Nederlandsche Volkskunde

Nederlandsche Volkskunde, by
Jos Schrijnen

The Project Gutenberg EBook of Nederlandsche Volkskunde, by Jos
Schrijnen This eBook is for the use of anyone anywhere at no cost and
with almost no restrictions whatsoever. You may copy it, give it away
or re-use it under the terms of the Project Gutenberg License included
with this eBook or online at www.gutenberg.org
Title: Nederlandsche Volkskunde
Author: Jos Schrijnen
Release Date: October 12, 2007 [EBook #22968]
Language: Dutch
Character set encoding: ISO-8859-1
*** START OF THIS PROJECT GUTENBERG EBOOK
NEDERLANDSCHE VOLKSKUNDE ***

Produced by Jeroen Hellingman and the Online Distributed
Proofreading Team at http://www.pgdp.net/

Nederlandsche Volkskunde
Door Dr Jos. Schrijnen

Bijz. Hoogleeraar aan de Rijksuniversiteit te Utrecht
Zutphen--W. J. Thieme & Cie

Aan de bevolking van Groot-Nederland hereenigd in dagen van
beproeving

TER INLEIDING.
"Unsere Zeit ist klug, aber arm" zegt Paul Keller in een zijner
aantrekkelijkste romans, die als titel voert: Das letzte Märchen. Daarin
wil hij alles redden, wat nog jong, wat nog kind in hem is, daarin wil
hij meetroonen naar het sprookjesland allen, wien de kinderziel nog uit
de oogen lacht, wien het oude kinderhart nog enkele malen klopt in den
boezem, die vaak nog een onbepaald heimwee voelen en met zachten
weemoed herdenken de oorden van kinderspel en kinderlust; die niet te
trotsch zijn, en ook niet te arm, om een onbezorgden sprookjestocht te
ondernemen, en in rijpere dagen gaarne nog eens willen aanschouwen
hun prille wonderlanden, thans met een anderen lichtglans overgoten.
Inderdaad--arm is onze tijd en arm ons leven te midden van de
wonderen der wetenschap! Arm is onze tijd, arm en kil en nuchter,
gladstrijkend, waar hij het vermag, tot de zwakste sporen van eigen
aard in zeden en gebruiken, doovend tot de laatste sprankjes poëzie, die
nog opvonken uit de gulden schatkamers van sprookjes, sagen en
legenden. Wat een tiental eeuwen niet vermochten, dat vermag helaas!
stoom en elektriciteit en ... aviatiek, dat vermag onze prozaïsche,
hoogwijze, cynisch-onverschillige tijdgeest.
De romantiek past kwalijk in een eeuw van triomfeerend realisme. Laat
ze vluchten naar de diepste schuilhoeken,--de zoeklichten der
wetenschap hebben haar spoedig achterhaald. Laat ze zich terugtrekken
naar de eenzame hoogplateau's, waar het Edelweiss nog bloeit in
ongerepte pracht,--de berglokomotieven hebben haar spoedig bereikt.
Laat ze, ook in onze lage landen, de wijk nemen naar afgelegen

oorden,--snorrende auto's volgen weldra verdelgend haar spoor. Zij
kwijnt weg in onze atmosfeer, bezwangerd met den walm van ontelbare
schoorsteenen van mijnen en fabrieken, monotoon oplijnend tegen een
valen gezichteinder boven de vormelooze huizengroepen der moderne
fabrieksstad, waar een trieste nevel hangt van gewoontesleur en
landerigheid.
Wij worden zoo praktisch en verstandig, maar ons alledaagsch-bestaan
wordt zoo eentonig en kleurloos en arm. Wij bestudeeren de natuur, en
verwijderen ons van haar. Oòk aan Maas en Schelde rekt het
volksleven een veeg bestaan: het volksleven, dat het volkskarakter
weerspiegelt in zijn menigvuldige uitingen en als een flonkersteen met
duizenden facetten het blijde, spelende zonnelicht opvangt en uitstraalt
naar alle richtingen. Zijn gezworen vijanden zijn overbeschaving en
banaliteit, die in haar sloopingswerk elkaar de hand reiken en hoogtij
vieren òok in de groote steden van Groot-Nederland, eens zoo prat op
zijn Dietschen volksaard. Niet in luidruchtige straatmuziek en
straatgetier ligt besloten de poëzie van het volksleven, maar in de stille
huiselijkheid rond den gezelligen haard. De naïeven, de eenvoudigen
van harte zijn de bezittenden.
Arm is onze tijd aan poëzie, die niet slechts schuilt in de romantiek van
sprookjes en legenden, maar evenzeer in de onuitputtelijke schachten
van volksgebruik en volksgeloof, hoe ruw dat erts somtijds dan ook
moge wezen en met hoeveel onedele bestanddeelen vermengd; die
uitbot in alle loten van het volksleven, hoeveel wilde scheuten dat leven
ook moge uitranken. Maar toch, Gode zij dank, niet algemeen arm is
onze tijd aan belangstelling. Een groote kern waardeert althans de
uitingen van het volksleven, zoekt naar begrip en verklaring, vorscht
naar herkomst en ontwikkeling. Voor hen zijn deze bladzijden
geschreven. Voor hen, die de waarde van hun volkswezen weten te
schatten, en wien de eer ter harte gaat van een verleden, waarin het
heden zijn diepe wortels schiet. Waardeering wekt waardeering, en zoo
kunnen zij door hun belangstelling een groot maatschappelijk nut
stichten, een werk verrichten van waarlijk nationaal belang.
Niet als zou het zaak wezen, kunstmatig de liefde tot den volksaard

weer op te wekken en aan te kweeken: want in zijn teerste uitingen is
hij zoo vaak als het gevoelige plantje, dat bij de geringste aanraking de
blaadjes dichtplooit. Maar door de volksziel te beluisteren, het heden te
ontraadselen door het verleden, door te dringen tot de kiemcel van het
kontemporaine kultuurleven, kan de hooger beschaafde ruimheid
winnen van blik, frissche, kerngezonde levenskracht garen; en op
anderen en telkens weer anderen zal hij de diepgevestigde overtuiging
overstorten, dat hij tot het volk behoort met lijf en