Gwaith Alun | Page 3

y creigiau hyll.
"Oni ddichon i ddichell,
Na chledd na nych, lwyddo'n well?
Rhyw
ddu fesur ddyfeisiaf,--
Pa ystryw ddwys, gyfrwys gaf?
Pa gais? pa
ddyfais ddifeth
Gaiff y budd,--ac a pha beth?
"'Nawr cefais a wna r cyfan,--
Mae'r meddwl diddwl ar dan;
Fy
nghalon drwy 'nwyfron naid,
A llawenydd ei llonaid;
Gwnaf Gymru
uchel elwch,
I blygu, a llyfu'r llwch:--
I wyr fy llys, pa'nd hyspyswn

Wiw eiriau teg y bwriad hwn?"
A chanu'r gloch a wnai'r Glyw,
Ei ddiddig was a ddeddyw,--
"Fy
ngwas, nac aros, dos di,
A rhed," eb ei Fawrhydi,--
"Galw ar fyrr fy
Mreyron,
Clifford hoew, Caerloew lon;
Mortimer yn funer fo,
A
Warren, un diwyro."
Deuent, ymostyngent hwy
I'w trethawr, at y trothwy:
O flaen
gorsedd felenwawr
Safai, anerchai hwy'n awr,--
"Cyfeillion bron eich Brenin,
A'i ategau'r blwyddau blin,--
Galwyd
chwi at eich gilydd
Am fater ar fyrder fydd;
Gwyddoch, wrth eu
hagweddau,
Fod llu holl Gymru'n nacau
Ymostwng, er dim ystyr,

I'm hiau o gylch gyddfau'u gwyr;
Ni wna gair teg na garw,--
Gwen,
na bar,--llachar, na llw,
Ennill eu serch i'm perchi,
Na'u clod i'm
hawdurdod i:

Ni fynnant Bor, cynnor cain,
Ond o honynt eu hunain;

Ganedig bendefig da,
O'u lluoedd hwy a'u llywia:--
Ond cefais,
dyfeisiais fodd,
O dan drais, i'w dwyn drosodd;
Ac i mi gwnant
roddi rhaith,
Ac afraid pellach cyfraith;
Rhoi llyffeithair a gair
gaf,--
Gair Gwalia gywir goeliaf:--
Yn rhywfodd, ni ddysgodd hon

Er lliaws, dorri llwon:
Elinor, lawen araf,
Mewn amhorth yn
gymorth gaf;
Mererid i'm Mreyron
I'w cais pur trwy'r antur hon."

Traethai'r Brenin, gerwin, gau,
Ar redeg ei fwriadau;
A'r Cyngor
wnai glodfori,
Mor ddoethwedd rhyfedd eu rhi,
A'i ddihafal rialyd,

Mewn truthiaith, gweniaith i gyd.
Yna'r arglwyddi unol
A gilient, nesent yn ol,
Gan grymu pen i'w
Brenin,
Laig ei glod, a phlygu glin.
Ufudd-dod y Frenhines.
E geisiai frys negesydd
Yn barod, cyn darfod dydd,--
A gyrrai, ar
farch gorwych,
I'r brif-ddinas y gwas gwych,
A gofynaig i'w Fanon,

A gair teg am gariad hon:
Y lonwech bur Elinawr
Serchog, oedd
yn feichiog fawr;
Gofynnai a hwyliai hon,
Gryn yrfa, i Gaernarfon,

Ar fyrder, fod mater mawr
I'w ddisgwyl y dydd esgawr.
O fodd ufuddhaodd hon,
Iach enaid, heb achwynion;
Dechreuai'r
faith daith, 'run dydd,
Mewn awch, a hi'n min echwydd;
Gwawl
lloer, mewn duoer dywydd,
A'i t'wysai pan darfai dydd;
Oer y cai
lawer cawod,
Cenllysg yn gymysg ag od;
Anturiai, rhodiai er hyn,

Trwy Gwalia, tir y gelyn;
Er ymgasgl bar o'i hamgylch,
A'i chell
yn fflamiau o'i chylch,--
Ni wnai hon ddigalonni,
Mor der oedd ei
hyder hi;
(Ow! ow! 'n wir beri'r bwriad
Tra glew, er dinistrio
gwlad:)--
Daeth, wrth deithio o fro i fryn,
Y faith yrfa i'w therfyn.
A'r deyrnes gynnes, heb gel
Yn ddiegwan ddiogel;
Rhoes Iorwerth
eres warant,--
Ae rhingyll i gestyll, gant,
Am alw cydymweliad

Brenin ac arglwyddi'n gwlad:

Rhuddlan oedd y fan i fod
Hygof
erfai gyfarfod;
I dorri rhwystrau dyrys
Y gelwid, llunid y llys:--

D'ai'r eurfig bendefigion
O amryw le 'Nghymru lon;
Yno y daeth yn
y dydd,
Gwalia o gwrr bwygilydd.
Ond oedai Edward wedyn
Eu galw i'r llys, hysbys hyn;
Disgwyliai
a dwys galon,--
Heb gau ei amrantau 'mron,
I'w fanon wirion, arab,

Ar awr ferth, esgor ar fab.

