Ang Katipunan | Page 5

calicot._)
?Dito baga caya ay may pananalo?bayoneta, sable at armas de fuego??sa banta co'y hindi ... lalo,t, cun ang itso?ay aquing bayuhin sa anyo cong ito.?(_Maninincayad saca magcacalicot._)
At cun di matacot silang calahatan?sa aquing calicot na cahaha?gaan?ito namang cuaco siyang sususuhan?hangang sa umalis at ma?gagtacbuhan.
DáMASA.--(_Papasoc ng papatacbó at acay ang mga bata_) Da?gan ito! (_babatucan si Chito_)
CHITO.--?Baquin?
DáMASA.--Dahil cay Cundendeng?at cay Lusinong nagtago sa ba?gin?na di mailayo at casiping-siping?tulad sa pistola at sa pasang pusil?(_Si Chito ay mapapata?ga_)
Sa pagcahiga co sa pinagtaguan?aquing naquiquita lahat ng mag daan?caya n~ga marami ang dami ng hilang?ng mga sundalong pauang sandatahan.
Sa bagay na yaon aco'y umaasa?di na mabubuhay, di na magquiquita?n~guni si Lusino ang na ala-ala?cung aquing maiua'y ?pano caya baga!...
CHITO.--?Si Lusino! ?at si!... (_taua_) caya di lumapit?sa inyong mag ina na na sa pa?ganib?dahil cay Cundendeng sininta ng labis?at di mailayó sa caniyang titig.
Caya ?ga cagabi siya ang casama?at doon na?gubli sa puno ng manga?at pagcacamulat ng canilang mata?ang unang ininom ay gatas ng vaca.
DáMASA.--Tunay ?guni baga ang iyong sinaysay
DORAY.--?Aba! oo!... aba! at sa catunayan?hindi naquihamoc ng nag puputucan,?cami ni Kalintong ay pinabayaan.
Caya ng maubos ang aming municion?aming hinahanap laguing linili?gon?yaong si Cundende ang cacandong-candong?pagcat umi-i?get at lulu?goy-lu?goy.
ICALIMANG DIGMA
Sila rin.
KALINT.--(_Papasoc ng papatacbo_) ?inyo ?gang tanauin mga casi't ibig at tila caauay itong nagbabalic.
DORAY.--?Jesús co!
DáMASA.--Jesus co! anong masasapit naming mag-iina?... ?mataas na la?git!...
DORAY.--?Huag cang mai?gay!--?huag cang cumibo!... ?aquing tanauin! ... (_tutuntong sa isang bato_).
DáMASA.--(_Magugulat_)--?Cami'y mag tatago sa gubat, sa ba?gin at sa dacong hulo ng ba?gin ?gang itong maraeng lagulo!
DORAY.--?Halica at hindi!... at ang na sa una?ang iyong Lusino at ilang casama?na pauang may pasang pusil at sandata?at ang iba naman bitbit ay muhara.
DáMASA.--Salamat cun gayon.
ICAANIM NA DIGMA
Papasoc si Lusino at si Beteng ay naca mambisa.
JOSEFO.--(_sa cay Lusino_)--?Catoto't caibigan!?mula sa malayo'y aquing natanauan?sinta mong asaua ay na hintacutan?sa mga sacuna at ating pagdatal.
LUSINO.--?Cung matalos caya ang ating na sapit sa sumaguing unos ay hindi mahapis?
JOSEFO.--Marahil malunos at sucat maamis ang puso't panimdim na calong ng dibdib.
LUSINO.--?Cung gayo'y ilihim!... ?huag isalita ang boong nangyari sa lilim ng lanca.
ICAPITONG DIGMA
Si Dámasa'y dudulog cay Lusino at cay Kalingtong
DáMASA.--?Catoto at casi!... ?batis ng biyaya??aco ay haguisan ng ilang balita!...
Ng tungcol sa digma na nacalingatong?sa parang at bundoc at loob ng nayon?na dili umano cayo'y na?ga gahol?at na?gahirapan ... caya nag si urong.
Sa bulaos, sapa at ibang cublihan?ng usang mailap na tubo sa parang?caya may nagtago sa gubat-gubatan?at lubhang pa?ganib nasapit ng buhay.
