Gwaith Mynyddog. Cyfrol II | Page 2

edrych lawr o'r
bryniau
Gan ddisgwyl gweled Cymru'n un;
Bu'n gwlad am oesau'n araf
waedu,
Ond sych dy ddagrau, Walia Wen,
Mae seren gobaith uwch dy ben,

Daeth cledd Llywelyn i'th waredu.
Ymlaen!
CYMRU, GWLAD Y GAN.
Pa beth sy'n Nghymru, gwlad y gan,--
Ai diliau glwys, ai dolydd glan,


Ai gwastad diroedd heb eu hail,
Yn dwyn eu blodau teg a'u dail?

Na, na, nid dyna'r harddwch sydd
Yn teg addurno Gwalia rydd.
Pa beth sy'n Nghymru, gwlad y gan?
Rhaeadrau gwyllt a nentydd
glan,
Clogwyni serth a chreigiau ban,
A harddwch. Eden ym mhob
man!
Ac O! mae yno fwthyn cu
Sy'n werth palasau'r byd i mi.
Mae tyrrau cestyll Gwalia Wen
Yn pwyntio i fyny tua'r nen,
Gan
ddweyd mai anfarwoldeb sydd
Yn eiddo dewrion Cymru rydd;
O
boed i mi gael byw yn hon,
A beddrod yn ei thyner fron.
Mae adsain bloedd y dewrion fu,
Heb farw rhwng ein bryniau cu,

Ac ysbryd ym mhob awel wynt
Yn adrodd hanes Cymru gynt;
O
boed i mi gael byw yn hon,
A beddrod yn ei thyner fron.
SIOM SERCH.
Daeth ef i geisio denu'r ferch,
A phlannu'i galon yn ei bron;
Cyn iddi ddysgu pwyso serch,
Fe ddysgodd garu'r llencyn llon;
Aeth ef a'r lili dyner, wen,
Oedd ar ei bron, angyles ne,
A phlannai'n ol ar galon Gwen
Hardd rosyn cariad yn ei lle.
Rhodd iddo'r cyfan feddai'n awr,
Ei geiriau mel a'i gwenau drud,
Rhodd iddo hefyd galon fawr
Yn llawn o gariad byw i gyd;
Cydwylai hi fel gwlith y nef
Pan wylai ef o dan ryw gur,
A chwarddai pan y chwarddai ef,
A'r cyfan er mwyn cariad pur.

Ond oerodd bron y llanc cyn hir,
Ac ymaith aeth gan adael hon,
Heb feddwl fawr fel treiddiai cur
Fel saeth i lawr i'w gwaedlyd fron;
Diangai gobaith teg ei wawr
'Run fath a'r lili oddiar y ferch,
Gan adael iddi hi yn awr
Wywedig ros twyllodrus serch.
TARO YR HOEL AR EI PHEN.
Mae ambell i saer gyda'i forthwyl
Yn taro yr hoelen yn gam,
Ac ambell i un sydd mor drwsgwl
A phe bai'n rhoi'r morthwyl i'w fam;
Ond hyn sydd yn iawn a
dymunol,
Pan godi dy forthwyl i'r nen,
Gofala wrth daro, 'n wastadol,
I daro yr hoel ar ei phen.
Mae llawer areithiwr go ddoniol,
'Nol dodi y testyn i lawr,
Yn dwedyd pob peth amgylchiadol,
Heb son am ei destyn am awr;
Siarada mor ddiflas a phlentyn,
A thry wyn ei lygaid i'r nen,
Paham nad ai'r dyn at ei destyn,
A tharo yr hoel ar ei phen?
Aeth bardd i wneud pryddest anghomon,
A'r testyn oedd ci Ty'n y March,
Dechreuodd yng nghwymp yr
angylion,

A'r cwn aeth at Noah i'r arch;
'Rol canu pum mil o linellau,
Gwnaeth bennill i'r ci yn y pen;
Paham na bae beirdd y pryddestau
Yn taro yr hoel ar ei phen?
Aeth llencyn am dro gyda'i gariad,
A soniai mor braf oedd yr hin,
A'i bod hi mor bethma yn wastad
Os na fyddai'r tywydd yn flin;
Pam na fuasai'r llelo anghelfydd
Yn gofyn addewid gan Gwen,
A siarad am fodrwy lle'r tywydd,
A tharo yr hoel ar ei phen?
Ebrill 19, '75.
CYMRU FU, A CHYMRU FYDD.
"I'r gad!" "I'r gad!" ddaw gyda'r gwynt
O faesydd gwaedlyd Cymru
gynt,
I'r gad i gyd, i'r gad ar goedd,
Ar creigiau'n clecian gan y
floedd;
Er treiglo am fil o oesau chwith,
Mae'r floedd "I'r gad" heb
farw byth;
Mae fel yn adsain nos a dydd,
Mai "Cymru fu a Chymru
fydd."
Ar faesydd gwaedlyd Cymru fu
Fe dyfa blodau cariad cu;
"I'r gad"
yn awr heb saeth na chledd,
"I'r gad" dan faner glaerwen hedd;

Mae'r cleddyf dur mewn hun di-fraw,
Ac arfau rhinwedd ar bob llaw;

Pelydra heulwen hanner dydd
Ar Gymru fu a Chymru fydd.
PERTHYNASAU'R WRAIG.
Mi wnes beth unwaith yn fy oes
Na wnaf mo hono mwy,
Priodais gyda geneth lan,

Y lanaf yn y plwy;
Mi wyddwn eisoes fod gan hon
Berthnasau yn y byd,
Ond chydig a feddyliais am
Briodi'r rhain i gyd;
Dyna'i hewyrth, dyna'i modryb, &c., &c.
Pan b'wyf yn gofyn i ryw ffrynd
I droi i mewn i'r ty,
I gael ymgom am hanner awr
O hanes dyddiau fu,
Cyn dechreu siarad gylch y tan,
Na phrofi unrhyw saig,
Fe gymer imi hanner awr
I introdiwsio'r wraig.
Dyna'i hewyrth, &c.
Mi eis i'r dref yn fore ddoe
Yng nghwmni Sion y Graig,
A dyma'm hunig neges i
Oedd prynnu watch i'r wraig;
Pan rois yr oriawr yn ei llaw,
Dywedai 'mhen rhyw hyd,--
"A brynsoch chwi ddim pob 'i watch
I'm perthynasau i gyd?"
Prynnu watch i'r lot i gyd?
Wrth weld fod pethau'n troi fel hyn,
Dechreuais fynd o 'ngho',
A dywedais yn fy natur ddrwg
Na wnai hi byth mo'r tro;
Dechreuai 'i thafod hithau fynd

I drin a hel o hyd,
Ac nid yn unig hi ei hun,
Ond unai'r lleill i gyd.
"Peidiwch byth rhoi y goreu iddo," meddai ei thad, &c., &c.
Medi 13, '75.
GORNANT FECHAN.
(Goethe).
Gornant fechan, loew, dlos,
Treiglo'r wyt y dydd a'r nos;
Beth yw'th
neges? Beth yw'th nod?
I ble yn mynd?--O ble yn dod?
"'Rwy'n dod dros greigiau erchyll draw,
'Rwy'n gadael dolydd ar bob
llaw,
Gan