De Roos van Dekama | Page 4

Daar de in Friesland gewone waarschuwing: wacht u
voor den hond! ook hier voor het hek te lezen stond, traden onze beide
vrienden ook niet eerder de brug over, die de werf van den landweg
scheidde, dan voordat hun geroep eerst een grooten dog en eenige
keffertjes, vervolgens een drietal kinderen, daarna een knecht en
eindelijk een paar knappe boerendeernen had doen te voorschijn komen,
die allen (uitgenomen de blaffende honden) op een afstand bleven staan
kijken; totdat ten laatste de eigenaar zelf voor den dag trad en hen
wellekom heette. In zijne woning getreden vonden zij de koffiekan, den
roompot en de witte klontjes reeds op tafel staan en, nadat men een pijp
gestopt en aangestoken had, werd het receptenboek voor den dag
gehaald uit een glazen kast, waar het tusschen eenige gouden en
zilveren zweepen, hoofdstellen, schenkkannen en andere prijzen, op
harddraverijen behaald, lag te rusten.
Met bevende handen en het gemoed van eerbied doordrongen, sloeg
Willem den juchtlederen band open. Het was een handschrift op
perkament, tot opschrift voerende:
THESAURUS SANITATIS in usum Venerandi Monasterii sub
patronatu Sancti Odolfi, collectus ab Occone Varnesensi, in eodem
monasterio medic. chir. et obstetr. artem excercente.

"Ik denk niet dat de laatstgenoemde kunst den Heer Occo van Warns in
een klooster van veel nut zal geweest zijn," merkte Gerrit aan.
"Zeg dat niet," zeide Willem: "daar moest gezorgd worden, dat de
vrome vaders niet uitstierven; maar bovendien en zonder gekscheren,
vermits te dier tijd de kunsten en wetenschappen hier alleen in de
kloosters beoefend werden, was het niet meer dan natuurlijk dat elke
soort van beroep en kostwinning een vertegenwoordiger moest hebben
in gestichten van dien aard, waarheen ieder zich wendde, die eenige
hulp, in welk vak of van welken aard ook, voor zich of voor de zijnen
van doen had."
Dit zeggende, bladerde hij het handschrift door, hetwelk in de oude
Friesche landtaal met een nette hand geschreven was, en een lijst van
recepten bevatte tegen alle soorten van kwalen. Sommige der
opgegevene geneesmiddelen waren niet onderscheiden van die, welke
ook thans nog in zwang zijn: andere waren van een soort, die sedert in
onbruik geraakt is en vereischten een onbepaald geloof aan die
wonderbare sympathetische krachten, vroeger toegeschreven aan
enkele voortbrengselen uit het plantenrijk en aan de meeste gesteenten
en metalen. De juiste ouderdom van het werk viel moeilijk te bepalen,
daar het van geen jaartal voorzien was;--maar uit ettelijke
kantteekeningen, van een andere, min keurige hand ter neder gesteld en
onderschreven: Volcardus Abbas, kon men besluiten dat het werk
althans ouder zijn moest dan de eerste helft der Veertiende Eeuw,
vermits de Abt Volkert, gelijk ieder weet, in 1340 nog leefde.
"'t Is jammer, dat uw broeder de dokter hier niet is," zeide Gerrit tot
zijn vriend: "die had daar meer aan dan wij."
"Wel ja!" zeide Willem; "even alsof onze tegenwoordige geneesheeren
iets anders dan een blik van verachting zouden schenken aan een werk,
waarin de amethysten als een voorbehoedmiddel tegen alle vergiften en
de karbonkels als een waarborg tegen verraad worden
voorgeschreven.--Maar eilieve! zie eens: hier eindigt het receptenboek
en er volgt nog wat anders, dat wellicht merkwaardiger is: hoor eens,"
vervolgde hij, overluid lezende:

"Hic incipit narratio victoriae memorabilis quam de Hollandis
reportaverunt Frisii, nec non aliorum, sempiterna quae memoria digna
sunt, negotiorum."
En terstond verder lezende, ontdekte hij, dat het vervolg een Latijnsch
verhaal bevatte van den slag, bij Sint Odulfs klooster in den jare 1345
gestreden, maar doorvlochten met zoodanige omstandigheden,
bijzondere personen en gebeurtenissen betreffende, als welke onze
kroniekschrijvers onbekend zijn gebleven, althans niet door hen
vermeld worden.
Deze ontdekking scheen onzen jeugdigen oudheidminnaar belangrijk
genoeg toe, om wereldkundig gemaakt te worden: en hij wist, ofschoon
met moeite, door zijn welbespraaktheid het zooverre te brengen, dat de
Heer Broddelsma hem het Handschrift ter leen afstond; want van een
verkoop wilde de goede man niets hooren. Bijzondere huiselijke
omstandigheden, voor den lezer van geen belang, beletteden echter den
jongeling aan zijn plan tot uitgave van het stuk eenig gevolg te geven;
maar hij zond het receptenboek aan een geneeskundig tijdschrift,
waarin het, zoo wij hopen, eerlang, met ophelderende aanteekeningen
verrijkt, aan de aandacht van het publiek zal worden aangeboden: en
den schrijver van dit voorbericht werd verzocht de uitgave der kroniek
op zich te nemen. Deze had echter niet zoodra de handen aan 't werk
geslagen en tot toelichting van het verhaal de noodige overleveringen,
geschiedenissen en localiteiten geraadpleegd, of hij begon te vreezen,
dat, bij de uitgave, het werk zelf in de massa der noten en
ophelderingen zou verstikt worden, iets, dat thans wat algemeen in
zwang is geraakt, maar hetgeen hem altijd denken deed aan die stukjes
chocolade of suikergoed onzer hedendaagsche banketbakkers, zoodanig
met gesatineerde papiertjes, deviezen, verguldsel en prentwerk
omtogen, dat niet alleen de prijs van het geheel aanmerkelijk verhoogd,
maar