellona in deze gewesten kwam.
Ook de koning van Siam, Prins Lodewijk van Savoye, hertog der Abruzzen, dezelfde die onlangs den Ruwenzori, besteeg, de Prins van Reus, kleinzoon van wijlen Prinses Sophia der Nederlanden, Kroonprins Ruprecht van Beieren, vertoefden er dagen lang, om de goddelijke omstreken te leeren kennen. En welk persoon van gewicht, zoowel in het particuliere als in het ambtelijke, kent niet Java's Paradijs uit eigen aanschouwing?
Hier schreef Couperus zijn "Stille Kracht", Borel "Een Droom", hier hield de Minister van Sport uit patria, de heer C. A. A. Dudok de Wit, ambtshalve een inspectie over de geheele inrichting en sprak er onomwonden zijn volle tevredenheid over uit.
Onder den indruk van de machtige natuur schijnen hier zelfs deftige lieden uit hun plooi te komen, te oordeelen naar de indrukken, gedurende hun verblijf in het etablissement vastgelegd in een register.
Een bekend hoofdofficier, een vechtsabel, laat zich daarin uit als volgt: "Een best bivak." Een collega van de Marine hoopt er eenmaal "voor goed zijn anker te laten vallen", een rechterlijk ambtenaar oordeelt: "Oost-West, thuis best. Tosari thuis," en een grijs koopvaardijkapitein, die kort en bondig neerschrijft: "Alles in orde (R.)" wekt, wat zijn letterkundige ontwikkeling betreft, de geestdrift op van een aantal adelborsten, die onder 's mans gekrabbel met groote letters neerschrijven: "Drie hoera's voor de R."
De humor ontbreekt er dus ook niet. Jammer is het zeer zeker, dat, nu men hier te lande zoo in het teeken van bezuiniging staat, de regeering er toe overging om de geldelijke subsidie in te trekken, die sinds jaren aan het Sanatorium werd verleend in verband met de plaatsen, die er moesten worden opengehouden voor zieke ambtenaren eerste klasse en officieren.
Was evenwel het toekennen van subsidies aan sanatoria, vroeg "De Locomotief", wel een geldelijk offer, dat de regeering plengde ten behoeve van hare dienaren? Wij zijn in staat om een recent geval mede te deelen, waaruit blijkt dat het geld, aan bovenbedoelde subsidies besteed, zijn rente wel opbracht.
De heer X, ambtenaar lijdende aan een tropische leverkwaal, verzocht, toen de behandelende geneesheer evacuatie naar Holland noodig achtte, een proef te nemen met Tosari, omdat het hem geldelijk niet gelegen kwam met buitenlandsch verlof te gaan.
De pati?nt herstelde, dank zij het uitnemende klimaat, gelijk in 90 procent van deze ziektegevallen te Tosari behandeld, plaats vond.
Evacuatie naar Europa werd dus voorkomen, en dit herstel bespaarde aan den lande ruim negen duizend twee honderd gulden (passage heen en terug naar Holland, benevens verlofstractement), ongeveer het bedrag dat door de regeering aan subsidie voor alle ambtenaren gedurende een geheel jaar aan genoemd herstellingsoord werd verleend.

Bezien wij thans de omgeving van het Sanatorium eens meer van nabij, om tevens op te gaan naar den ouden Bromo, Tosari's wachter.
Het is laat geworden gisteren avond. Bouwmeester met zijn wakker troepje voerde in de recreatiezaal "Voerman Henschel" op, en na afloop van de voorstelling is menigeen onder het genot van een glas wijn nog wat blijven napraten.
Om vijf uur in den ochtend zouden de paarden voorkomen.
Doel van den tocht: Zandzee, met Bromo.
Daar recht vooruit slingert het pad langs ravijnen en berghellingen tot op den eigenlijken bergkam, die hier ruim zes duizend voet hoog is. Zie thans ver voor u uit in de diepte, als de morgennevelen genoegzame vensters in het hemelsch gordijn openlaten.
Wat ge dan ziet? Een lappendeken van groen, geel, met een floers, een waas bedekt; bovenaan een horizontaal vlak, van links naar rechts helder schitterend, soms zwarte of witte stipjes. Dáárboven een ongelijke horizontale streep, naar boven weder een helderen rand.
Die heldere, horizontale baan is de zee, die ongelijke horizontale streep is Madoera, het eiland waar ge over heen ziet.
Die zigzagsgewijze grauwe baan links, aan de linkerzijde van Madoera, is de hoek van Grissee, en daarboven ziet ge flauw drie trapsgewijze, lange horizontale banen aaneen. Dat zijn de zoogenaamde doodkisten, aldus genoemd omdat die drie platte lange kalkheuvels er op gelijken. Daar ziet ge over geheel het "suikerparadijs" van Soerabaia, Bangil en Pasoeroean heen. En het koffieparadijs? Dat is achter u gelegen.
Daar ziet ge nu een gebied, waar twee millioen menschen leven, werken en zwoegen voor handel en nijverheid, millioenen schats produceeren, een land waar vrede en welvaart heerscht door arbeid.
We gaan verder oostwaarts op, eerst een tijd lang over den hoogen noordelijken bergwand, langs een pad van zand, door den Bromo tot hierheen uitgeworpen op zes à acht palen afstand.
Rondom u in alle geulen en hoeken, langs alle hellingen, op alle ruggen, houden zich onzichtbare wezens op, die u begluren, begeleiden en bespieden.
Vrees evenwel niet! De geleider, Tenggerees, is de ware gids