mula n~g canyang lihamin n~g 1882 ang "El Amor Patrio," hangang sa taong 1884, datapowa't hind? siya naglilicat ng pakikipagsulatan sa canyang mga cababayan, lalonglal�� na sa mga nag-aaral, at ang mga sulat niya'y binabasa ng lahat ng boong pag-ibig at pangguiguilal��s, dahil sa canyang bayaning pagbibig��y ulir��n sa pagsint�� sa tinubuang l��p��.
Nang 25 ng Junio ng ta��ng 1884 ay nagtalumpat�� si Rizal sa isang pigu��ng na guinawa sa Madrid, sa pagpapaunl��c cay guinoong Juan Luna, bant��g na pintor ilocano, dahil sa pagtatam�� ng pangulong "premio" sa "Exposici��n" n~g canyang balitang "cuadro," na ang pamagat ay "Spoliarium", at cay guinoong Felix Resurreccion Hidalgo, na taga Filipinas din, at mabuti rin namang pintor. Guinawa ang pigu��ng na iy��n sa Restaurant Ingl��s, pinasimul��n ng icasiyam na oras ng gab? at may mga anim na pong t��o ang nagsalosalo. Nangulo sa mesa--alinsnnod sa sabi ng "El Imparcial", sa Madrid, n~g ica 26 ng Junio ng 1881--si pintor Luna; nangagsiup? sa dacong canan niya si na se?or Labra, Correa, Nin y Tud�� at sa caliwa niya'y si na se?or Moret, Aguilera at Mellado (D. Andr��s). Nan~gagsiup? rin doon si na se?or Morayta, Regidor, Azc��rraga (D. Manuel de), Araus, Fern��ndez Brem��n, Paterno (Alejandro, Antonio at M��ximo,) Vigil, del Val, Moya, C��rdenas, Govantes, Rico, Guti��rrez, Abascal, Ansorena, Garc��a-G��mez, L��pez Jaena, M��s (pintor valenciano), Fern��ndez Labrador (cubano), Rodriguez Correa at iba't iba pang maraming pintor, literato at periodista.
Nagtindig si Rizal at siya ang n��unang nanalita; minamasdan siy�� n~g lah��t; sa caymanguing mukha niya'y umaalab ang ningas ng masilacb��ng pagsinta sa tinubuang l��p��, at saca nagsaysay siy�� n~g is��ng talumpating hind? mapagwari cung alin ang lalong maganda: cung ang cahangahangang pagsint�� sa tinubuang lupang numiningning sa talumpating iy��n, �� ang cagandagandahang pagcacaany?-any? ng mga salita. Pagsisicapan cong isatagalog ang talumpating iy��n; bagaman talast��s cong dukha ang aking pan��tic at c��lang ang wica natin sa casaganaan n~g wicang castil��ng guinamit ni Rizal sa gay��ng pananalita: n~guni't mamalakh��n co na cung maipakilala sa bumabasang irog ang cahi't culab��ng anino n~g masilacbo't caligaligayang pananalita n~g ating capatid na Martir sa Bagumbayan. Pasisimulan co: "Ma?ga guinoo: Sa paggamit ng pananalita'y hind? nacapag-aalinlangan sa akin ang tacot na baca paking��n ninyo ac�� n~g boong pag-wawal��ng bah��l��; naparito cay��'t ng iny��ng ipanig sa sigabo ng aming mith? ang simbuy�� ng mith? niny��ng panghicayat sa cabat��an, caya nga't wal��ng salang cayo'y matututong magpaumanh��n. M~ga panghalinang simoy ng pag-iibigan ang siy��ng lumalaganap sa al��ng-��lang; m~ga ��gos ng pagcacapatiran ang siyang lum��lipad na nagcacasalusalubong; m~ga calolowang masintahin ang nak��k��nig, at dahil dito'y hind? ac�� nag-aalap-ap sa aking ab��ng cataohan at hind? nam��n ac�� nag-aalap-ap sa cagandahan ng inyong loob. Palibhasa'y mga t��o cay��ng may p��s��, wala cay��ng hinahanap cung d? m~ga p��s�� rin, at buhat sa caitaasang iyang pinamamahayan ng mga damdaming mah��l, hind? ninyo hinah��lata ang mga walang cabuluh��ng pan~git na budh?; nalalaganapan ng inyong titig ang cabooan; pinasisiyahan niy�� ang naguiguing dahil at inilalatag niny�� ang cam��y sa cawan~gis cong nagnanasang makipanig sa iny�� sa is�� lamang adhica, sa isa lamang mith?: ang dang��l ng dak��lang ��sip, ang ningning n~g tinubuang l��p��. ("Magaling, totoong magaling; pacpacan.")
"Ito nga ang cadahilanan caya cay��'y nan~gagcacapisan ngay��n. May mga pan~galan sa historia n~g mga bayang sila lamang ay nagpapakilala na ng is��ng nangyari at nagpapaalaala n~g mga pagguiguiliwan at ng m~ga cadakilaan; m~ga pan~galang wangis sa is��ng cababalagh��ng hiw��g�� na nagh��harap sa ating mga mat�� n~g mga caisip��ng caayaaya at caaliw-aliw; mga pangalang ang kinaoowia'y isang pagcac��sund?, isang sagu��sag ng capayapaan, is��ng t��l�� ng pagsisint��han ng m~ga naci��n. Nauucol sa m~ga ganit�� ang mga pangalan ni Luna at ni Hidalgo: nililiwanagan n~g canil��ng mga carangalan ang dalaw��ng d��lo n~g daigdig: ang Casilanganan at ang Calunuran: ang Espa?a at Filipinas. Sa pagsasalita co n~g dalaw��ng pan~galang ito'y nakikinikinit�� co ang dalawang nagn��ningning na balant��c na nagmumula capowa sa magcabic��bilang dacong iyon at nagcacalicaw, pagdating sa caitaasan, sa udy��c ng pagguiguiliw��n ng iis��ng pinangalin~gan, at buhat sa caitaasang iya'y papapag-isah��n ang "dalawang bayan" sa pamamag-itan n~g walang catapus��ng pagcac��isa, "dalawang bayang "magcacambal cahi't papaghiwalayin ng mga dagat at ng calayuan; "dalawang b��yang" hind? sibul��n nang "m~ga binh? ng paghihiwalay na itinatanim ng m~ga nabubulagang tao at ng canil��ng calupit��n." Capowa capurih��n si Luna't si Hidalgo ng Espa?a't ng Filipinas; sa pagc��'t cung ipinan~gan��c man sil�� sa Filipinas ay mangyayari rin nam��ng maipan~gan��c sa Espa?a. Wal��ng sariling bayan ang cataasan ng ��sip; ang cataasan ng isip ay tulad sa ilaw, sa hangin; pag-aari n~g lah��t; walang sariling bayang gaya ng alang-alang, gaya ng buhay at gaya n~g Dios. "(Mga pacpacan)"
"Lumilipas na sa Filipinas ang matatandang caugalian; ang maririn~gal na gawa ng canyang mga an��c ay hind? na nangyayari lamang sa loob ng sariling bahay; iniiwan na n~g par��par��ng silangan ang sariling bahay; sa mga lupaing yao'y ipinakikilala na ang paguumaga ng is��ng mahabang araw, sa pamamag-itan n~g maniningning na c��lay at namumulamulang
Continue reading on your phone by scaning this QR Code
Tip: The current page has been bookmarked automatically. If you wish to continue reading later, just open the
Dertz Homepage, and click on the 'continue reading' link at the bottom of the page.