Nieuw-Guinee en de exploratie der

닪
Nieuw-Guinee en de exploratie der?by J. W. Langeler and L. A. C. M. Doorman

The Project Gutenberg EBook of Nieuw-Guinee en de exploratie der
"Meervlakte", by J. W. Langeler and L. A. C. M. Doorman This eBook is for the use of anyone anywhere at no cost and with almost no restrictions whatsoever. You may copy it, give it away or re-use it under the terms of the Project Gutenberg License included with this eBook or online at www.gutenberg.org
Title: Nieuw-Guinee en de exploratie der "Meervlakte" De Aarde en haar Volken, 1918
Author: J. W. Langeler and L. A. C. M. Doorman
Release Date: December 23, 2006 [EBook #20167]
Language: Dutch
Character set encoding: ISO-8859-1
*** START OF THIS PROJECT GUTENBERG EBOOK NIEUW-GUINEE ***

Produced by Jeroen Hellingman and the Online Distributed Proofreading Team at http://www.pgdp.net/

Nieuw-Guinee en de exploratie der "Meervlakte." [1]
1913-1915.
door J. W. Langeler en L. A. C. M. Doorman.

Inleiding.
Nieuw-Guinee, een der grootste eilanden van onzen aardbol, 24 × zoo groot als ons vaderland, werd ontdekt in 1545 door den Spaanschen reiziger Ynigo Ortiz de Retes. In de oude scheepsjournalen van Spanjaarden en Portugeezen komt de naam geregeld voor. Het is dan ook vrij zeker, dat, toen de Hollanders bezit namen van Indi?, het bestaan van Nieuw-Guinee hun niet onbekend was. Spoedig werden schepen derwaarts gezonden, teneinde te pogen handelsbetrekkingen aanteknoopen. Deze tochten hadden geen of weinig succes; onze oude zeevaarders hadden veel te lijden van vijandelijkheden der bevolking en de scheepsbemanningen werden gedecimeerd door de gevreesde "Papoesche ziekte." Aangezien er bovendien weinig voordeel te behalen was, werden deze tochten allengs gestaakt. In de tweede helft der 18e eeuw is het initiatief tot onderzoekingsreizen geheel in handen van Franschen en Engelschen en de namen van eenigen onder hen bleven tot heden aan de geografie van Nieuw-Guinee verbonden als Kaap d'Urville, Maccluer golf e.d.
In 1828 werd door de Nederlandsche regeering de geheele West-, ZW.-, en Zuidkust tot 141° OL. verklaard tot haar territoor. Een bestuurszetel werd gevestigd, Fort du Bus; deze plaats werd in 1836 echter weder verlaten, daar men niet bestand was tegen het moordend klimaat. Ondanks dit, breidde onze Regeering in 1880 haar gezag nog verder uit, ditmaal over de geheele Noordkust tot aan de Humboldtbaai. Wat de Oostelijke helft betreft, in 1885 verdeelden Duitschland en Engeland deze in ongeveer gelijke deelen.
Bestuursvestiging in ons gebied had wederom plaats in 1898; toen werd Manokwari (Menukwari) de hoofdplaats van de afdeeling Noord-Nieuw-Guinee en Fakfak voor de afdeeling West- en Zuid-Nieuw-Guinee.
Na 1912 was de indeeling als volgt;
Noord Nieuw-Guinee, met bestuurszetel Manokwari, ressorteerend onder Ternate.
West Nieuw-Guinee, met hoofdplaats Fakfak.
Zuid Nieuw-Guinee, met Merauke; beide laatste afdeelingen ressorteerend onder de residentie Amboina.
Tot 1903 was hier betrekkelijk nog zeer weinig van land en volk bekend. In den loop der tijden slechts hadden de zeevaarders de kusten vrij behoorlijk in kaart gebracht; aan de zendelingen, die sinds 1855 op Nieuw-Guinee hun vestigingen hadden, was het te danken, dat eenige van de onmiddellijk aan zee grenzende streken met hun bevolking meer nauwkeurig bekend werden.
Nu kwam in 1903 en volgende jaren een groote verandering. Wetenschappelijke genootschappen in Nederland gingen voor in het organiseeren van meer systematisch opgezette onderzoekingstochten en in 1907 volgde de Regeering met de oprichting van de "Militaire Exploratie-detachementen voor Nieuw-Guinee."
Van de eerstgenoemde, dus particuliere tochten vermelden wij:
1903. Expeditie Wichmann, exploreerende Humboldtbaai en omgeving.
1904-05. Expeditie tot het betreden der "eeuwige sneeuw", in 1623 door Jan Carstenz het eerst vanaf de Zuidkust gezien. Het doel werd niet bereikt.
1907. Eerste expeditie Lorentz; bereikte van uit de Noordrivier (Zuidkust) een hoogte van 2600 M.; bracht belangrijke verzamelingen mede.
1909-10. Tweede Lorentz expeditie; beklimmen van de helling van den Wilhelminatop en bereiken der sneeuwgrens op ± 4500 M.
1913. Expeditie Franssen Herderschee; bereikt de kruin van den Wilhelminatop; zag om de Noord een zwaar bergland van evenwijdige O.W. loopende ketenen; groote verzamelingen op allerlei gebied.

In 1907 dan werd samengesteld het Militaire Exploratie detachement voor Zuid Nieuw-Guinee, ter beschikking van het Civiel Bestuur, met het doel om op stelselmatige wijze het land te karteeren, de bevolking en de gesteldheid van den bodem te leeren kennen; in 1909 volgde de oprichting van een overeenkomstig detachement voor Noord-, in 1910 evenzoo voor West Nieuw-Guinee. In 1912 ging de leiding van de geheele exploratie over in militaire handen en wel directelijk in die van den Militairen Commandant van Amboina.
De resultaten door deze detachementen verkregen tot in het jaar 1913 waren:
Zuid. Basis Merauke. Verkenning langs de kust; opvaart van alle rivieren tot den oorsprong, voor zoover uitmondende tusschen Etnabaai en Bensbach rivier; van deze rivieren is de Digoel (tot ± 700 K.M. opgevaren) de grootste, daarop volgen de Eilanden- en de Lorentz- of Noordrivier. Eenige doorsteken van den grooten Digoel naar de Flyrivier. Vaststelling van het feit, dat geheel Nederlandsch Nieuw-Guinee bezuiden de hoogketens van het Centraal Gebergte één uitgestrekte, op vele plaatsen moerassige vlakte is; en dat vele van de ge?xploreerde rivieren ver van hun