LUSINO.--Cung yao'y totoo! ?guni ng magalit?ang lahat ng cawal ay muling nag balic?at saca hinabol ang mga balauis?hangang sa S. Juan sila'y inihatid.
At sa catunayan ay aquing nacuha?reló ng capitan, at sable ni Pe?a?gayon ang patupat, mariquit na pipa?saca ang bursigueng macapal ang suela.
BETENG.--Lahat mong sinabi'y ualang cabuluhan?sa aquing na cuha na sadyang mainam?tigni at mambisa ang na sa catauan?puno ng galletas ibang cabuhayan.
Ang lahat ng bulsa na paliguid-liguid?sa aquing catauan ay siguic na siguic?tignan at may lata, tinapay, matamis?at may medalla pang sa dibdib pang sabit.
Bucod pa ang pipa, itso't cigarillo?tabacong _Insular_ at anis del mono?bucod ang salapi at papel de Banco?bucod ang peseta't bucod ang mamiso.
DáMASA.--Cung gayon catoto aco'y balatuhan?ng mabibili sa paba?go,t, suclay?saca sa banquete postiso,t, pamaypay.
BETENG.--Ayaw aco, ayaw!
DáMASA.--Aco'y iyong bigyan.
BETENG.--Ayaw aco, ayaw!
LUSINO.--Bigyan na
KALINT.--Bigyan na
BETENG.--Bigyan co ng ano
LUSINO.--Bigyan mo ng cuarta
BETENG.--Ayaw! ayaw! ayaw aco
LUSINO.--Ayaw ca ?ga ba
BETENG.--Aba at nagalit ... toma!
DáMASA.--Ayaw co na.
(_Uulit-ulitin ang toma at ayaw co na_)
ICAWALONG DIGMA
Pagpasoc ang mga voluntario sa Casino at si Tomás ang ma?gu?guna sa caramihan ng mga bahay na na sa itaas.
RICO.--Tomás! (_Hindi madidi?gig_)
PE?A.--Tomás! (_Sasagot mula sa malayo_)
TOMáS.--Se?or! (_saca lalapit_)
PE?A.--?Ca?ginong tahanan camalig na yaon at malaquing bahay na na sa caliua at na sa sa canan?
TOMáS.--Sa cay Juan Haring quilala ng tanan.
Isa'y alilisan malaquing camalig?dalawa ay ba?gan ng palay at guilic?caya ?ga sagana ang mga himacaic?at di magugutom cahit ang masapit.
Abutin ng buan, bumilang ng taon?at gumala-gala sa ba?gin at burol.
PE?A.--Cung gayo'y sunuguin ... sulsulan ng apuy?ng ualang silu?ga't di macapag pulong.?At ualang macain sa bundoc at parang?ang mga himacsic lilong katipunan.
RICO.--Hayo na ... sulu?gi!
TOMáS.--Cung gayon ang saysay sa isang pósporo sunog na ?gang tunay (_bubunutin ang pósporo at saca lalacad_)
RICO.--Maghintay ca! Tomás! at cami'y sasama baca ca mapatay ay di na maquita ang iyong urilat at bacas ng paa.
TOMáS.--Di po na gulubat ng sa gayong lamang.
RICO.--Di ca natatacot sa mga caauay na pauang may guloc at sucsoc ng sundang.
TOMáS.--Capag sa castila ay mahihiualay.
Aco'y matatacot sa magcacapatid?noong katipunan na pauang balauis?na uala ?gang gaua sa parang at buquid?cung hindi mag nacaw at mag-umit-umit.
Da?gan at ang culay tunay na tagalog?di maicaila at dito sumipot?tatalicdan co na't itulad sa hayop?tanang cababayan na pauang balacyot.
Caya ?ga po aco'y nagcacamit hiya?tauaguing tagalog, tubo sa Maynila.
RICO.--Cun gayon ay ?Bravo! (_tatapiquin_)
PE?A.--(_tatapiquin_)--Uala cang camuc-ha!
RICO.--?Bravo! ?bravo!
PE?A.--?Bravo! ito ?ga ang bata
RICO.--Cun gayo'y abatá at ating sunuguin bahay at camalig ng lilo at tacsil.
(_Yayao ang mga voluntario sa caliua at susunuguin ang mga bahay na na tatanao; siya namang pagpasoc ni Juan Hari, ni hermana Goria, ni tininteng Isiong