Nederlandsche Volkskunde | Page 3

schenken; niet met de hoogere kutuur, maar met de onderkultuur.
Zoo komen wij dan tot de slotsom, waartoe ik reeds in het tijdschrift "Volkskunde" XXIV (1913), bl. 4 vlg. geraakte, dat volkskunde is: de systematische, rationeele navorsching van den ondergrond der kultuur. Zij is de ethnologie der kultuurvolken. En wanneer de ethnologie, volgens de moderne opvatting, niets anders kan beoogen, dan te zijn een kultuurgeschiedenis der natuurvolken, dan dient men ook de volkskunde als een onderdeel der algemeene kultuurgeschiedenis te beschouwen. Zie F. Graebner, Methode der Ethnologie (Heidelberg 1911), bl. IX; W. Foy, F��hrer durch das Rautenstrauch-Joest-Museum der Stadt C?ln (C?ln 1910), bl. 22 vlg.
Wat wij doorgaans "kultuur" noemen, het resultaat van de werking der verschillende sociaal-psychische faktoren, met wier onderzoek de kultuurhistorie zich bezig houdt, wortelt voor een groot deel in de moederaarde der volkskultuur, van die beschaving, zoo innig met den volksaard verbonden. Het recht vertoont zich d��ar in den vorm van zede en gewoonte. De religie van het "volk" is vaak een ruw, ongelouterd of niet te louteren, vaak ook onschadelijk-na?ef, ja in dichterlijken vorm gestoken bijgeloof, andermaal omvat zij voorstellingen, die tot het kerkelijk geloof in nauwe betrekking kunnen staan. Een helderen blik op deze formatie verleent ons de volksheortologie of feestenleer. De wetenschap ligt nog in de windsels, men denke b.v. aan de volksgeneeskunde, etymologie en plantlore. Streng wetenschappelijk onderzoek, in de beteekenis van systematisch teruggaan tot de oorzaak, is aan het volk in weerwil van zijn kausaliteitsdrang ten eenenmale vreemd. Volkswetenschap is synoniem van volksbijgeloof, volksverbeelding, volkspo?zie. De kunst mist konventioneele vormen, maar ook overal maat en regel; hier ontmoeten wij volksliederen, spreekwoorden, rijmpjes, raadsels, sprookjes, sagen en legenden; en "ein Volk ohne solche Erzeugnisse seiner Phantasie und seines Verstandes", zegt Karl Knortz, "ist bis jetzt noch nicht entdeckt worden". Dat hier een strenge scheiding van het volksgeloof ondoenlijk is, ligt voor de hand. Wat waar is voor de kunst, geldt ook voor de taal, die den vorm vertoont van vulgaire omgangstaal en taaleigen of dialekt. Wat de ekonomie betreft, deze raakt van zeer nabij het privaatleven, en gaat geheel op in woningbouw en grondbeheer.
In aansluiting met deze beschouwingen en uiteenzettingen volge nu de verdeeling van dit boek. Op volledigheid wil en kan ik zelfs bij benadering geen aanspraak maken. Wat ik bedoeld heb, is een systematische omlijsting te geven, waarbinnen ieder zonder moeite de hem bekende gegevens kan invoegen en rangschikken, en tevens den sleutel ter verklaring der belangrijkste groepen van verschijnselen aan de hand te doen. Bij het tweede deel wordt een ethno-geografische kaart gevoegd, waarop het verbreidingsgebied van enkele folkloristische kriteri?n (dialekten, plaatsnamen, boerenwoningen enz.) door bepaalde lijnen wordt aangeduid, om te zien, tot welke resultaten men hierdoor voor de nadere kennis der stamverdeeling over den Nederlandschen bodem geraken kan. Over deze methode zie b.v. Willi Pressler, Ethno-geographische Wellen des Sachsentums, in het tijdschrift W?rter und Sachen I, i, bl. 47 vlg.; en Richtlinien zu einem Volkstums-Atlas von Niedersachsen (Hannover 1909).
Maar vooraf nog een woord van dank aan al degenen, die mij bij het schrijven van dit boek behulpzaam zijn geweest. Tot bijzondere erkentelijkheid voel ik mij verplicht jegens mijn vriend Dr. H. van der Velden, die mij bij het doorzien der drukproeven, maar ook anderszins met oordeelkundig dienstbetoon steeds gaarne ter zijde stond. Mijn dank ook aan de Heeren Onderwijzers van Limburg, Noord-Brabant en Gelderland voor de waardevolle gegevens in de volijverig ingevulde lijsten mij verstrekt; aan den Heer A. Brom, amanuensis aan de Universiteitsbibliotheek te Utrecht, die mij den moeizamen literatuurarbeid in niet geringe mate verlichtte, en aan den Heer Jan Beudeker, litt. stud., die mij behulpzaam was bij het samenstellen van het algemeen register.
Aan U, hooggeachte De Cock, hulde en dank, maar ook een woord van bemoediging in deze zware tijden. Rotsvast staat bij ons de overtuiging: een volk, dat een volksaard bezit en zijn volkswaarde beseft, als het Vlaamsche, kan niet te gronde gaan.

VERDEELING DER NEDERLANDSCHE VOLKSKUNDE.
Eerste Hoofdstuk. Algemeene beginselen en maatschappelijke instellingen.
I. Lagen en gebied onzer volkskultuur.
II. Dorp en dorpsgebied.
III. De boerenwoningen.
IV. Volkstypen en kleederdrachten.
Tweede Hoofdstuk. De Volksreligie.
I. Volksreligie en geestenwereld.
II. De volksfeesten.
Derde Hoofdstuk. Het Privaatleven.
I. Geboorte en kindsheid.
II. Liefde en huwelijk.
III. Het huiselijk verkeer.
IV. Akkerbouw en veeteelt.
V. Ziekte, dood en begrafenis.
Vierde Hoofdstuk. De Volkstaal.
I. Het taaleigen.
II. Onze plaatsnamen.
Vijfde Hoofdstuk. De Volkskunst.
I. Raadsels en spreekwoorden.
II. Sprookjes, sagen en legenden.
III. Het volkslied.
IV. Bouwkunst en dekoratieve kunst.
Zesde Hoofdstuk. De Volkswetenschap.
I. Volksetymologie.
II. Volksgeneeskunde.
III. Natuurverklaring en we��rkunde.
IV. Plantlore.

INHOUD.
Ter Inleiding
Eerste Hoofdstuk. Algemeene beginselen en maatschappelijke instellingen
I. Lagen en gebied onzer volkskultuur
Praehistorie. Kelten. Germanen. Romeinen. Christendom.
II. Dorp en dorpsgebied
Allmende. Nederzettingen in dorpen. Eschdorpen. Terpdorpen. Streekdorpen of rijdorpen. Straatdorpen. Dijkdorpen. Duindorpen. Groepdorpen. Afzonderlijke hoeven. Steden.
III. De boerenwoningen
Het huis. Het Saksische type. Hooibergen. Het Friesche type. Het Frankisch-Keltische of langgevel-type. Het Frankisch-Romeinsche type.
IV. Volkstypen en kleederdrachten
Het somatische volkstype. Het psychische volkstype. Kleederdracht en versierselen. Oorijzer. Naald. Zeeuwsche knoop. Huifmuts.
Tweede Hoofdstuk. De Volksreligie
I. Volksreligie en geestenwereld
Natuurlijke