Gwaith Alun | Page 2

gasping for breath.
Dyspaidiad, in the intermission.
Eiriach, cynhilo
Elwch, llawenydd, gorfoledd.

Enrhaith, fellows.
Ffladr, caruaidd, taer wenieithus, anwyl.
Fflwch, llawn; buan.
Galon, gelynion.
Germain, shout.
Gofynaig, cais.
Gorthaw, distawrwydd, amynedd.
Gwawrwalch, a valiant man, a hero.
Graid, fire, urgency.
Gryw, Greek.
Gwaladr, tywysog, rheolwr.
Gyrr, attack, onset.
Hadledd, dirywiad, dinistr.
Heng, gwth, taith orfod.
Hirell, gleams of light.
Huddug, tywyll, trist.
Hwi'n golofn, form into a column.
Loes gwefrawl, electrical shock.
Lleuai, read.
Main, meini.

Mwd, tan y to, nenfwd.
Nwyfre, awyr, nef.
Rhialyd, natur, greddf.
Rhom, rhyngom.
Sarllach, bost, bloddest.
Sawdan, Soldan, Sultan.
Sitwyr, rangers, freebooters.
ALUN.
[Ym Mhonterwyl, Ger Y Wyddgrug: alun8.jpg]
"IDDO EF."
Dat. i. 5.
'Does testun gwiw i'm can
Ond cariad f' Arglwydd glan
A'i farwol glwy;
Griddfanau Calfari,
Ac angau Iesu cu,
Yw nghan
a mywyd i,
Hosanna mwy.
Paham bu i ddeddf y net
Ymaflyd ynddo EF,
A rhoi iddo glwy?
Fe roddwyd yn y drefn,
Fy meiau ar ei gefn;

Pwy na roi floedd drachefn--
Hosanna mwy.
Ergydiwyd ato EF,
Gan uffern, byd, a nef,
Eu saethau hwy:
Arhodd ei fwa'n gry',
Nes maeddu uffern ddu,
A

phrynu mywyd i,
Hosanna mwy.
Caniadau'r nefol gor,
Sydd oll i'm Harglwydd Ior
A'i ddwyfol glwy;
Y frwydr wedi troi,
Ellyllon wedi ffoi,--
Sy'n
gwneyd i'r dyrfa roi
Hosanna mwy.
O faint ei gariad EF!
Nis gall holl ddoniau'r nef,
Ei dreiddio drwy:
Mae hyn i mi'n beth syn,
I ruddfan pen y bryn

Droi'n gan i mi fel hyn,
Hosanna mwy.
Pan ddelo'r plant ynghyd,
O bedair rhan y byd,
I'w mangre hwy;
Tan obaith yn ddilyth,
Cael telyn yn eu plith,
I
ganu heb gwyno byth,
Hosanna mwy.
Tra bwyf ar riwiau serth,
Preswylydd mawr y berth,
Rho'th gwmni trwy;
Mae cofio am y loes
Dan arw gur y groes,

Yn rhyw feluso f'oes,
Hosanna mwy.
Na ddigied neb o'r plant,
Am imi ganu ar dant
O'u telyn hwy:
Myfyrio'r tywydd du
Fu ar ein Iesu cu,
A droes fy
nghan mor hy',
Hosanna mwy.

ANGAU.
_Englynion a ysgrifenwyd yn ddifyfyr ym mynwent y
Wyddgrug_.
"Ni foddir (mae'n rhyfeddol)--chwai angau,
A chyngor dymunol;
Er wban, griddfan greddfol,
(Uthr in' yw!) ni
thry yn ol.
Er gwaedd mam,--er gweddi myrdd,
Er gwen byd,--er gwyneb hardd,
Er swn cwyn,--er seinio cerdd,
Er
ing ffull, mynn angau'i ffordd.
Ni eiriach rai bach rhag bedd,--i'r cedyrn
Rhoir codwn i'r dyfn-fedd;
A mirain feibion mawredd
Ostyngir,
siglir o'u sedd.
I'r llaid yr aeth fy nhaidiau,--i huno,
Fu'n heinyf er's dyddiau:
I'r ystafell dywell dau,
Ryw funud, yr af
innau.
Ond cael nod hynod, a hedd--yr Iesu,
A drws i dangnefedd;
Yn dawel yn y diwedd,
Af i gaban bychan
bedd.
CYMDEITHAS GYMREIGYDDOL CAERLLEON.
Boed llwydd, mewn pob dull addas,--a chynnydd
I'ch enwog Gymdeithas;
Heb stwr, na chynnwr, na chas--
Geni
beirdd heirdd fo'i hurddas.
Bu gannoedd drwy bob gweniaith,--addefent,

