De Nederlandse kerken en de joden

A free download from http://www.dertz.in

De Nederlandse kerken en de joden

Project Gutenberg's De Nederlandse kerken en de joden, by J.M. Snoek This eBook is for the use of anyone anywhere at no cost and with almost no restrictions whatsoever. You may copy it, give it away or re-use it under the terms of the Project Gutenberg License included with this eBook or online at www.gutenberg.net
Title: De Nederlandse kerken en de joden
Author: J.M. Snoek
Release Date: November 20, 2005 [EBook #17139]
Language: Dutch
Character set encoding: ISO-8859-1
** This is a COPYRIGHTED Project Gutenberg eBook, Details Below ** ** Please follow the copyright guidelines in this file. **

Produced by G�� Snoek

DE NEDERLANDSE KERKEN EN DE JODEN
1940-1945
De protesten bij Seyss-Inquart Hulp aan Joodse onderduikers De motieven voor hulpverlening
door Ds. J.M. Snoek
UITGEVERSMAATSCHAPPIJ, J.H. KOK - KAMPEN
"Hoe groter de duisternis des te helderder het licht, ook al is het niet meer dan dat van een kleine kaars" Heinz Leuner
bewerkt door G�� J. Snoek ([email protected]) oorspronkelijke pagina nrs staan tussen foutnoten per hoofdstuk tussen [x.nn] zie eind zie ook het Engelse The Grey Book onder nr E14764
Inhoud
INLEIDING 11
DEEL I: DE PROTESTEN 17
1. DE NEDERLANDSE KERKEN TIJDENS DE JAREN DERTIG a. Sfeer en situatie 19 b. De zending onder de Joden 22 c. Over synodes en deputaatschappen 24 d. Het lidmaatschap van de NSB. 26 e. Reacties op het antisemitisme in Duitsland 29
2. HET BEGIN a. De situatie (mei - oktober 1940) 34 b. Het Convent van Kerken 35 c. De Lunterse Ring 38 d. Tweemaal concentratiekamp Buchenwald 40 e. Het eerste protest 43
3. VERSCHERPING a. De situatie (november 1940 - maart 1941) 50 b. Bijna te laat 51 c, Een brief en twee arrestaties: 54 d. Een synode in vergadering bijeen 57 e. Afkondiging in een kerkdienst 60
4. MATHEID a. De situatie (30 maart tot einddecember 1941) 63 b. Hervormde stemmen 65 c. Hervormd herderlijk schrijven 67 d. De Gereformeerde synode 68 e. Weinig activiteit 71
5. DE KATHOLIEKE KERK GAAT MEEDOEN - AUDIENTIE BIJ SEYSS-INQUART a. De situatie (eerste helft 1942) 73 b. De houding van de Katholieke Kerk 74 c. De RK in het Interkerkelijk Overleg (I.K.O.) 76 d. De audi?ntie 78 e. De gevolgen 82 f. De bordjes "verboden voor Joden" 84
6. MASSA-DEPORTATIES; HET TELEGRAM a. De situatie (tweede halfjaar 1942) 88 b. Nog een synode-vergadering 89 c. Het telegram 90 d. Duitse reactie 91 e. Gebed, afkondiging van het protest 93 f. De kosten 96 g. Vergeefse pogingen 97
7. DE SCHERPSTE OPROEP, OOIT GEDAAN a. De situatie (januari tot begin mei 1943) 101 b. "Wie meewerkt is medeschuldig" 103 c. Niet in de Gereformeerde Kerken afgelezen 105 d. Nog een schep er bovenop 107 e. Resultaat? 109
8. STERILISATIE; DE, "Joden-GOD"; DE "GEMENGD GEHUWDEN" a. De situatie (begin mei - november 1943) 112 b. Mooi Nederlands, geschreven in het Duits 113 c. De Joden-God" en de "Joden-bijbel" 116 d. "Gemengd-gehuwde"Joden 118
9. DE Joden-CHRISTENEN a. Duitse beloften 121 b. Geen Gereformeerde "haastdoop" 122 c. Andere opvattingen 125 d. Schmidt en Rauter 128 e. Westerbork en daarna 130 f. Bep Blok 132
10. EEN VERBLUFFENDE CONCLUSIE 136
DEEL II: HULP AAN JOODSE ONDERDUIKERS
11. DE LO (LANDELIJKE ORGANISATIE VOOR HULP AAN ONDERDUIKERS) 143
12. DE NV EN HAAR KINDEREN 149
13. DRIE ERVARINGEN a. Ader 156 b. Dobschiner 157 c. Houwaart 159
14 WAAROM HIELP MEN Joden? a. Dominee, boer, dominee 161 b. Angst 166 c. Om zielen te redden? 167
DEEL III: NA DE OORLOG
15. VOETANGELS EN KLEMMEN 177
16. DE BEVRIJDING; EEN ENQUETE 182
17. GESCHIEDSCHRIJVERS ONDER VUUR 185
18. BEOORDELINGEN a. Over het redden van de Joden-christenen 193 b. Commentaar op de houding van de kerken in het algemeen 196
19. EEN KLEINE KAARS 200
INLEIDING
Dit boek heeft een voorgeschiedenis. Indertijd was ik (van 1958-1969) predikant van de Schotse kerk te Tiberias, Isra?l. Met inspanning had ik me de taal van het land, modern Hebreeuws (ook wel Ivriet genoemd), eigen gemaakt. Vaak werd ik door een kiboets uitgenodigd om op vrijdagavond (het begin van de sabbat) een lezing te houden. Op mijn inleiding placht er immer een levendige discussie te komen. In die tijd trok het toneelstuk van Rolf Hochhuth, der Stellvertreter ("de plaatsbekleder") sterk de aandacht: het stelde de houding van paus Pius XII ten opzichte van de Jodenvervolgingen tijdens de tweede wereldoorlog aan de orde. Hochhuth maakte de tongen los. Een Zwitserse predikant die toen in Isra?l woonde schreef: "Er was (ten tijde van de tweede wereldoorlog) een volledige en vreselijke stilte van de kant van de Kerk" (Jerusalem Post, 17 sept. 1963). Ook de toenmalige voorzitter van het Isra?lische parlement, Kadish Luz, deed een soortgelijke uitspraak (zitting van het parlement, 21 april 1963). Nu kan men dergelijke uitspraken wel begrijpen, want in de loop der eeuwen hebben christenen niet zelden actief deelgenomen aan Jodenvervolgingen. Van daaruit bezien is het te begrijpen dat men meende: "Van de Kerken hadden we niets goeds te