Harddai y lle--rhoi fwrdd llawn,
A gosod rhyw esgusiawn;
Ond er
yr holl arfolli
Holl blaid ein penaethiaid ni
Ni charent y gwych
aeron--
Y dawnsiau a'r llefau llon:
Y morfa llwm a hirfaith,
Lle
berw tonn, oedd llwybr eu taith,
A myfyrient am fawrion
Aeth
mewn cyrch dan dyrch y donn,--
Y glewion, enwogion wyr

Laddwyd, a'r prif luyddwyr:
Rhodient pan godai'r hedydd
Fel hyn,
hyd i derfyn dydd;
A'u dyddiau oll fel diddim,
Synnent, ond ni
ddwedent ddim:
Wedi egwyl ddisgwyliad,
O fewn eu bron daeth
ofn brad,--
Swn, fal rhwng sisial a son,
"Llawrudd a chyllill hirion;"

'Roedd gwaelod y trallod trwch,
I wyr Gwalia'n ddirgelwch.
Geni Tywysog.
Wele! o'r diwedd, ar ol hir dewi,
Deuai i Iorwerth genadwri
O
Gaersalwg,--gwnai ei groesholi,--
Yna ei holl anian oedd yn llonni

Hyd grechwen, pan glywodd eni--bachgen
Ag aur wialen a gai reoli.
Ac yna a'i udganwr
A'i gorn teg i gern y twr:
Galwyd arglwyddi
Gwalia, ar unwaith,
Ar heng hirfaith i ddod i'r gynghorfa.
Pob rhyw gadr waladr oedd
Yn esgud yn ei wisgoedd;
Distain wnai
iddynt eiste
Bob yn lwyth--bawb yn ei le:
Deuai'r Ynad dirinwedd,

Mewn parchus, arswydus wedd;
Mewn rhwysg a muner-wisgoedd,

Coron ar y coryn oedd;
A gwyneb yn llawn gweniaith,
O drefn y
dechreuai draith.
"Fy neges, brif enwogion,
A glywiau teg y wlad hon,--
Nid ydyw i
wneyd adwyth,
Dwyn loesion llymion yn llwyth,--

I fygwth clwyf a
gwaith cledd,
Nac i lunio celanedd;
Ond o fwriad adferu
Eich
hyfawl barch fel y bu;
Cymru ben baladr ffladr fflwch
Heddyw
sydd eisiau heddwch;
Rhoddi Llywiawdwr addwyn,
Nwyfre maith,
wnaf er ei mwyn;
Un na's trina es'roniaith,
Na swn gwag Seisonig
iaith;
Fe'i ganwyd ar dir Gwynedd,
Dull Sais, na'i falais, ni fedd;

Addefir ef yn ddifai,--
Ni wyr un fod arno fai:
Yn fwynaidd

gwybod fynnwn,
Beth wnewch? Ufuddhewch i hwn?"

Cydunent, atebent hwy,--
"Ymweledydd mawladwy,
I'n cenedl
rhyw chwedl go chwith
Ydyw geiriau digyrrith;
Cymru wech,--nis
cymrai hon
Lyw o astrus law estron;
Ond tynged a brwnt angen,

A gwae ei phobl, blyga'i phen:
Llin ein llon D'wysogion sydd
'Leni
mewn daear lonydd:
Rho di'r llyw cadarn arnom
A dedwydd
beunydd y b'om:--
Enwa 'nawr, er union waith,
Y gwr del wisga'r
dalaith,
'Nol cyfraith, fel b'o rhaith rhom,
Na thyrr ing fyth awr
rhyngom:
Ie, tyngwn, at angau,
Yn bur i hwn gwnawn barhau."
Fulion! ni wyddent falais,
Dichellion, na swynion Sais.
Dwedai'r blin Frenin ar frys--
"Felly ces fy ewyllys,
Doe y daeth,
megis saeth, son
Yn erfai o Gaernarfon,
Fod mab rydd wynfyd i mi,

Nawdd anwyl, newydd eni;
A hwn fydd eich llywydd llon,
A'ch
T'wysog enwog union:
Dal a