Am ddifa'r Omeriaith;
Aent hwy i lawr i fynwent laith--
I fyny
safai'r fwyn-iaith.
Heddyw gwelaf na faidd gelyn--er gwyn,
Roi gair yn ei herbyn;
A dolef gref sy'n dilyn,
"A lwyddo Duw, ni
ludd dyn."
Cur llawer fu Caerlleon,--y gw'radwydd
Sy'n gwrido hanesion;
Am groesi'r Clawdd hir i hon,
Brethid
calonnau Brython.
'Nawr Cymry gant wisgant wen,
Chwarddu gant a cherddi gwin,
Ceir bri, a chwmni, a chan,
O fewn
Caer heb ofn y cwn.
Byw undeb, gyda bendith,--a daenir
O'ch doniawl athrylith:
Gelyn breg, rhwyg rheg rhagrith
I
chwerwi'ch plaid, na chaer i'ch plith.
DAU ENGLYN
Ar Briodas Mr. P. Williams a Miss Whitley, Broncoed.
Gan Naf eiddunaf i'r ddau--bob undeb,
A bendith, a grasau,
I fyw'n hir, ac i fwynhau
Dedwyddwch hyd eu
dyddiau.
Eirchion y gwaelion heb gelu,--pur rad
Parhaus fo'n defnynnu:
Pob urddawl ollawl allu
Iddyn' ddel--medd
Ioan Ddu.
Tach., 1812

GENEDIGAETH IORWERTH II.
Llais llid Iorwerth.
Clywch! clywch! ar hyd lannau Clwyd
Ryw swn oersyn o arswyd!

Gorthaw'r donn, cerdda'n llonydd,
Ust! y ffrwd,--pa sibrwd sydd?
O
Ruddlan daw'r ireiddlef
Ar ael groch yr awel gref;
Geiriau yr euog
Iorwerth,
O 'stafell y Castell certh;
Bryd a chorff yn ddiorffwys,--

Hunan-ymddiddan yn ddwys:
Clywch, o'r llys mewn dyrys don,

Draw'n sisial deyrn y Saeson,--
"Pa uffernol gamp ffyrnig?
A pha
ryw aidd dewraidd dig?
Pa wrolwymp rialyd
Sy'n greddfu trwy
Gymru 'gyd?
Bloeddiant, a llefant rhag llid,
Gawrwaeddant am deg
ryddid,--
'Doed chwerwder, blinder, i blaid
Ystryw anwar estroniaid;

Ein gwlad, a'n ffel wehelyth,--
Hyd Nef,' yw eu bonllef byth;
Ac
adsain main y mynydd,--
Och o'u swn!--yn gasach sydd;
'Ein gwlad
lan amhrisiadwy,'
Er neb, yw eu hateb hwy.
"Pa les yw fod im' glod glan
Am arswydo'r mawr Sawdan,--
Pylu
asteilch Palestin,
Baeddu Tyrciaid, bleiddiaid blin;
Troi Chalon
wron i weryd,
Ie, curo beilch wyr y byd,--
Os Gwalia wen,--heb
bennaeth,
A'i mawrion gwiwlon yn gaeth,--
Heb fur prawf,--heb
farrau pres,
Na lleng o wyr, na llynges,--
A ymheria fy mawr-rwysg,

Heb fy nghyfri'n Rhi mewn rhwysg?
Er cweryl gyda'r cawri,
A
lladd myrdd, nid llwydd i mi;
Ni fyddaf, na'm harfeddyd,
Ond
gwatwor tra byddo'r byd.
"Ha! ymrwyfaf am ryfel,

O'm plaid llu o ddiafliaid ddel:
Trowch
ati'r trueni trwch,
Ellyllon! gwnewch oll allwch.
"I ti, O Angeu, heddyw y tyngaf,
Mai am ddialedd mwy y meddyliaf;

Eu holl filwyr, luyddwyr, a laddaf,
Un awr eu bywydau ni arbedaf;

Oes, gwerth, i hyn aberthaf,--gwanu hon
Drwy ei chalon fydd fy
ymdrech olaf.
Dichell Iorwerth.

"Ha! ha! Frenin blin, i ble
Neidiodd dy siomgar nwyde?
Oferedd,
am hadledd hon,
Imi fwrw myfyrion;
Haws fydd troi moelydd, i mi,

Arw aelgerth, draw i'r weilgi,
Nac i ostwng eu cestyll,
Crog hagr,
sef