Ang mga Anak Dalita | Page 9

kung hindi n~ga sana, ang n��lalarawan, dini sa puso ko'y larawan mo Tetay.
Iyong pag-isipin: ik��w ay magand��, sa iyo'y di bagay ang maghirap ka pa; n~guni't kung tanggap��n ang aking pagsint�� ay masusun��d mo ang lah��t n~g pita.
Ik��w mag��ng akin, at bukas na bukas, may bahay kang bat��'t sarisaring hiyas, may sasaky��n ka pa't hindi maglalak��d, at salaping labis sa gugol mong lah��t.
M��din~g��g ang gay��n n~g ating dalaga'y nagtind��g sa upo, ang mukha'y namul��, at biglang naparam sa noong magand�� iyong kaamuang laging din��dal��.
--Di ko akalain--ang wikang matig��s-- na ik��w'y m��mali sa iyong pangmalas; akala mo yata'y sapagka't mahirap ay n��rarapa na sa ningn��ng n~g pilak?
Ak��'y mar��lita, at kung di gamitin ang munti kong lak��s ay hindi kakain, datapwa'y libo mang hirap ang danasin, ang hand��g mong sint��'y hindi maaamin.
Di ko kailan~gan ang magand��ng hiyas, ni ang titirah��ng bahay na mata��s ... ang bunt��n n~g yama'y pisanin mang lah��t ... walang kabuluh��n sa aking paglin~gap.
?Ang kataasan ba nit��ng bat��ng bahay ay tataas kaya sa pulang kakamt��n? ?at ang m~ga ningn��ng n~g hiyas at yama'y makatak��p kaya sa puring hahapay?
Kung ang karan~gala'y hindi mo kilal��'t ang pilak, sa iyo, siyang mahalag��; unawain mo pong sa aking pangtaya'y sa salapi't hiyas ang puri ay una.
Sapagka't ang tao, kahit na mayaman, kapag walang puri'y walang kabuluh��n, ?aanh��n ang hiyas, ang pilak, ang bahay kung ak��'y yag��t na't y��yurakyurakan?
Mahan~ga'y ganit��ng dukha't nasasal��t, may kapuwa tao, kahit m~ga hamak, at hindi pasasang baluti n~g hiyas at wala n~g linis ang dan~g��l na hawak.
--Mataas mag-wika-- --Talag��ng mataas kapag dinudusta ang isang mahirap na may pagmamah��l sa puring inin~gat; nariyan ang tahi, ant��y ko ang bayad.
--?Ang bayad? kung ik��w sa aki'y iibig hindi lamang tumb��s ang ipakakam��t, datapwa kung hindi, ay ipagkaka��t ang sampu n~g upa sa m~ga n��hat��d.
M��din~g��g ang gay��n n~g ating dalaga ay halos nanglum��, ang puso, sa dusa, sapagka't sumagi sa kany��ng alala na hindi kakain ang salantang in��.
Kaya't namalisb��s sa mat�� ang luha, at sumabudhi na ang magmakaawa, n~guni,t ang kausap na ma'y maling nasa ay hindi dumin~gig sa an�� mang wika.
Subali't nag-ul��l sa pakikiusap na siya'y lin~gapin sa haing pagliyag, at sinamahan pa ang balang marah��s n~g kapan~gahasang gahasai't sukat.
Dapwa'y nang dulug��n, sa kin��tayu��n, ang ating dalagang nag-��is�� lamang, it��'y ay lumayo't ang lilong mayaman ay pinapagkam��t n~g mari��ng tamp��l.
--Iyan ang marapat sa is��ng kuhila na di gumagalang sa bawa't mahina upang matuto kang huwag gumahasa sa hindi pumayag sa buh��ng mong nasa.
Nang masabi iyon ay biglang iniwan ang nahil��hil��ng taks��l na mayaman, saka nang sumapit sa pinto n~g daan ay muling linin~g��n ang pinangalin~gan.
--Walang budhi--any��--Taong walang damd��m! Ikaw, kung tawagi'y: mayaman! maran~gal! n~guni't walang kayang gipit��'t tamban~g��n kung hindi ang dukhang walang kakayah��n.
Iwan natin siya sa kany��ng pag-uwi na ang nag��ng bao'y is��ng dalamhati, at ang unawain ay ang m~ga sawi na an��k paggawa na namimighati.

XII.
ANG M~GA MANGGAGAWA.
Is��ng ling��ng singk��d na pigta sa pawis at kinakabaka ang madlang pan~ganib, kahit nanglalata ang n~gal��y na bisig ay di makahinto, at nagsusumakit na ang pit��ng araw'y kany��ng maisulit.
Pagka't alaala ang giliw na an��k, ang sint��ng asawa, ang in��ng naghirap �� kaya'y ang madlang kandiling kaanak na walang timbulan kung di iy��ng hanap na sa pagkain lang ay di pa sasap��t.
Di nam��n mangyari, sa dukhang may dan~g��l, ang gawang mang-um��t sa pin��pasukan, kay n~ga't ang tan~ging pinan��nan~gana'y yaong pinan~ganl��ng bayad kapagalan na di halos upa kundi limos lamang.
Sapagka't ang bagay na pan~ganl��ng bayad, ay ya��ng katimb��ng n~g puhunang hirap, datapwa'y ang lab�� n~g sak��m na pilak na hindi marunong humati n~g sap��t, ay di nababagay sa upang pag tawag.
Iy��n ang matimping kamp��n ni Minerva, iy��n ang may tagl��y n~g igiginhawa nitong Sangsinukob; sil��, silang sil�� ang nagpapayaman, n~guni't alimura nang m~ga puhunang may g��tom buwaya.
Sil�� ang kaul��ng n~g Nan~gan~gasiwa n~g it��'y abutin n~g ating si Teta, sil�� ang katun~gong nagmamakaawa na huwag nang gaw��n iyong pagbababa sa dating upah��'t kabayar��ng takda.
Datapwa, ang ganid, sa wikang matig��s, (labis pa sa bags��k n~g sadyang may pilak) ay inalimura iyong mahihirap, at saka matapos pan~gal��n n~g tam��d ay di ibinig��y ang ukol na bayad.
--Kay��'y m~ga hungh��ng, m~ga wal��ng isip, ibig pang lumamp��s sa puhunang kabig; kung ayaw tumang��p n~g upa kong nais, kay�� ang bahala; n~gay��n di'y umal��s at baka abutin ang ak��'y magalit.
At biglang iniwan ang m~ga kausap, matapos masamb��t ang il��n pang sumb��t, (na ating natal��s sa dakong itaas); doon na nangyaring si Teta'y hinar��p na ang katapus��'y tamp��l na malak��s.
Siya ay iniwan na hil��hil�� pa niyong namumuhing mahinh��ng dalaga, dapwa'y nang magbal��k ang diwang n��gitl��'y nag-alab ang poot at ang pinagmur��'y ang m~ga upah��ng kapulong na una.
At saka nagbihis n~g lubhang madali, sinunda't hinabol iyong mananahi, hindi na inin�� ang pamimighati n~g m~ga upah��ng nan~gaglulungat��ng ibig��y ang upang ukol sa nayari.
?Il��ng m~ga lun��'t matandang magulang, il��ng m~ga an��k at asawang hirang ang hindi kakain sa gay��ng inasal niyong walang lin~gap!? Kaya 't pinasukan din