Gwaith Mynyddog. Cyfrol II | Page 4

haf o'r gweunydd,
Dwyn cusanau'r haul yn llu,?Ar ein bochau gwridog beunydd,
I addurno cartref cu?
Dringwn fry i gartre'r hedydd,
Chwarddwn, neidiwn megis plant,?Lle mae'r cwmwl yn cael bedydd
Yng ngrisialaidd ddwfr y nant;?Canwn gerddi a dyriau,
Casglwn flodau gwyllt y wlad,?Ac mi gadwn y pwysiau
Harddaf oll i'n mam a'n tad.
FFUGENWAU.
Ceir llawer i glefyd ar hyd ein hen wlad,?Rhai'n berygl ryfeddol a hir eu parhad;?Mae clefyd Eisteddfod yn dod yn ei dro,?A chlefyd excursions a chanu Soh, Doh;?Ond clefyd ffugenwau yw'r gwaethaf a gaed,?Mae'n drymach na chlefyd y genau a'r traed.
Mae Eos y Weirglodd ac Eos y Bryn,?Ac Eos yr Afon, ac Eos y Llyn,?A llewod ac arthod, eryrod a brain,?Ac ambell i fwnci ynghanol y rhain.
Os digwydd i hogyn wneud pennill o gan,?A'i anfon i'r print ac oddiyno i'r tan,?Dechreua droi gwyn ei ddau lygad i'r nen,?A'i fam yn ochneidio dan ysgwyd ei phen;?Rhaid ei gipio i'r orsedd pe bai yn ei glocs,?A'i blastro ag enw fel label ar focs.
Mae Eos y Weirglodd, &c.
Rhaid gwneud dyn yn bencerdd os gwelodd o don,?Mae Pencerdd Sir Benfro a Phencerdd Sir Fon,?Os delir i urddo fel hyn ym mhob sir,?Cawn afael ar Bencerdd Caergwydion cyn hir;?'Rwy'n cynnyg cael urddo hen geiliog fy nhad,?A'i alw yn bencerdd ceiliogod y wlad.
Mae Eos y Weirglodd, &c.
Y ffasiwn ddiweddaf a ddaeth fel mae son,?Dweyd enw a ffugenw a'r surname yn y bon,?Dweyd John Arfon Jones a dweyd Rhys Meirion Rhys,?A Lloyd Maldwyn Lloyd, gyda Prys Teifi Prys,?A chyda'r rhai yna daw Morris--
Llanfairmathafarn eithaf?Rhosllanerchrugog,?Llanrhaiadr Mochnant,
Hugh,?A William Carey Williams a Dafydd--
Llanfairpwllgwyngyll gogerychwyrndrobwll
Dysilio gogo goch
Pugh.
Ebrill 29, '76.
FY NGHALON FACH.
Fy nghalon fach, paham mae'r wawr
I'w gweld fel hwyr y dydd,?A'r hedydd llon uwchben y llawr,
A'i gan mewn sain mor brudd??Ateba fy chwyddedig fron,--?Mae rhywun ffwrdd tudraw i'r donn.
Fy nghalon lawn, mae'r rhod yn troi,
A'r rhew a'r eira'n dod,?Er hyn mae gwg y gaea'n ffoi
Er oered yw yr od;?Mae'r gwynt yn sibrwd dros y ddol?Fod rhywun hoff yn dod yn ol.
TYSTEBAU.
Fu 'rioed y fath oes yn yr oesau,
A'r oes 'rydym ynddi yn byw,?Fe'i gelwir yn oes y peiriannau,
Ac oes rhoddi'r mellt dan y sgriw;?Mae'n oes i roi tanllyd gerbydau
I chwiban dan fynydd a bryn,?'Rwy'n meddwl mai oes y tystebau
Y dylid ei galw er hyn.
Os bydd dyn yn myned o'i ardal,
Rhaid rhoi iddo dysteb lled fawr,?Neu'n aros,--rhaid gwneud un llawn cystal
I rwymo ei draed wrth y llawr;?Rhoir tysteb am waith ac am ddiogi,
Rhoir tysteb i'r du ac i'r gwyn,?Ceir tysteb am gysgu'n y gwely,
Os pery tystebau fel hyn.
