Dating Pilipinas | Page 9

ang iba sa pagkalunod dahil sa takot na siyang ariing may sala.
Ikalawa.--Naglalagay n~g isang bat�� sa isang sisidlang may kumukulong tubig, saka ipinadadampot sa mga pinagbibintangan at ang umayaw ay siyang nagbabayad n~g n��nakaw.
Ikatlo.--Pinapagtatangan ang m~ga pinagbibintan~gan ng tig-isang kandila na magkakasinlaki at magkakasinbigat, at kung sino ang unang mamatayan ay siyang inaaring nagnakaw.
Ang parusa namang inilapat sa nagnakaw kung ang ninakaw ay hindi lumalagpas sa halagang apat na putol na ginto ay ipinasasauli n~g hukom ang ninakaw saka pinapagdadagdag pa n~g isang gayon. Kung higit sa apat na putol na ginto ay inaalipin. At kung isang kate na ginto ay nilalapatan n~g parusang kamatayan �� kung dili ay inaapilin ang nagnakaw samp? ng asawa't mga an��k.
Di umano'y kaugalian din naman (marahil sa ibang balan~gay) na sa unang pagnanakaw ay pinapagbabayad lamang n~g isang gayon, sa ikalawa'y inaalipin at sa ikatlo ay pinapatay �� kung sakaling pinatatawad dito sa huling parusa ay kung inaalipin sampu n~g asawa't mga an��k.--Nguni't ang an��k na hiwalay sa bahay niya ay hindi idinadamay sa pagkaalipin, dahil sa isipang hindi kaalam sa pagnanakaw.
* * * * *
=Pags��sam��=
Kung ang dalawang tao ay magsam�� n~g tiggayong halag�� upang mangalakal, at ang may hawak n~g salapi ay maharang ng kampon sa di kasundong balangay ay katungkulan ng kasam�� na tubusin ang naharang; nguni't kung ang pagkapahamak ay kasalanan n~g may hawak ng salapi ay kailangang isauli ang salaping naparual �� kung dili ay n~g mga an��k. At kung walang maibayad ay masasanlang pinakaalipin siya at ang kalahati ng kanyang mga an��k sa kasam��ng dapat pagbayaran.
* * * * *
=Pagmamanahan=
Sa pagmamanahan ay hindi kailan~gan ang testamento, kungdi sukat na ang pahimakas na bilin n~g namatay sa kanino mang kaharap; sapagka't ang bilin n~g magulang ay lubhang mahalag��, dahil sa kapanampalatayan na ang mga kalulua n~g kanilang nangasirang magulang at kanunuan ay kasama rin nila sa sandaigdigang ito at siyang sa kanila'y nagpapaginhawa �� nagbibigay-hirap ayon sa asal nila (basahin ang paglilibing) ano pa't sa ganito'y hindi inuugali ang pagdadaya at pagsisinun~galing.
Sa katungkulan.--Ang m~ga anak lamang sa tunay na asawa ang nakapagmamana ng katungkulan n~g magulang, ano pa't kung pangulo sa isang balangay ang magulang at mamatay ay ang pan~ganay sa mga lalaki ang humahalili at kung patay na ay ang pangalawa; nguni't kung walang anak na lalaki ay mga an��k na babae ang humahalili ng papagayon din, at kung sakaling walang anak ay kamag-anak na pinakamalapit ang nagmamana, na ani Rizal, ay siya ring kautusang p��nanununtunan ng mga anak-hari sa Espa?a, Inglaterra, Austria at ibp.
Sa m~ga tunay na an��k n~g mag-asawa.--Ang tunay na magkakapatid sa ama't ina ay nagsisipagmana ng magkakasindami, malibang ibigin ng am�� �� ng in�� na palaman~gan ang sino man sa kanilang anak ng dalawa �� tatlong putol na ginto �� ng isang hiy��s kaya. Kung ang isa sa mga an��k ay nag-asawa sa isang uring maginoo at dahil sa kalakhan n~g kanyang bigay-kayang ipinagkaloob ay makahigit sa mana kay sa kanyang m~ga kapatid ay hindi ibinibilang ang kahigitang yaon; datapua't ang ano mang bagay na ibinigay n~g magulang sa kanino mang an��k maging sa pangan~gailangan �� hindi ay ibinibilang sa pagmamanahan.
Kung sa pagmamanahang ito ay may isang aliping nauukol sa lahat n~g magmamana ay binabahagi ang panahon n~g paglilingkod nito sa bawa't isa sa kanyang papan~ginoonin ayon sa pagkakasunduan nila. Kung sakaling hindi lubos ang pagkaalipin, kungdi kakalahati �� ikapat na bahagi lamang ang pagkaalipin ay pagbabayaran ng m~ga panginoon ang paglilingkod niya sa panahon n~g kanyang kalayaan ayon sa kanyang pagkaalipin.
M~ga an��k sa una't hul��ng asawa.--Kung ang sino man ay nakapag-asawang makalawa at kapua pinagkaroonan n~g an��k ay nagmamana ang isa't isa sa mga an��k ng ayon sa mana't bigay, kaya na ukol sa kanikanyang ina, at ang pag-aari n~g am�� ay binabahagi sa lahat na walang palamang sa kanino man.
M~ga an��k sa tunay na asawa at m~ga an��k sa alipin.--Kung ang sino mang lalaki ay nagkaanak sa tunay na asawa at nagk��an��k pa sa alipin ay hindi nagmamana ang sa alipin; n~guni't ang aliping naanakan ay pinapagiging-laya at ang an��k ay pinagkakalooban n~g miski ano, na kung maginoo halimbawa ang lalaki, ay isang putol na ginto �� isang alipin kaya.
M~ga an��k sa asawa at m~ga an��k sa babaeng kinakasama lamang.--Kung ang isang lalaki ay nagkaanak sa asawa at gayon din sa isang babaeng laya na hindi asawa ay hindi nagmamana ng magkakasingdami ang mga an��k, kungdi ang dalawang ikatlong bahagi ng tinatangkilik ng am�� ay iniuukol sa m~ga an��k sa tunay na asawa at ang ikatlong bahagi ay sa m~ga an��k sa babaeng laya na kinakasama lamang at di tunay na asawa.
M~ga an��k sa di asawa.--Kung ang sino man ay walang an��k sa tunay na asawa, kungdi sa babaeng kinasama lamang ay nan~gagmamanang lahat ang m~ga an��k at kung sakaling may an��k sa alipin ay pinagkakalooban lamang n~g ayon sa nabangit sa dakong