Cinematografo | Page 8

sa bayang pan~garap at doo'y, walang bagabag!
(Yayaon silang madali, at papasok sa kanan. Maririn~gig na dagli ang sipol n~g "auto". Lalabas si D. Tiburcio na kasabay ang lahat, at naghihiyawan.)
Lahat:--???Angeling....!!!
Ten:--Bili na kayo n~g man��....
Tib:--???Angeling....!!!
Peli:--(Sa lahat) ?Sino pu ba ang hinahanap ninyo?
Bal:--Ang aming anak. ?Nakita mo ba, among?
Peli:--Iyon po bang maganda?
Tib:--Oo, iyon n~ga, ?saan naroroon?
Peli:--Tinan~gay po n~g lawin......
(Pagkarin~gig noon ni Beteng, ay hihimatain. Mapapatun~gan~gang lahat.)
TABING.

=MGA KUROKURO=
?CINEMATOGRAFO!
Ang "libreto" n~g "Zarzuelang" may tinurang pamagat, na buhat sa panitik n~g manunulat sa dalawang wika, sa kastila at tagalog na si G. Jos�� Maria Rivera ay nabasa ko at napanood ko pa n~g ganapin ang unang tanghal sa Dulaang Rizal.
Sa tugmang ito ay ipinakilala n~g "Kumatha" na siya'y maalam sumulat n~g dula; ang pagkakasunod n~g m~ga tagpo (escenas) ay napakahusay, hindi nawawala ang "continuidad" na kailan~gan sa isang obra at ang galaw at m~ga anyo n~g m~ga "personages"; ang paglalabas pumasok sa tagpo ay ayos na ayos sa tinatawag na "mecenica teatral."
Ang "caracter" n~g m~ga personage ay hindi lumabo hanggang sa matapos.
Ang kanyang "vis comica" ay kilala na n~g madla. Ang pagkakalahok n~g salitang kapampan~gan sa kanyang '"obra" ay totoong mainam at matatawag nating "a lo hermanos Qu��ntero" na pawang nabantog at nan~gagsidakila sa kanilang "sistema" na ang kanilang m~ga tugma na tunay na wikang kastila ay nilalahukan n~g m~ga "dialectos espa?oles"; magpan~gayo'y hinahan~gaan n~g boong Esga?a ang magkapatid na Quintero.
Pepe, magpatuloy ka sa landasing iyan n~g pagpapalago n~g ating dulaan; ang pagsulat n~g mabubuting dula ay higit pa n~g pagkamakabayan kay sa magmakisig na "politico".
_=Severino Reyes=_
* * * * *
=ANG PAGKAMANGDUDULA NI RIVERA=
Si Jos�� M.a Rivera �� Pepe Rivera, gaya n~g karaniwang palayaw sa kanya n~g kanyang m~ga kamanunulat at kaibigan, ay isang mangdudulang may sariling gabay at sariling watawat. Siya ay lumalakad sa laran~gan n~g pangdudula na masasabing hindi sumusunod sa ilaw n~g iba.
Nagbukas siya n~g landas na sarili niya, na sa kanyang pagasa'y lalong malapit para sa ikapagtatamo niya n~g tagumpay. At ang pagasang ito ni Pepe ay hindi nabigo. Kung ang tagumpay n~g mangdudula ay nakikilala sa pagkatig sa piling niya n~g lalong marami't piling nanohood, ang di gagaanong taong umuuhong lagi sa m~ga dulaan kailan pa ma't itatanghal ang alin man sa kanyang m~ga akdang "M~ga Pagkakataon," "Opereta"? at "M~ga Bin~gi", ay maliwanag nang patotoo na ang tagumpay ay nasa kanya na. Anopa't sa ganang aking pagkapisil, hindi na kailan~gan ni Rivera ang sumulat pa n~g lalong maraming katha upang maging karapatdapat siya sa luklukan n~g ating m~ga ipinagkakapuring man~ga mangdudula. Ang pagkamandudula n~g isang tao ay dapat kilalanin hindi sa karamihan n~g dulang sinulat, kundi sa uri at taglay na m~ga katan~gian n~g kanyang nakatha na. At inuulit kong labis ang kanyang m~ga kathang nabanggit sa itaas, upang siya ay mapapiling sa unahang hanay n~g ating m~ga maginoong guro n~g dulaan.
=_E.L. Valmonte,_= Kinatawan ng AKLATANG BAYAN Sa Kalipunan ng mga Samahang Mananagalog.
Maynila, Mayo 30, 1920.
* * * * *
=SI PEPE M.a RIVERA=
Tao palibhasang may katutubong hilig sa pagsulat, hilig na nalalahukan n~g sipag at tiyagang siyang pan~gunang kailan~gan sa m~ga kawal n~g panitik, gaya n~g pagiging kailan~gan n~g tikin sa isang bangka, kaya't hindi katakatakang si Pepe M.a Rivera, ang karapatdapat na Pan~gulo n~g Ilaw at Panitik, ay maantayan natin n~g lalong kisig at m~ga bun~gang hinog n~g kanyang halamang itinanim sa panahon, at n~gayo'y malusog na nagbubun~ga.
Sa likod n~ga n~g may mahigit na dalawampung taong ginugol ni Rivera sa kanyang paghahanda sa isang kabuhayang dapat niyang kapulhan n~g suson susong putong n~g tagumpay, gaya n~g tinamo niya n~gayon sa sunod-sunod halos na pagtatanghal n~g kanyang m~ga akda, ay di katakatakang, ang lahat n~g humahan~ga sa kanyang panitik ay kapitan siya n~g karapatdapat na taguring "hari n~g m~ga mapag-patawa".
Nariyan ang katan~gian ni Pepe. At hindi katakataka! Ang isang taong pinagkalooban n~g Maykapal n~g isang loob na maluwag at isang damdaming walang iwing pagiimbot na linangkapan n~g isang mukhang wari'y nakan~giti sa lahat n~g oras, saan hindi ang kanyang paguugali'y masisinag sa kanyang mga akdang sa twing itatanghal ay "nagpapasakit n~g maraming tiyan".
=_Crispin._=
ANG MITHI, ika 28 Mayo, 1920.
* * * * *
Jos�� M.a Rivera, con su esfuerzo personal verdaderamente laudable y con su talento, ha llegado a una altura a la que ya quisieran llegar muchos de nuestros autores dram��ticos. Es de la madera de dramaturgos y triunfar�� a��n m��s. Comenz�� a estrenar en el Teatro Rizal sus primeras producciones dram��ticas y que fueron del agrado del p��blico. Las operetas austriacas vertidas por ��l al tagalo y representadas con ��xito, di��ronle adem��s un notable prestigio como traductor, distingi��ndose adem��s de los adocenados como autor dram��tico.
Rivera es uno de nuestros contados aficionados a escribir obras teatrales. Como tiene mucha voluntad, sobre todo constancia y esfuerzo en el trabajo, se puede esperar mejores cosechas a��n de su numen creador �� inventivo. En sus obras, en donde se exponen al estudio, a la