In de Amsterdamsche Jodenbuurt

In de Amsterdamsche
Jodenbuurt

The Project Gutenberg EBook of In de Amsterdamsche Jodenbuurt, by
Jan Feith This eBook is for the use of anyone anywhere at no cost and
with almost no restrictions whatsoever. You may copy it, give it away
or re-use it under the terms of the Project Gutenberg License included
with this eBook or online at www.gutenberg.org
Title: In de Amsterdamsche Jodenbuurt De Aarde en haar Volken, 1907
Author: Jan Feith
Release Date: April 23, 2006 [EBook #18236]
Language: Dutch
Character set encoding: ISO-8859-1
*** START OF THIS PROJECT GUTENBERG EBOOK IN DE
AMSTERDAMSCHE JODENBUURT ***

Produced by Jeroen Hellingman and the Online Distributed
Proofreading Team at http://www.pgdp.net/

In de Amsterdamsche Jodenbuurt.
Door Jan Feith.

Met photographieën van den heer K. Job Jr. [1]

"Hoe schoon zijn uw tenten, o Israël, uw woningen, o Jacob!"
I
Toen de directie van dit blad mij de verzameling photo's van den heer
K. Job Jr. ter inzage zond en mij verzocht, bij deze reeks kunstvolle
opnamen door een knap vakman en artistiek waarnemer een bijschrift
te willen leveren, dat uitteraard eveneens onder den vooropgezetten
verzameltitel "In de Amsterdamsche Jodenbuurt", zou moeten
passen--heb ik even geaarzeld, omdat het leveren van bijschriften zulk
een onheusch werk is!
Wat toch is hierbij doorgaans het geval? Het publiek, dat het
geïllustreerde tijdschrift doorbladert, kijkt de reproducties der foto's op
tweeërlei wijze aan; òf het is vluchtig bij zijn beschouwing--en
dezulken komen in geen geval in aanmerking; òf het is aandachtig en
ziet, hoe de kunstenaar zich voor zijn object wist te plaatsen, om een
mooi-belicht geval vast te leggen, hoe de fotograaf zijn opname
technisch-vaardig op papier bracht.
Wat heeft dan nog de leverancier van het bijschrift van noode?
Daar zit een Joden-memmele op de stoep van haar gang; dit is wel een
Jodin; haar flodderig mutsje, met het strikje d'r-op, zegt dat ze gehuwd
is; ze is niet mooi; ze is niet jong; ze is ook niet òver-weelderig gekleed;
ze stopt sokken, die grof zijn. Verder: haar woning is verveloos, weinig
onderhouden; oud en verzakt genoeg om dat zekere "artistieke" te
verkrijgen, waaraan wie oogen heeft om zich door kleur en lijn te laten
bekoren, gaarne behagen schept. Maar er wacht nog meer taak voor den
bijschrijver; nu gaat hij over tot het ònaanschouwelijke; onder den
breeden lachplooi en achter de rond-bollende wangen gist hij den
tandeloozen mond; onder het hobbezakkende jak vermoedt hij de
afwezigheid van een corset, en spreekt, al naar hij speelsch of
hygiënisch gestemd is, van haar "reform"; de afhangende rok verbergt

de voeten en hij veronderstelt, zoo zijn verbeeldingskracht zóó ver reikt,
dat memmele 'toffels draagt, of sloffies, of ongemanierd ongeschoeid is,
dus knus-knus in haar kousen op den drempel zit. De
bijschrift-schrijver kan steeds verder gaan, zoo hem belieft: de sokken,
de één in bewerking, de ander, zwaar bestopt, over het houten
stoepleuninkje, kunnen hem zich doen verbeelden haar man, hem doen
insinueeren, dat deze vandaag uit armoe zijn bloote voeten in de
laarzen stak, of dat die nu zijn beste paar draagt, of wel dat de man
binnen met kamerarrest zit te mopperen tot de gaten in z'n sokken
gedicht zijn. O, hij kan nog altijd voortgaan, als hij wil: door de open
deur gaat hij langs memmele binnen; z'n lezers verzoekt hij, hoogst
onbescheiden, mee; hij wandelt het gangetje in, gaat het kamertje links
binnen, kijkt door het eigenste venster, dat nog even op de foto te zien
kwam, naar buiten. Nu vertelt de bijschrift-maker over dit kamertje, en
hoe 't er uitziet, en hoe ze er leven, en--waarachtig zoo'n fantasie
soms!--hoeveel kinderen er geboren werden, en wat ze 's middags wel
eten, en hoe oud de oudste, en hoe jong de jongste is, en--misschien is
zijn gistend brein zoo stout!--daar keuvelt hij over de zeere oogjes van
op één na de oudste, en van de kliertjes van op twee na de jongste....

Ik heb geaarzeld, om een bijschrift te leveren bij deze, als fotografische
opnamen hoogst-verdienstelijke reeks kijkjes in de Amsterdamsche
Jodenbuurt, omdat ik het bijschrift-leveren, om zijn meestal noodelooze
aanvulling, een te ondankbaar werk achtte.
Maar ik heb niet geaarzeld, om, na mijzelf het kunstgenot van de
beschouwing der oorspronkelijke foto's gegund te hebben, ook boven
deze korte aanteekeningen, die niet de bedoeling en pretenties van
"Bijschrift" willen hebben, te schrijven "In de Amsterdamsche
Jodenbuurt".
Want het toeval wilde ditmaal, dat ik juist rondliep vol Jodenbuurtsche
indrukken. En van zeer bijzonderen aard.
Dit verklaar ik, met eenigen wijdloopigen omhaal, aldus:

Er bestaat in Amsterdam een vereeniging, die zich ten doel stelt de
tuberculose te bestrijden; zij draagt een naam gelijkend op zoovele
andere nuttige stedelijke vereenigingen: "Vereeniging tot bestrijding
der tuberculose". Dit zei zoo weinig, sprak amper tot de verbeelding; er
bestaan en werken immers zoovele nuttige vereenigingen in een groote