Gwneud tysteb o nod genedlaethol
A wneir i bob crwtyn yn awr,?Argreffir colofnau i'w ganmol,
A'i godi'n anferthol o fawr;?Mae'r gair cenedlaethol yn barod,--
A helpo y genedl, a'r gair,?Er mwyn cael cyfodi corachod
A llenwi eu llogell ag aur.
Mae mul yn hen felin Llanodol,
'Rwy'n cynnyg cael tysteb i hwn,?A honno'n un wir genedlaethol,
Am gario ar ei gefn lawer pwn;?Paham na chai dysteb ragorol
I'w rwystro am byth gadw nad??Mae'r mul yn hen ful cenedlaethol,
A haedda ei weld gan y wlad.
Mae'n cario yr yd mor ddigyffro
Dros fynydd, a dyffryn, a dol,?Ac wedyn caiff eisin i'w ginio
I aros i'r blawd fynd yn ol;?Rhag c'wilydd i genedl y Cymry
Am fod eu syniadau mor gul,?Fe ddylid gwneud ymdrech o ddifri
I gychwyn y dysteb i'r mul.
Mae'i glustiau'n mynd lawr dros ei lygaid,
O! clywch ef yn codi ei gri,?Mae'n g'wilydd fod tad y ffyddloniaid
Heb dysteb pryd hyn ddyliwn i;?Oferedd im' fyddai ei ganmol,
Mae gweithio i'w wlad bron a'i ladd,?Rhowch dysteb i'r mul cenedlaethol,--
Nid ef fydd y cyntaf a'i ca'dd.
Ebrill 29, '76.
RHOWCH BROC I'R TAN.
Ar ol bod trwy'r dydd yn llafurio
A'r morthwyl, y trosol, neu'r rhaw,?A dioddef eich gwlychu a'ch curo
Gan genllysg a gwyntoedd a gwlaw;?'Rol cyrraedd eich bwthyn eich hunan,
Mor ddifyr fydd cau'r drws yn hy,?A'r oerfel a'r t'w'llwch tu allan,
A'r cariad a'r tan yn y ty;
Rhowch broc i'r tan,?A chanwch gan,?I gadw cwerylon o'r aelwyd lan.
Pan fyddo y gwr wedi monni,
A'i weflau'n lled lipa i lawr,?A'i lygaid gan dan yn gwreichioni,
A'i drwyn braidd yn hir ac yn fawr;?Edryched y gwragedd dan wenu,
A pheidiwch dweyd gair wrtho fe,?Daw amser a'r gwr at ei ganu,
A'r gweflau a'r llygaid i'w lle.
Rhowch, &c.
Os bydd rhai o'r gwragedd ar brydiau
Yn edrych yn sarrug a sur,?A'u llygaid fel cwmwl taranau
Yn lluchio y mellt at y gwyr;?Mae cariad yn well yn y diwedd
Ar ol bod mewn helbul ei hun,?'Dyw'r mellt sydd yn llygaid y gwragedd
Erioed wedi lladd yr un dyn.
Rhowch, &c.
Pan fyddo yr aelwyd yn oeri,
A'r anwyd yn dyfod i'r gwaed,?Pan fyddo y trwyn wedi rhewi,
A'r winrhew ar fysedd y traed,?Pan fo Catherine Anne wedi briwo,
A Dafydd y gwas ddim yn iach,?A'r babi yn nadu a chrio,
A'r gath wedi crafu John bach,
Rhowch, &c.
Ion. 3, '73.
MI SAETHAIS GAN.
(O Longfellow).
Mi saethais gan i fyny i'r ne',?A disgyn wnaeth nas gwyddwn ple,?Can's ni fu 'rioed un llygad llym?All ddilyn saeth ar hediad chwim.
Anadlais gan i wynt y ne',?Aeth gyda'r gwynt nas gwyddwn ple,?Oblegid nid oes llygad glan?All ddilyn llwybrau adlais can.
'Mhen blwyddau hir mewn calon pren?Y saeth a gefais