luoc su thoi gian

��L�
�C S� TH�I GIAN

(A Brief History of Time)

T�c Gi�:-Steven Hawking - D�ch Gi�:-Cao Chi v� Ph�m V
n Thi�u

Nh� Xu�t B�n Khoa H�c v� K� Thu�t - Hanoi 2000





Ch�
�
ng 1:

B�c tranh c�a ch�ng ta v� vi
tr�

M�t nh� khoa h�c n�i ti�ng (h�nh nh�
l� Bertrand Russell) m�t l�n 
�c tr�
�c c�ng ch�ng m�t b�i gi�ng v� Thi�n v
n h�c. �ng 
� m� t� tr�i 
�t quay quanh m�t tr�i nh�
th� n�o v� 
�n l�
�t m�nh, m�t tr�i l�i quay quanh t�m c�a m�t qu�n th� kh�ng l� c�c v� sao - m� ng�
�i ta g�i l� thi�n h� - ra sao. Khi b�i gi�ng k�t th�c, m�t b� gi� nh� b� ng�i � cu�i ph�ng 
�ng d�y v� n�i:  Anh n�i v�i ch�ng t�i chuy�n nh�m nh� g� v�y? Th� gi�i th�c t� ch� l� m�t c�i 
)
a ph�ng t�a tr�n l�
ng m�t con r�a kh�ng l� m� th�i . Nh� khoa h�c m�m m�t n� c�
�i h� c� tr�
�c khi tr� l�i:  Th� con r�a �y t�a l�n c�i g�? .  Anh th�ng minh l�m, anh b�n tr� �, anh r�t th�ng minh , b� gi� n�i,  nh�
ng nh�ng con r�a c� x�p ch�ng l�n nhau m�i xu�ng d�
�i, ch� c�n sao n�a .



Nhi�u ng�
�i ch�c th�y r�ng b�c tranh v� vi
tr� c�a ch�ng ta nh�
m�t c�i thang v� t�n g�m nh�ng con r�a ch�ng l�n nhau l� chuy�n kh� n�c c�
�i, nh�
ng t�i sao ch�ng ta l�i ngh)
r�ng ch�ng ta hi�u bi�t h�
n b� gi� nh� b� kia? Ch�ng ta 
� bi�t g� v� vi
tr� v� b�ng c�ch n�o ch�ng ta bi�t v� n�? Vi
tr� t�i t� 
�u v� n� s� 
i v� 
�u? Vi
tr� c� 
i�m b�t 
�u kh�ng v� n�u c� th� 
i�u g� x�y ra tr�
�c 
�? B�n ch�t c�a th�i gian l� g�? N� c� 
i�m t�n c�ng kh�ng? Nh�ng 
�t ph� m�i 
�y trong v�t l� h�c - m�t ph�n nh� nh�ng c�ng ngh� m�i tuy�t x�o - 
� 
�
a ra c�u tr� l�i cho m�t s� c�u h�i t�n t�i dai d�ng t� xa x�
a v�a n�u � tr�n. M�t ng�y n�o 
�, r�t c� th� nh�ng c�u tr� l�i n�y s� tr� n�n hi�n nhi�n 
�i v�i ch�ng ta nh�
chuy�n tr�i 
�t quay xung quanh m�t tr�i ho�c ci
ng c� th� tr� n�n n�c c�
�i nh�
chuy�n th�p nh�ng con r�a. Ch� c� th�i gian (d� cho c� th� n�o 
i n�a) m�i c� th� ph�n quy�t.



T� r�t xa x�
a, kho�ng n
m 340 tr�
�c c�ng nguy�n, nh� tri�t h�c Hy L�p Aristotle, trong cu�n s�ch c�a �ng nhan 
�  V� B�u tr�i , 
� 
�
a ra hai lu�n ch�ng s�ng gi� ch�ng minh r�ng tr�i 
�t c� h�nh c�u ch� kh�ng ph�i l� c�i 
)
a ph�ng. Th� nh�t, �ng th�y r�ng hi�n t�
�ng nguy�t th�c l� do tr�i 
�t xen v�o gi�a m�t tr�i v� m�t tr
ng. M� b�ng c�a tr�i 
�t l�n m�t tr
ng lu�n lu�n l� tr�n, 
i�u n�y ch� 
�ng n�u tr�i 
�t c� d�ng c�u. N�u tr�i 
�t l� m�t c�i 
)
a ph�ng th� b�ng c�a n� ph�i d�t nh�
h�nh elip, n�u trong th�i gian c� nguy�t th�c m�t tr�i kh�ng lu�n lu�n � ngay d�
�i t�m c�a c�i 
)
a 
�. Th� hai, t� nh�ng chuy�n du h�nh c�a m�nh, ng�
�i Hy L�p bi�t r�ng sao B�c 
�u nh�n � ph�
�
ng nam d�
�ng nh�
th�p h�
n khi nh�n � nh�ng v�ng ph�
�
ng b�c! (B�i v� sao B�c 
�u n�m ngay tr�n c�c b�c, n�n n� d�
�ng nh�
� ngay tr�n 
�u ng�
�i quan s�t � B�c c�c, trong khi 
� 
�i v�i ng�
�i quan s�t � x�ch 
�o, n� d�
�ng nh�
n�m ngay tr�n 
�
�ng ch�n tr�i).



T� s� sai kh�c v� v� tr� bi�u ki�n c�a sao B�c 
�u � Ai C�p so v�i � Hy L�p, Aristotle th�m ch� c�n 
�
a ra m�t 
�nh gi� v� chi�u d�i con 
�
�ng v�ng quanh tr�i 
�t l� 400.000 stadia. Hi�n nay ta kh�ng bi�t ch�nh x�c 1 stadia d�i bao nhi�u, nh�
ng r�t c� th� n� b�ng kho�ng 200 th�
�c Anh (1 th�
�c Anh b�ng 0,914 m�t). Nh�
v�y, �
�c l�
�ng c�a Aristotle l�n g�n g�p 2 l�n con s� 
�
�c ch�p nh�n hi�n nay. Nh�ng ng�
�i Hy L�p th�m ch� c�n 
�
a ra m�t lu�n ch�ng th� 3 ch�ng t� r�ng tr�i 
�t tr�n b�i v� n�u kh�ng th� t�i sao khi nh�n ra bi�n, c�i 
�u ti�n m� ng�
�i ta nh�n th�y l� c�t bu�m v� ch� sau 
� m�i nh�n th�y th�n con t�u?



Aristotle ngh)
r�ng tr�i 
�t 
�ng y�n c�n m�t tr�i, m�t tr
ng, c�c h�nh tinh v� nh�ng ng�i sao chuy�n 
�ng xung quanh n� theo nh�ng