In en om Javas Paradijs | Page 3

einde het dier op adem te laten komen. Een goede gelegenheid om even een blik achterwaarts te werpen. Veel is echter van den afgelegden weg niet te zien, verloren als deze ligt in de ravijnen, waar wij langs reden.
Maar daar v����r ons, van tijd tot tijd zich verliezend in de vale wolkenmassa, die tegen de bergwanden blijft hangen en dieper in de afgronden zinkt, zoodat de zon niet meer bij machte is daarin door te dringen en ze op te lossen, daar v����r ons strekt zich het bergpad uit in grillige lijnen, omzoomd door slanke boomvarens, bepareld met dauwdruppels, en wordt het geboomte ijler, de vegetatie minder krachtig doch daarentegen fijner dan in de vlakte. Het groen is frisscher en komt levendiger uit tegen den blauwen hemel, die boven ons koepelt en aan den horizon samensmelt met de bergtoppen, die met donkergroen fluweel behangen lijken.
Nu maar weer te paard gestegen. Een rit van een groot half uur nog brengt u, door de kampong van dien naam, tot voor het sanatorium Tosari, dat wij dus van uit Poespo in ongeveer twee uren bereiken. Wij zijn thans op zes duizend voet boven de oppervlakte der zee, en zullen, alvorens de omgeving nader te beschrijven, eerst nog in het kort spreken over vervlogen tijden, over den Tengger van weleer.
Betrekkelijk lang geleden schijnt men reeds tot de wetenschap te zijn geraakt, dat het droge, versterkende klimaat aldaar te verkiezen was boven elk ander verblijf op Java, en reeds in 1840 verleende de van gouvernementswege in de dessa Ngadisari gebouwde pasangrahan (primitief logement voor inspecteerende en doortrekkende ambtenaren) gastvrijheid aan lieden, die daar herstel van gezondheid zochten. Geriefelijk schijnt evenwel het berghotel niet ingericht te zijn geweest.
Een bezoeker in 1844 schrijft onder meer: "Ik vond het er tochtig en berookt, en de bouworde liet voor lui uit de vlakte ten minste tamelijk veel te wenschen over, van wege de luchtigheid." Ook de voeding daar schijnt onvoldoende geweest te zijn. Alleen op zon- en feestdagen een ei; water, eerste soort, plenty.
In 1861 was de hotelhouder een oud militair, die uit vrees voor paardrijden zes en dertig palen te voet kwam loopen (ongeveer 12 uur gaans). Hij verkocht bier en jenever, maar geen wijn of port, want zulke "fijne kost" was te duur, en wat logeergasten betreft liep het niet druk.
's Mans uitwendig gevoel ging van lekker koud tot stekelig warm; met "geleerdheid" hield hij zich niet op, want toen men hem naar een thermometer vroeg, wist hij niet of dit een dier of een plant was. Hij droeg een bril van wege "de ziltigheid van de lucht".
De gastvrijheid schijnt er met de jaren niet veel beter op te zijn geworden. Een log�� schreef daaromtrent in Maart 1871: "Ik ben tien dagen te Ngadisari geweest als in arrest. Tien dagen lang regen. Voor geen geld, voor geen bidden is hier iets te krijgen. Ik ben half doodgevroren en uitgehongerd naar beneden gevlucht."
Wel zijn de tijden in den Tengger veranderd!
Thans is daar verrezen een complex van gebouwen, hoog opgetrokken van hout, te zamen vormend het Sanatorium Tosari, en bestaande uit villa's voorzien van ruime, goed geventileerde kamers, met groote voor- en achtergalerij en serres, uitzicht gevend op de schoonste gedeelten van het gebergte, beschut gelegen te midden van fraai aangelegd wandelterrein en europeesche bloemenpracht.
Recreatie-, biljart-, lees- en eetzalen zijn keurig in orde, men is in de gelegenheid op daarvoor ingerichte terreinen tennis en croquet te spelen; kegel- en schietbaan voldoen aan de strengste eischen, de tafel is overvloedig en goed verzorgd. Zeer terecht geeft men hier boven niet de bekende Indische rijsttafel, maar laat de gasten smullen van de versche aardappelen en groenten, op eigen terrein verbouwd. Het is er in ����n woord up-to-date; daarvoor zorgt de geneesheer-directeur Dr. H. J. van Barmen 't Loo, arts, die er steeds op uit is, zijn log��'s in ieder opzicht tegemoet te komen.
En die taak is niet gemakkelijk, nu ook hier te lande het europeesche leven hand over hand toeneemt, de behoeften dagelijks grooter worden, de snelle gemeenschap met het moederland meer dan vroeger toeristen aanbrengt, die vergelijkingen maken met zusterinstellingen in niet tropische landen en daarbij vergeten de betrekkelijk geringe middelen, die hier ten dienste staan. De bekende professor Dr. Robert Koch stelde te Tosari een wetenschappelijk malaria-onderzoek in en vond het klimaat hoogst aanbevelenswaardig, absoluut vrij van malaria.
Pr��venir vaut mieux que gu��rir. Niet alleen zieke personen vertoeven daar, maar sinds jaren is het als het ware mode geworden, geregeld naar Tosari te trekken, en vele families uit de vlakte behooren er in de warme maanden Augustus, September, October tot de vaste gasten; het hoofd van het gezin komt, als zijn werkkring zulks toelaat, van tijd tot tijd eens over; menigeen doet er nieuw levensbloed op voor den zwaren arbeid die hem beneden wacht. Doordat Tosari telefonisch verbonden is met